Religie voor atheïsten

extr
goed
gele
zen
Religie voor atheïsten
Kristien Hemmerechts noemt
Alain de Botton op de achterflap van “Religie voor atheïsten” “een ongewoon geestige
en intelligente schrijver”. Alsof ze wijselijk zwijgt over de
inhoud van het boek. Als het
effectief zo bedoeld was, dan
zou ik haar graag gelijk geven,
want wat de Botton ons presenteert in zijn laatste boek,
is van dubieuze makelij. De
centrale vraag “Wat kunnen
we van religies leren nadat
we hebben besloten dat God
niet bestaat?” is nochtans zeer
interessant. Die vraag verzandt echter in enkele leuke
voorstellen (“Organiseer elk
jaar vier keer een nationale
verzoeningsdag naar het
voorbeeld van Jom Kipoer”
is er zo eentje) zonder veel
diepgang.
De Botton is een atheïst die
in dezelfde kramp zit als collega-filosofen als Herman De
Dijn en John Gray: alles wat er
fout gaat in dit tranendal is de
schuld van de atheïsten die er
fer: het is Dostojewskigewijs
een logisch gevolg van een
waardeloos atheïsme. Ikzelf
word moe van dergelijke
zelfkastijding, maar ik lees er
toch alles over. Jobsgewijs
dan.
Seculier tafelen
Is alles wat de Botton voorstelt dan absolute nonsens?
Zeker niet. Zwakheid is inderdaad een fundamenteel
kenmerk van het menselijk
bestaan en vrijzinnigen – met
hun Elfde Gebod: “Gij zult zelfbeschikken!” – blinken niet altijd uit in het erkennen daarvan. Ook de analyses over
onderwijs en kunst kloppen.
Onderwijs dient inderdaad
om bekwame en beschaafde
mensen voort te brengen
die een samenleving kritisch
kunnen ontleden. Eerder dan
om eendimensionale vakidioten te produceren. En
inderdaad, de hedendaagse
nv’tjes die abstracte en conceptuele kunst produceren
“De Helmut Lotti van de
filosofie.”
maar niet in slagen om een
deftig surrogaat te verzinnen voor het ter ziele gegane
christendom. De religie die
in de plaats kwam, het consumentisme, is de emanatie
van een gebrek aan “atheïstisch project”. Of nog straf-
– en zich daar rijkelijk voor
laten betalen – staan in de allerindividueelste expressies
van hun allerindividueelste
emoties zeer ver van de educatieve functie die kunst ooit
had. Maar toch kan ik de gedachte dat we die inzichten
te danken hebben aan het
christendom niet pruimen.
Omdat het gewoonweg niet
klopt. Educatieve kunst, aandacht voor zwakkeren in de
samenleving, het belang van
vergeving en verzoening: ze
zijn van alle tijden, niet het
minst van de periode van het
Griekse humanisme. Hebben
de verlichtingsfilosofen ons
inderdaad willen inprenten
dat de mens van nature
goed is? Rousseau misschien
wel, maar wie Diderot leest,
weet dat die laatste dat sterk
relativeerde en hevig in de
clinch ging met zijn vriend
d’Holbach over de negatieve
aspecten van de condition
humaine. De auteur bezondigt zich ook vaak aan onvervalste vooroordelen, bijvoorbeeld als het gaat over
het “ongekend” voordeel van
gezamenlijk tafelen. “Seculieren hebben die vaardigheid verloren”, stelt de Botton.
Zijn stelling raakt natuurlijk
kant noch wal als je ze even
overdenkt. Want wordt er
niet op alle maatschappelijke
niveaus – in de zakenwereld
en in Brussel-Halle-Vilvoorde,
om er twee te noemen –
zwaar seculier getafeld om
alles verteerbaar te maken?
De Botton beweert dat de
Tien Geboden de “eerste”
poging waren om de agressie
van de mensheid te beteugelen. Come again? Misschien
even de Codex Ur-Nammu
of de Codex Hammoerabi in
herinnering brengen? Om
nog te zwijgen over de oosterse geschriften uit het Axiale Tijdperk?
De Botton kan beschouwd
worden als de Helmut Lotti
van de filosofie. Hij brengt de
filosofie van de gewone man,
van het alledaagse, hij populariseert schijnbaar moeilijke thema’s. In “Religie voor
atheïsme” doet hij Helmut
Lotti echter oneer aan, want
hij zingt behoorlijk vals.
O ja, de Botton heeft het in
zijn boekje altijd maar weer
over “de ziel”. Wat zou hij
daarmee bedoelen?
Björn Siffer
Alain de Botton
Atlas
juli 2011
Paperback
317 pagina’s
Reageer op dit artikel via [email protected]
en win het boek “Religie voor atheïsten”
van Alain de Botton.
Reacties verschijnen op Humanieuws.be
Het Vrije Woord-november 2011
35
a