Zebulon - Gkv Bedum

Zebulon z’n plek gewezen
preek over Genesis 49,13
voorbereiding Heilig Avondmaal
Bijbellezingen
Jesaja 8,23b-9,6 (‘het land van Zebulon en Naftali’!)
Matteüs 4,12-17 (‘het gebied van Zebulon en Naftali’!)
Bedum, 11 januari 2015
Ds. Marten de Vries
Gemeente van Jezus Christus, de Heer; mijn broeders en zusters,
Welke plaats neem jij in?
Welke plaats neem jij in? In het gezin? In de kerk? In de samenleving? En ben je daar tevreden mee?
Van wat voor kerk ben jij lid? En wil je dat eigenlijk wel? Je hebt niet altijd keus. Je bent de oudste, de
derde of de jongste van de kinderen van je ouders. Je zou kunnen verhuizen of emigreren. Nog iets
makkelijker is het een kerk te zoeken waarvan je denkt, die past bij mij.
Waar komt Zebulon terecht?
Zebulon wordt op z’n plek gezet. Waar komt hij terecht? Aan de zee, bij het strand. Een gebied dat
zich uitstrekt tot Sidon. ‘Ditmaal zal mijn man bij mij wonen’, zei moeder Lea nadat ze hem als zoon
zes ter wereld had gebracht.1 ‘Yizbelênî’, in het Hebreeuws. Het woord ‘Zebulon’ is eraan verwant.
Het betekent zoiets als ‘woonplaats’. Vader Jakob wijst hem met nakomelingen hun woonplaats aan.
In het hoge noorden van ’t beloofde land.
Er ging niets boven Zebulon
Jakob is aan het zegenen. Z’n zoons een voor een.2 Maar is dit wel zo’n zegen? Alleen maar een adres.
En als het nou een ereplaats was. Zebulon wordt in een uithoek weggezet. Hij hoort z’n vader over zee
en strand. Maar niet over prachtige witte stranden en rustieke vissersdorpjes. Zijn bestemming is
‘randkerkelijkheid’. Ver weg van het centrum. Ergens tussen het meer van Galilea en de Middellandse
1
2
Genesis 30,20, NBG-’51. NBV: “mijn man zal mij op handen dragen.” Eerste betekenis: ‘verheffen’; ‘eren’. Aalders: ‘blijven vertoeven’.
Genesis 49,28.
Pagina
1
Zee. Er ging zowat niets boven Zebulon.
Geen comfortzone, wel een uitdaging
Zebulon is de jongste zoon van Lea die voor Jakob op nummer twee komt. Eentje van de derde
aartsvader van Gods volk. Voor hem geen comfortzone. God zelf plaatst hem in een bepaalde situatie.
En stelt hem daarmee voor een uitdaging. Zal Zebulon in z’n contacten met de Sidoniërs z’n grenzen
bewaken en voorkomen dat het licht uitgaat in Israël? Of gaat hij over de grens en wordt ‘het blind
gezicht van ’t heidendom’ verlicht?
Als titel heb ik boven deze preek gezet:
Zebulon z’n plek gewezen
Twee delen:
God plaatst Zebulon
1. in een uithoek
2. voor een uitdaging
IN EEN UITHOEK GEPLAATST
Zal Zebulon niet in de prijzen vallen?
Zebulon zal op z’n neus gekeken hebben. Ruben raakte z’n eerstgeboorterecht kwijt door z’n escapade
met vaders bijvrouw Bilha. Simeon en Levi zijn onterfd: geen eigen terrein in ‘het land van melk en
honing’3. Voor straf: uit wraakzucht op de Sichemieten, die hun zusje onteerden, ontwijdden zij het
heilig sacrament. Toen kwam Juda. Ook geen schoon blazoen: hij had kinderen bij z’n schoondochter.
Maar… híj wordt de master: “In Juda’s handen zal de scepter blijven.” Als dan ineens – niet Issachar,
de vijfde van Lea, maar – Zebulon naar voren wordt geroepen, dan zal híj toch zeker in de prijzen
vallen!
Zebulon is en krijgt een cadeau
Maar dat valt tegen. Geen eervolle vermelding, zo van: ‘op jou heb ik nou es niks aan te merken’.
Evenmin een eervolle bestemming. ‘Zebulon, nu jij. Jouw plek is in the middle of nowhere. Het
aardbevingsgebied tussen Lauwerszee en Dollard. Waar altijd een koude zeewind waait. Vlakbij
liberale hereboeren en rooie arbeiders. En zorg dat je daar het verschil maakt.’ “God heeft mij een
mooi geschenk gegeven,” begon Lea bij Zebulons geboorte. Geen resultaat van slimmigheid,
3
Exodus 3,8 en andere plaatsen.
Pagina
Hem en de naaste mee van dienst te zijn.
2
draagmoederschap of liefdesappeltjes. Zebulon is en krijgt een cadeau. Zijn domicilie is Gods gave om
Je hoéft hier niet te zijn; het mág!
Het was vast niet waar Zebulon op gerekend had. Of wat hij zelf zou hebben uitgekozen. Maar hij kon
tegenover de HEER geen rechten laten gelden. Zebulon mocht dankbaar zijn dat hij Israëliet was. Het
was niet vanzelfsprekend dat hij überhaupt een plek kreeg toegewezen in de kerk. Met jou is het niet
anders. Zou je liever bij een leukere gemeente horen? Elders in het land? Krijg je hier te weinig
waardering, vind je? Wees dankbaar dat Christus je volgende week aan zijn tafel wil ontvangen. Je
hoéft hier niet te zijn; het mág! ‘t Is allemaal genade. ‘Onverdiende zaligheên’.4
‘Urk der Galileeërs’
Het gebeurde niet precies zoals Jakob op z’n sterfbed bepaalde. Als Jozua Zebulon z’n domein
toewijst, blijkt de stam Zebulon door Aser van de zee gescheiden te zijn.5 Er is niets bekend van een
Zebulonitische corridor naar zee. Het gebied was intussen wel op zeevaart en visvangst georiënteerd.
Jesaja heeft het over de ‘kuststreek’ van Zebulon en Naftali – dat lag nog verder van de zee af.
Matteüs over ‘gebied aan de weg naar de zee’. Een soort ‘Urk der Galileeërs’. Kustgebied, via een
soort Eemshavenweg door Aser verbonden met zee. Economisch afhankelijk van de grote heidense –
vandaag: Libanese – havenstad Sidon.
Niet waar je wóónt maar wat je daar doét
“Elk een eigen zegen.”6 Op Gods genade aangewezen wordt Zebulon een uithoek toegewezen. Niet
iedereen kan op de mooiste plekjes wonen; het platteland moet ook bewerkt worden. De gemeente
waarin Jezus je een plaats geeft, bestaat misschien wel vooral uit mensen van een andere generatie.
Veel ouwe mensen terwijl jij jong bent. In studentengemeente Delfshaven voelde ik me als 50-jarige
een oude van dagen. De vraag is niet waar je wóónt maar wat je daar doét. Of je daar ‘een bron van
zegen’7 bent voor de mensen die God jou als naasten geeft. Of ‘je licht schijnt voor de mensen’.8
‘Een voorspoedige vaart’
Zebulon vestigde zich in Kanäans achterbuurt. ‘Eres Kabul’, noemde koning Chiram van Tyrus
Galilea: ‘land van niets’9. Een achterlijke regio, dichtgeplakt met papyrus. Waar de mensen praatten
met een dom aandoend noordelijk accent.10 Farizeeën geloofden niks van een profeet uit die
contreien.11 En zoals Groningers met een ingeschapen minderwaardigheidscomplex, kon ook Natanaël
uit Kana12 in Zebulon zich niets voorstellen bij ‘iets goeds’ uit Nazaret een paar kilometer verderop.13
4
Gezang 140:1.
Jozua 19,10-16.
6 Genesis 49,28.
7
Genesis 12,2; Opwekking 710.
8 Matteüs 5,16.
9 I Koningen 9,13. GNB. Het Boek: ‘onbruikbaar’.
10 Matteüs 26,73; Marcus 14,70; Lucas 22,59.
11 Johannes 7,52.
12 Johannes 21,2.
13 Johannes 1,46.
Pagina
3
5
Niettemin was het een streek met mogelijkheden. Mozes zegent Zebulon zo: “Een voorspoedige vaart,
Zebulon!”14 De handelscontacten met Sidon zouden Zebulon geen windeieren leggen. De godsman 15
spreekt over ‘overvloed van overzee’.16
Waar de duisternis inviel, brak het licht door
Maar ‘het land van Zebulon en Naftali’ werd ‘smadelijk bejegend’. Tiglatpileser III van Assyrië kwam
de inwoners voor straf deporteren. 17 Door eigen schuld was Galilea ‘domein van andere volken’
geworden. Toch waren de woorden van de stervende Jakob niet uitgewerkt. Exact daar waar de
duisternis van Israëls ballingschap het eerst inviel, brak het licht door. “Het volk dat in duisternis
ronddoolde zag een schitterend licht.” ‘Een licht, zo groot, zo schoon’. Smaad verkeerde in eer.
Uitgerekend naar Nazaret stuurde God de engel Gabriël om Maria van haar zwangerschap te
vertellen.18 ‘Een kind werd Zebulon geboren’, ‘een zoon werd Naftali gegeven’.
Uithoek als uitvalsbasis
Toen Jezus groot geworden was, vestigde Hij zich opzettelijk ‘in het land van Zebulon en Naftali’. Zo
gingen, via de profetie van Jesaja, de zegens van Jakob en Mozes in vervulling. Dáár rekruteerde de
Meester z’n eerste leerlingen. Dáár hield Jezus zijn beroemde ‘bergrede’.19 In ‘het gebied aan de weg
naar zee’ leerden vissers van vissen ‘vissers van mensen’ te worden.20 Dáár kregen de apostelen na
Jezus’ hemelvaart instructies om ‘het licht der lichten’ wereldwijd te ontsteken.21 Vanuit de haven van
Sidon vertrok Paulus richting ‘de uiteinden van de aarde’.22 Israëls uithoek werd uitvalsbasis voor ‘het
licht van de wereld’.23
‘Schijn in mij, schijn door mij’
Zeg niet, ik zit in de verkeerde kerk. Of op de verkeerde plek. Vraag je af, hoe kan God mij gebruiken
op de plaats die Hij me toebedacht. Bid om het stralende licht van de Heer. Zing: “Schijn in mij, schijn
door mij.” Zodat Gods licht overwint in deze donkere wereld. Volgende week vieren we samen
avondmaal. Sommigen staan in het middelpunt, doen overal aan mee. Anderen zie je weinig, bewegen
zich aan de rand. Sommigen leven in een Vrijgemaakte schijnwereld, anderen hebben dagelijks
contact met ‘buitenstaanders’.24 De Heer wil ieder toerusten om het land met Jezus’ heerlijkheid te
‘vullen’.
14
Deuteronomium 33,18.
Deuteronium 33,1.
16 Deuteronomium 33,18.
17 I Koningen 15,29.
18
Lucas 1,26-33.
19 Matteüs 5,1-12.
20 Matteüs 4,19; Marcus 1,17.
21 Matteüs 28,16-20.
22 Handelingen 27,3.4; 1,8
23 Johannes 8,12; 9,5.
24 Kolossenzen 4,5.
Pagina
4
15
VOOR EEN UITDAGING GESTELD
Een havenstad met bijbehorende bordelen
“Zijn gebied strekt zich uit tot aan Sidon.” In Genesis 10 is Sidon de zoon van Kanaän en de kleinzoon
van Noachs zoon Cham.25 Er is ook al sprake van een gelijknamige stad.26 Het werd een typische
havenstad met bijbehorende bordelen waar ze lachten om Gods verbod op ‘onreine daden’27; zoals
Cham al lol had om z’n blote, bezopen vader – die hem vervolgens vervloekte.28 Sidon, daar kwam
Izebel vandaan, die in Israël de Baälsdienst introduceerde.29 In Jezus’ preken staan Sidon met Tyrus
model als oorden van goddeloosheid – steden, die dan trouwens als voorbeelden dienen voor de
dorpen van Galilea.30
‘Sidon de rug toe’ of ‘op Sidon gerig’?
“Zijn gebied strekt zich uit tot aan Sidon. “Zijn gebied zal aan Sidon grenzen,” leest Het Boek
neutraal. In een Roomse vertaling staat: “Hij keert Sidon de rug toe!”31 (Je kunt ‘zijde’32 ook met
‘achterkant’ vertalen.) Maar de Nuwe Vertaling (Afrikaans) geeft weer: “Sy oë is op Sidon gerig.”
Precies andersom dus: in het ene geval keert Zebulon Sidon de rug toe en laat het heidenen links
liggen; in het andere geval richten Gods kinderen zich op en naar de Sidoniërs – die er in de Bijbel niet
best op staan. Zal Zebulon in het afgelegen gebied uítvalsbasis of ínvalspoort worden?
Oppassen voor aanpassing
Met de Sidoniërs als buren en handelspartners stelde God de Zebulonieten voor een geweldige
uitdaging. Aan de ene kant moesten ze hen niet uit de weg gaan. Dat moeten wij ook niet doen met
mensen die niet christelijk zijn. Komen we hen niet vanzelf tegen, dan dienen we hen op te zoeken.
Met ‘de inzet voor het evangelie van de vrede als sandalen aan onze voeten’ – we lazen dat nog op
oudejaarsavond.33 Aan de andere kant moesten ze er voor oppassen dat ze zich niet zouden ‘aanpassen
aan de wereld’.34 Dit ook ter bescherming van de rest van de kerk.
Zebulon verstond zijn verantwoordelijkheid
Zebulon had op zijn vooruitgeschoven post een hele verantwoordelijkheid. Die heeft hij ook wel
verstaan. Terwijl Debora zich in haar lied na de strijd tegen Jabin en Sisera beklaagt over Ruben is ze
25
Genesis 10,6.15.
Genesis 10,19; vergelijk Psalm 49,12.
27 Heidelbergse Catechismus 41.109.
28
Genesis 9,20-25.
29 I Koningen 16,31.
30 Matteüs 11,21.23.
31 Canisius.
32 ‘‫ ירכה‬- ’‘yarekhah’.
33 Efeziërs 6,15.
34 Romeinen 12,2.
Pagina
5
26
vol lof over Zebulon en Naftali: “De stam Ruben bleef steeds maar overleggen,”35 “Maar Zebulon en
Naftali waagden hun leven op de heuvels.”36 Later heb je een Zebulonitische rechter. We lezen: “Na
Ibsan was Elon uit Zebulon rechter. Tien jaar leidde hij het land. Hij werd begraven in Zebulon.”37
Niemand stelt meer soldaten ter beschikking voor het leger van koning David dan Zebulon: 50.000
man parate troepen.38
Toch ‘Galilea van de heidenen’
Maar anderzijds, Zebulon vond goed dat er Kanaänieten onder hen bleven wonen39. De kerk ging niet
de wereld in, de wereld werd toegelaten in de kerk. Door de randkerkelijkheid van de stam aan het
strand werd het licht verdonkeremaand. De begeertereligie kreeg greep op de noordelijke stammen en
zo werd Galilea ‘Galilea van de heidenen’. Zebulon werd een verloren vesting. Jezus bad in zijn
‘hogepriesterlijk gebed’: “Ik vraag niet of U hen uit de wereld weg wilt nemen, maar of U hen wilt
beschermen tegen de duivel.”40 De kerk moet niet werelds worden, Gods heil moet ‘de aarde
vervullen’.
In Zebulon begon de victorie
‘Woonplaats’, betekent Zebulon. God zelf sloeg z’n tent bij hem op:41 “het ware licht, dat ieder mens
verlicht.”42 In Zebulon begon de victorie. Elia nam intrek bij een weduwe in Sarefat ‘in de buurt van
Sidon’. 43 Als een van de eersten werd zij ‘uit de duisternis geroepen naar Gods wonderbaarlijke
licht’.44 Jezus streek neer in het noorden des lands, startte z’n verkondiging over het hemelrijk; en…
“Het nieuws over Hem verspreidde zich in heel Syrië’ – verderop in Matteüs 4. Hij maakte waar wat
Mozes erbij zei: “Zebulon en Issachar nodigen de anderen naar de berg waar ze waardige offers
brengen.”45
Maak gebruik van je contacten
In de eerste eeuwen maakte de kerk gebruik van de Romeinse infrastructuur. Op die manier
verspreidde het evangelie zich binnen de kortste keren over de hele toen bekende wereld. Maak
gebruik van de contacten die jij persoonlijk hebt. Laat metterdaad, en waar nodig met zoveel woorden,
weten dat Jezus koning is. Het is doodjammer als de kerk die vroeger verdween uit Noord-Afrika er
35
Rechters 5,15.
Rechters 5,18.
37 Rechters 12,11.12.
38 I Kronieken 12,23.
39
Rechters 1,30.
40 Johannes 17,15.
41 Johannes 1,14.
42 Johannes 1,9.
43 I Koningen 17,9.
44 I Petrus 2,9.
45 Deuteronomium 33,19.
Pagina
6
36
straks ook niet meer is in Syrië en Irak. Ze bestaat nog altijd in Nederland. Ook in deze hoek van het
land. We hebben het hier goed. Maar hoe zou het hele dorp van ons kunnen profiteren?
Pagina
7
Amen