nfgsite - Digischool

Nieuwsbrief
van de
Vakcommunity Filosofie
1 juni MMXII
Inhoud




Redactioneel
Voor de NVBe heeft de bio-ethiek altijd een praktijkcomponent
De Radboud Universiteit organiseert profielwerkstukbegeleiding
Nieuw boek van Herman Philipse tegen religieus denken
Redactioneel
Geachte leden van de vakcommunity filosofie,
De tijden van Marcus Aurelius, waarin een filosoof het tot keizer van het Romeinse rijk wist te
schoppen, zijn lang vervlogen. Het is tegenwoordig niet altijd eenvoudig om vast te stellen hoeveel of
hoe weinig invloed filosofen nog hebben. Als er een maatschappelijk probleem speelt en een filosoof
daarover zwijgt, dan zegt de aanpak van dat probleem helemaal niets over de invloed van die filosoof.
Toch doen zich soms ook situaties voor die iets van de invloed van filosofen onthullen.
Hoeveel invloed heeft bijvoorbeeld de Franse filosoof Michel Onfray? Deze riep de Franse kiezers op
om bij de presidentsverkiezingen zich te onthouden of om blanco te stemmen. 80,34 % van de
kiesgerechtigden ging echter wel degelijk stemmen. Daarop heeft Onfray dus weinig invloed weten uit te
oefenen.
Onder de velen die geen gehoor gaven aan de oproep was ook de filosoof Bernard-Henri Lévy. Deze
stemde op François Hollande. Hoeveel invloed Lévy heeft, zal de komende weken duidelijk worden.
Lévy roept nu president Hollande op tot een militaire interventie in Syrië, waar het regime van Assad
geen overdreven respect voor de mensenrechten toont. We zullen gaan zien in hoeverre Frankrijk en de
internationale gemeenschap de woorden van Lévy ter harte gaan nemen, of juist niet.
Het valt echter niet uit te sluiten dat er goede redenen bestaan om ook niet onmiddellijk tegemoet te
komen aan het pleidooi. De afweging tussen diplomatie en militair ingrijpen is immers niet per definitie
bij filosofen in de allerdeskundigste handen. En misschien bestaan er zelfs filosofen die Lévy zouden
willen tegenspreken.
.
Walfred Haans
communitymanager
Voor de NVBe heeft de bio-ethiek altijd een
praktijkcomponent
De bio-ethiek concentreert zich op die morele vragen die samenhangen met
ontwikkelingen in de zogenaamde levenswetenschappen, wetenschappen waarin op
één of andere wijze levende organismen (menselijk, dierlijk en plantenleven)
bestudeerd worden. De Nederlandse Vereniging voor Bio-ethiek houdt zich vanuit
uiteenlopende invalshoeken bezig met zulke vragen. Bestuurslid en redactielid van het
Podium voor Bio-ethiek Lieke van der Scheer was bereid om enkele vragen te
beantwoorden over deze vereniging.
Wat is de NVBe voor een organisatie?
We zijn een vereniging met zo’n 130 leden en
een bestuur. De afgelopen jaren was professor
Dick Willems voorzitter van de vereniging. Het
doel is de reflectie op bio-ethische kwesties in
allerlei sectoren van de maatschappij en een
open discussie daarover te bevorderen. De
doelgroep bestaat uit mensen die werkzaam
zijn in beroepen die met bio-ethiek te maken
hebben, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg of
met proefdieren, en uit bio-ethici.
Er is een website (www.nvbe.nl) en vier keer
per jaar publiceert een redactie het Podium
voor Bio-ethiek (tot voor kort de Nieuwsbrief),
een uitgave met per nummer tussen de 5 en 7
artikelen van experts op het gebied van een
bepaald thema. Een kleine greep uit de
themanummers: Marktwerking in de zorg, De
invloed van ethiek op de politiek, Dierproeven
en de toekomst van de dierethiek, Eigen
verantwoordelijkheid voor je gezondheid,
Ethische vragen bij synthetische biologie, Een
staalkaart van bio-ethisch onderzoek in
Nederland.
De redactie slaagt er altijd in interessante
auteurs – vaak vooraanstaande
wetenschappers - te vinden, doordat de
redactieleden gezamenlijk een behoorlijk
netwerk hebben in het bio-ethisch veld. De
auteurs wordt gevraagd hun inzichten op
begrijpelijke wijze en liever essayistisch dan
zwaar wetenschappelijk, te beschrijven.
Zoudt U de NVBe kenschetsen als een
filosofische organisatie?
We richten ons op kwesties die ook van
filosofisch belang zijn. We willen reflectie op
gang brengen en daarbij komen kwesties aan
bod zoals juridisering, de autonomie van de
patiënt en de autonomie van de dokter ten
opzichte van de patiënt. Bijvoorbeeld, een
onderwerp waar we expert Cor van der Weele
hebben gevraagd over te schrijven is Biologie
van de moraal. Dat gaat onder andere over de
evolutionaire ontwikkeling van het brein en de
wetenschappelijke constatering dat morele
oordelen tot stand komen in onze primitieve
hersenen. In de meeste antropologische en
ethische theorieën gaat men ervan uit dat juist
het vermogen tot morele oordelen ons
menselijk, en daarmee verheven boven dieren
– maakt. Je kunt je afvragen welke
consequenties je daaraan moet verbinden in de
ethiek.
Een andere kwestie is dat de meeste mensen
wel oud willen worden maar niet oud wil zijn. Als
daaraan gewerkt wordt, roept dat de vraag op
waar anti-aging nog gezondheidszorg is en
waar het enhancement wordt.
Wat voor activiteiten organiseert U zoal?
Onze activiteiten sluiten vaak aan bij een
maatschappelijk of politiek debat en ze hebben
altijd een praktijkcomponent. Tweemaal per
jaar organiseren we een activiteit voor onze
leden. Het betreft een Jaarsymposium, waarbij
we de ledenraadpleging altijd combineren met
een inhoudelijke bijeenkomst en een
Onderwijsmiddag. Inhoudelijke onderwerpen
die bij het Jaarsymposium aan bod kwamen,
zijn Eigendom en zeggenschap over
tumormateriaal dat in kader van
gezondheidszorg is verwijderd, Nieuwe
technieken en beïnvloeding van gedrag in de
gezondheidszorg, Zorg om ouderschap – o.a.
over verstandelijk gehandicapte ouders, Mogen
ook eisen gesteld worden aan patiënten
vroegen we ons af in De goede patiënt. Volgend
jaar, januari 2013, zal het Jaarsymposium zijn
gewijd aan ethische vragen rondom vaccinatie.
De Onderwijsmiddag is meer een
werkconferentie en daarbij wordt aandacht
besteed aan ethiekonderwijs in het
beroepsonderwijs, bijvoorbeeld aan het gebruik
van audiovisuele middelen daarbij, of hoe je je
ethiekonderwijs kunt toetsen. Verder geven we,
zoals gezegd, het tijdschrift Podium voor
Bio-ethiek uit. We hebben – ter gelegenheid
van ons 15-jarig bestaan in 2008 - ook een boek
gepubliceerd onder de titel Ethiek in discussie
over de vraag wat bio-ethici doen. In die
publicatie wordt aan de hand van
praktijkvoorbeelden aandacht besteed aan de
rol van ethici in advisering, aan hun rol in
toetsing en aan hun rol bij onderwijs.
Daarnaast informeren we de leden over het
bio-ethisch onderzoek dat plaatsvindt aan de
verschillende universiteiten in Nederland.
Welk bio-ethisch onderwerp zoudt U vooral aan
bod willen zien komen bij het schoolvak
filosofie? Of moeten filosofiedocenten hun
vingers daar vooral niet aan branden?
In de filosofie wordt vaak gereflecteerd op
algemene vragen. In de bio-ethiek vind ik het
van belang dat je heel precies en empirisch
bekijkt wat er zich afspeelt in de
levenswetenschappen en dat je je niet verliest
in volkomen hypothetische speculaties over
welke kant het wel op zal gaan. Ik kan mij
genoeg bio-ethisch onderwerpen voorstellen
waarbij men filosofische vragen kan stellen.
Denk bijvoorbeeld aan de ontologische vraag
naar wat de mens is bij alle technologische
ontwikkelingen.
Wat heeft bio-ethiek te melden over vrije wil, het
examenonderwerp op vwo?
In de gezondheidsethiek speelt het begrip vrije
wil een grote rol. In feite zou je kunnen zeggen
dat de medische ethiek groot is geworden met
de emancipatie van de patiënt tot een mondig
wezen tegenover de arts die een overwicht
heeft met zijn kennis en gezag. Je kunt ook
nadenken over wie wij zijn als je weet dat in
onze hersenen een beslissing wordt genomen
voordat we ons daarvan bewust zijn.
Interviewer: Walfred Haans
De Radboud Universiteit organiseert
profielwerkstukbegeleiding
Regelmatig krijgen we vragen van scholieren over profielwerkstukken op het gebied
van de filosofie en religie (islam, christendom, oosterse religies), en de relatie van deze
disciplines met de maatschappij. Om de scholier verder inhoudelijk te interesseren
voor ons vakgebied en hen te begeleiden bij het profielwerkstuk doen wij het volgende
aanbod.
Tijdens de Nijmeegse Tweedaagse in oktober
(maandag 15 en dinsdag 16 oktober 2012)
begeleiden we de scholier die met een
profielwerkstuk op bovenstaand gebied aan de
slag gaat. Dat doen we op drie manieren:
1) De scholier krijgt colleges in academische
vaardigheden (gebruik van bronnen en citaten,
data verzamelen, logische opbouw van stuk
plus het formuleren van conclusies en het
houden van een presentatie)
2) Inhoudelijke colleges over filosofie en religie
(naar gelang de interesse)
3) Persoonlijk advies van een docent over de
inhoud en het verzamelen van de data
Op deze manier kunnen de leerlingen de
academische vaardigheden toepassen op hun
profielwerkstuk.
Op veel scholen is het nu de tijd dat de 5
vwo-scholieren zich gaan oriënteren op het
onderwerp van het profielwerkstuk, om er na de
vakantie mee aan de slag te gaan. Misschien is
dit aanbod een motivatie voor de leerlingen om
een onderwerp te kiezen op het gebied van de
filosofie of religie, en een kans om zich verder te
oriënteren op een bepaald interessegebied.
U kunt aan ons al namen en e-mailadressen
van leerlingen doorgegeven die hierin mogelijk
geïnteresseerd zijn.
Met vriendelijke groet,
Ignace de Haes en Maartje Janssens
Studievoorlichters Theologie en Filosofie
E. [email protected] E.
[email protected]
Nieuw boek van Herman Philipse tegen
religieus denken
Vorig schooljaar werd het vwo-examenonderwerp Rede en religie afgesloten met een
laatste centraal examen. Dat betekent echter niet dat het denken daarover tot stilstand
is gekomen, althans niet bij de Utrechtse hoogleraar Herman Philipse. Deze
publiceerde een nieuw boek: God in the Age of Science? A Critique of Religious
Reason.
In de jaren 90 publiceerde Philipse al zijn
Atheïstisch manifest, maar nu voegt hij er een
meer wetenschappelijk doorwrochte studie aan
toe. In dit boek behandelt hij alle mogelijke
visies op religie. Hij vindt religie een interessant
menselijk verschijnsel, maar meent dat het niet
redelijkerwijs valt vol te houden.
God in the Age of Science? is verschenen bij
Oxford University Press en kost $ 75,=.