c 53 Bijbelse tijdlijn Deze tijdlijn biedt een chronologisch overzicht bij de Bijbel verdeeld over drie kolommen. De linkerkolom geeft informatie over de algemene geschiedenis in het oude Nabije Oosten. De middenkolom bevat gegevens over de geschiedenis van Palestina, waaronder Israël en Juda vallen. De rechterkolom toont het beeld van de geschiedenis zoals de Bijbel dat aanreikt. Dit staat in een eigen kolom, omdat het in veel gevallen niet vaststaat op welke wijze het historische beeld van de Bijbel correspondeert met de geschiedenis van Palestina en het Nabije Oosten. Voor informatie over de tijd van het ontstaan van de verschillende bijbelboeken kan men de inleidingen op de bijbelboeken raadplegen. Trappenpiramide van Sakkara, zo’n 30 kilometer ten zuiden van het huidige Caïro. Het 60 meter hoge bouwwerk is de oudste piramide in Egypte, gebouwd tijdens het bewind van farao Djoser (2667-2648 v.Chr.) aan het begin van de derde dynastie. Sumerisch beeldje van een biddende man uit circa 2600 v.Chr. De kalkstenen sculptuur van ruim 31,5 centimeter is gevonden bij opgravingen in Khafadje, ten noordoosten van Bagdad in Irak. Waarschijnlijk stond dit beeldje in een tempel die aan de maangod Sin was gewijd. i. vroege geschiedenis (bronstijd) Vroege Bronstijd (3200-2200 v.Chr.) Mesopotamië: • Uruk-beschaving Sumeriërs; uitvinding schrift • Opkomst Akkadiërs (derde millennium) Egypte: • Oude Rijk (derde millennium): Memfis hoofdstad • Uitvinding hiërogliefenschrift Oergeschiedenis: Genesis 1-11 • Opkomst en bloei van eerste stedelijke cultuur Palestina • Ondergang stedelijke cultuur; periode van terugval en isolatie (circa 2400-2000) Oude Nabije Oosten • Schepping • Zondvloed • Verspreiding mensen over aarde Palestina Bijbel © Foto's: Rijksmuseum voor Oudheden Studiebijbel KK 4.indd 53 03-07-2008 13:34:44 c 54 Dubbelbeeld van Maya en zijn vrouw Merit (circa 1325 v.Chr.). Het kalkstenen beeld van 158 centimeter is gevonden in hun graf in Sakkara (Egypte). Maya was een soort minister van financiën onder de farao’s Toetanchamon en Horemheb (achttiende dynastie). Hij had ook de leiding over alle bouwprojecten in het land. Dit reliëf met hiërogliefen en de afbeelding van een harpspeler is gevonden in Sakkara (Egypte) in het grafcomplex van Paatenemheb (achttiende dynastie). De voorstelling maakt deel uit van een groter reliëf van 286 centimeter breed en stamt uit circa 1330 v.Chr. Sumerische oorkonde uit het eenenveertigste jaar van koning Sjulgi van Ur (circa 2050 v.Chr.). Het kleitablet met spijkerschrift bevat een administratieve tekst over de hoeveelheid gerst die gebruikt werd voor de bewerking van de velden bij ‘het moeras van Lagasj’ (Zuid-Irak). • Midden-Bronstijd (2200-1550 v.Chr.) • Midden-Bronstijd (2200-1550 v.Chr.) Midden-Bronstijd (2200-1550 v.Chr.) Mesopotamië: • Opkomst Amorieten (begin tweede millennium) • Hammurabi koning van Babylonië (Codex Hammurabi) • Zimrilim koning van Mari (Mari-brieven) • Opkomst en bloei van nieuwe stedelijke cultuur • Introductie van alfabetisch schrift Egypte: • Middenrijk (begin tweede millennium) • Hyksos-dynastie (circa 1650-1540): Avaris hoofdstad • Ondergang stedelijke cultuur door invasies van Hyksos (uit Egypte) • Late Bronstijd (1550-1200 v.Chr.) •Late Late Bronstijd (1550-1200 v.Chr.) v.Chr.) Bronstijd (1550-1200 Mesopotamië: • Overwicht Assyrië (14e-13e eeuw) • Midden-Bronstijd (2200-1550 v.Chr.) Aartsvaders: Genesis 12-50 • Abram naar Kanaän • Abraham, Isaak, Jakob • Jozef naar Egypte • Vestiging van Israël in Egypte • Late Bronstijd (1550-1200 v.Chr.) Israël van Egypte naar Kanaän: Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium, Jozua Egypte: • Nieuwe Rijk (1550-1070): Thebe hoofdstad • Egypte beheerst Syrië-Palestina • Toetmoses III vestigt Egyptische heerschappij, verdrag met Mitanni-rijk • Achnaton (Amenhotep IV), exclusieve verering van Aton; El-Amarna nieuwe hoofdstad • Toetanchamon • 1500-1400: periode na verval • 1400-1200: Amarna-periode • Bloei van stadstaten in Palestina onder heerschappij Egypte; Amarna-brieven, onder meer uit Jeruzalem • Israël in Egypte • Uittocht uit Egypte • Wetgeving op de Sinai • Verblijf in de woestijn • Intocht in Kanaän • Landverdeling en vestiging in Kanaän • Bloeitijd Ugarit (Ras Sjamra); Ugaritteksten uit circa 1400 • Opkomst Hethieten (Klein-Azië, NoordSyrië) • Strijd Egypte en Hethieten om SyriëPalestina • Ramses II verdrag met Hethieten Oude Nabije Oosten • Mernefta versterkt Egypte’s macht in Palestina, verslaat ‘Israël’; Merneftastèle (1229) • Verwoesting van steden in kustgebied door Zeevolken Palestina Bijbel © Foto's: Rijksmuseum voor Oudheden Studiebijbel KK 4.indd 54 03-07-2008 13:34:52