ijkpunt

Herijking gemeentefonds
regionale bestuurdersbijeenkomsten VNG
Ton Jacobs/Gijs Oskam, VNG/Gemeentefinanciën
Oktober 2011
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Gespreksonderwerpen
•
•
•
•
Gemeentelijke inkomsten anno nu
Voorstellen herverdeling ter consultatie
Vervolgtraject
Enkele vragen
Gemeentelijke inkomsten
Stand anno nu
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Inkomstenbronnen 2010
Totaalinkomsten € 49,1 miljard
25%
38%
16%
21%
Belastingen en rechten
Gemeentefonds
Ov. eigen inkomsten
Specifieke uitkeringen
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Gemeentefonds
• Bestaat uit algemene uitkering (AU) en
decentralisatie/integratieuitkeringen (DU/IU)
• AU: in 2010 gaat het om € 15,7 mrd
• DU en IU: in 2010 gaat het om € 2,7 mrd
• Besteding niet gekoppeld aan bepaald doel, dus vrij
besteedbaar (‘niet geoormerkt’)
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Onderdelen gemeentefonds
Herverdeling gaat over de algemene uitkering
15%
85%
Algemene uitkering
Decentralisatie- en Integratieuitkeringen
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Inkomsten van gemeenten
• Eigen inkomsten
– Onroerende zaakbelastingen
– Rechten
– Overige eigen inkomsten (overige belatingen,
rente, dividend etc.)
• Gemeentefonds
– Algemene uitkering
– Decentralisatie- en integratieuitkeringen
• Specifieke uitkeringen
Bestaande verdeelsystematiek
aa We
r
ts
ch k
.z
or
g
Ed
Ku
u
ns cat
t & ie
on
ts
p.
Gr
oe
n
VH
RO
SV
Ou
dh
ei
d
Op W
en ege
ba
n
re
Fy
or
si
de
ek
m
ili
eu
Be
vo
lk
in
g
Be
st
Al
uu
g.
on r
de
rs
t.
M
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Uitgavenclusters in algemene
uitkering (x mln. euro’s)
6.000
4.000
2.000
0
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
IJkpunten en verdeelmaatstaven
• Omvang van elk cluster wordt bepaald met behulp van
een ijkpunt. Wat zijn de factoren die bepalend zijn voor
de hoogte van de kosten voor het leveren van
voorzieningen? Wat is het gewicht van elke factor?
• Vervolgens worden de ijkpunten vertaald in
verdeelmaatstaven, waaraan technische eisen worden
gesteld: eenduidige definitie, objectief vast te stellen,
periodiek gemeten enz. Er bestaan ongeveer 60
maatstaven.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Herverdeling algemene uitkering 1997
Belangrijke kenmerken
• Uitgangspunten:
– Gemeenten kunnen bij gelijke tarieven een
gelijkwaardig voorzieningenniveau bieden
– Omvang ijkpunten volgt gemeentelijk
uitgavenpatroon, zoals naar voren komt in begroting
en jaarrekening
– Verdeling gebaseerd op voor gemeenten
onbeïnvloedbare kosten.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Herverdeling algemene uitkering 1997
Belangrijke kenmerken
• Verdeling is globaal en kostengeoriënteerd:
– Sociale en fysieke structuur, centrumfunctie
– Belastingcapaciteit (‘OZB-afrekpost’)
– Jaarlijks periodiek onderhoud
Voorstellen verdeelsystematiek
gemeentefinanciën
Ter consultatie
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Herverdeling algemene uitkering 2013
Aanleiding
• Scheefgroei tussen uitgaven en inkomsten uit
clusters
• Economische crisis, met bijbehorende lage groei en
lage accressen in de algemene uitkering
• Grote taakoverhevelingen (AWBZ begeleiding,
Jeugdzorg en Wet werken naar vermogen)
• Advies Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv)
over vaste bedragen G4 (in 2010 in totaal 650 mln)
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Vier principes financiële Verhouding(1)
Genoemd in consultatiebrief
• Gezonde financiële huishouding creëren en handhaven
• Efficiënte en effectieve uitvoering autonome- en
medebewindstaken
• Zelfde type gemeenten hebben gelijke startpositie,
rekening houden met onbeïnvloedbare structuurkenmerken en eigen inkomsten; louter kostenverschillen
met een groot effect worden verevend
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Vier principes financiële verhouding(2)
Genoemd in consultatiebrief
• Verdeling op basis van objectieve feiten én
normatieve weging
• Voorbeelden:
– Kiezen voor uitvoering tegen lage kosten
– Vermijden overbodige bureaucratie
– Rekenen met keteneffecten
– Benoemen maatschappelijke opgaven
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Concrete stappen >> clusters
Inhoud consultatiebrief
• IJkpunt per cluster vast te stellen op een ‘redelijk en
plausibel’ niveau, met daarbij een aantal criteria:
– Zijn de uitgaven structureel?
– Uitvoering mogelijk tegen lagere kosten en met
minder bureaucratie?
– Kan aantal en kwaliteit van voorzieningen omlaag?
– Ambities in juiste verhouding tot uitgaven en
maatschappelijk effect?
– Samenhang met andere geldstromen (ketens)?
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Uitgangspunten herverdeling 2013
Genoemd in consultatiebrief
• Verdeling volgt gemeentelijk uitgavenpatroon, met
nieuwe elementen:
– Sobere en doelmatige uitvoering
– Ketensamenhang, in en buiten algemene uitkering
– Bestuurlijke weging over maatschappelijke opgaven
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Uit de Pers
Binnenlands Bestuur van 6 oktober jl:
• “De minister van Binnenlandse Zaken verlaagt de
algemene uitkering voor gemeenten als hun
beleid afwijkt van het kabinet”
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Cluster Werk en Inkomen, bij voorbeeld
Mogelijke aanpassing verdeling cluster
Uitgaven thans hoger dan het ijkpunt:
– Hogere uitgaven minimabeleid > ijkpunt omhoog
– Tekort op spec. uitkering WWB > ijkpunt ongewijzigd
• Wisselend klantenbestand in grootstedelijke gemeenten
geeft hoge uitvoeringskosten > ijkpunt omhoog en
verdeling aangepast
• Besparing door samenwerking gemeenten met weinig
bijstandsontvangers > ijkpunt omlaag en verdeling
aangepast
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Enkele concrete voornemens
Inhoud consultatiebrief
• Geen aparte stappen voor toeristengemeenten
• Geen aparte stappen voor krimpgemeenten
• Maatstaven voor slappe bodem bevroren, uiterlijk op
bouwplan vastgesteld in 2010
• Vaste bedragen G4 worden versleuteld in de clusters
en verdeelmaatstaven
• Verrekening overige eigen middelen wijzigt
Vervolgtraject
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Vervolgtraject
• Gez. vergadering VNG-commissies op 2 november
• VNG-bestuur op 10 november
• Eindoordeel medio november naar beheerders
• Tweede fase onderzoek >> meicirculaire 2012
resultaat met herverdeeleffecten per gemeente,
uitgedrukt in een bedrag per inwoner
• Max. negatief herverdeeleffect € 15 per inwoner per
jaar, in combinatie met effecten andere operaties
Enkele vragen
Tijd voor discussie
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Enkele vragen (1)
• Is dit het juiste moment voor herverdeling van het
gemeentefonds gelet op de onzekerheid t.a.v.
gemeentelijke financiën (economische groei,
accressen gemeentefonds, grote decentralisaties,
grondexploitatie)
Graag uw oordeel
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Enkele vragen (2)
• Het kabinet wil de (in)efficiency van de gemeentelijke
uitvoering betrekken bij de verdeling van het
gemeentefonds
Wat is uw oordeel hierover?
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Enkele vragen (3)
• Het kabinet wil nadrukkelijk meebeslissen over de
verdeling van het gemeentefonds, i.p.v. de
gemeentelijke preferenties als uitgangspunt te
nemen.
Wat is uw oordeel over deze ‘interbestuurlijke
weging’?
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Enkele vragen (4)
• Het kabinet wil ketenafhankelijkheid betrekken bij de
verdeling
Wat is uw oordeel hierover?
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Enkele vragen (5)
• De Raad voor de financiële verhoudingen pleit voor
het verminderen van het aantal verdeelmaatstaven
Op dit moment zijn er ca. 60 maatstaven
Hoe kijkt u aan tegen het idee om het verdeelstelsel
drastisch te vereenvoudigen?
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Concrete vragen aan VNG
• Gemeenten geven meer uit aan minimabeleid dan in
het gemeentefonds wordt verdeeld
Vraag: moet dit worden versleuteld in de verdeling?
• Gemeenten geven € 300 mln. minder uit aan onderwijs
dan in het gemeentefonds wordt verdeeld
Vraag: moet het ijkpunt educatie worden aangepast?