Langdurige zorg in Nederland en Duitsland

Zorgnetwerk, mei 2013




Er is meer mantelzorg in Duitsland, NL
regering wil dat ook
Duitsland is veel meer vergrijsd dan
Nederland en toch is de zorg goedkoper.
Hoe is de financiering van zorg in Duitsland
geregeld in vergelijking met Nederland?
Wat komt er op ons af als het gaat om
ontwikkelingen in de zorg, zowel nationaal
als internationaal?








1. NL zorg in internationaal perspectief
2. Regeringsbeleid
3. Langdurige zorg in Duitsland
4. Wat kunnen wij leren van Duitsland?
5. Ouderenzorgkostenstijging is
verzekeringsprobleem
6. Verzorgingsstaat afbouwen is zeer pijnlijk
7. Algemene Conclusies
8. Wat betekent dit voor Atlant Zorggroep?







OESO 2011: NL uitgaven curatieve zorg is
OESO gemiddelde
Maar NL uitgaven langdurige zorg zijn 2 maal
zo hoog!
NL is koploper na Zweden
NL en Zweden kennen geïnstitutionaliseerde
zorg
Betekent niet dat NL te duur of stelsel slecht
NL is voorbeeld voor andere landen
Betaalbaarheid is probleem zegt EC 2009


In 2000 was staatsschuld 52% bnp
In 2013 74 %

2012 budget medische zorg €36 miljard. Meer helft is
voor verpleging,

financiering: private ziektekostenverzekering,
kapitaaldekkingstelsel, geld reserveren voor
uitkeringsrechten in bepaald jaar, minder gevoelig
vergrijzing

Lange termijn zorg is omslagstelsel, kosten worden
betaald uit lopende premieontvangsten, gevoelig
voor vergrijzing

Langdurige zorg 2012 €26 miljard




Langdurige zorg in NL is duur
Ouderen zouden meer kunnen betalen
Premies zijn al gestegen, dus kosten <
Bijv. langer thuis, hulp familie/kennissen







Werkloosheid
Jeugdzorg,
Langdurige zorg
In totaal 15 miljard regelingen die niet meer in
Den Haag maar lokaal worden bepaald
Zijn gemeenten wel klaar voor?
Hoe is democratische controle?
Minder loketten






Dus decentralisatie, doen meer landen
Wel zorgen over tempo
Invoering is 1 jan 2015
Publieke controle, rijk of gemeente voor de
overheveling van 15 miljard?
Wie is bestuurlijk verantwoordelijk, wie
controleert
Van Rijk naar 408 gemeenten, pas mei 2014
weten we hoe geld verdeeld gaat worden

Gemeenten: zorg aan huis, huishoudelijke hulp
alleen vergoed bij laag inkomen

Zorgverzekeraars: medische zorg, verpleging,
langdurige geestelijke zorg

Rijksoverheid: langdurige zorg
De zwaardere zorg voor ouderen/gehandicapten
in instellingen. Blijft vergoed uit de AWBZ.
Cliënten wel hogere eigen bijdrage





Ondersteuning voor mensen met een
beperking
ouderen, gehandicapten of mensen met
psychische problemen.
bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of een
rolstoel.
zo veel mogelijk zelfstandig blijven wonen.
Gemeenten voeren de WMO uit.
2015 Begeleiding en persoonlijke verzorging
van AWBZ naar WMO
noodzakelijke hervorming van de langdurige
zorg door kostenexplosie.
 AWBZ terug naar de kern, zodat we deze zorg
ook in de toekomst kunnen bieden.
 Lichtere zorg en ondersteuning, zoals de
begeleiding en de persoonlijke verzorging, naar
gemeenten
 Meer kijken wat mensen zelf kunnen regelen,
voordat ondersteuning overheid
 Mensen blijven langer thuis wonen, in plaats van
naar een instelling te moeten verhuizen.





Het kabinet wil dat mensen langer zorg thuis
kunnen krijgen.
Op die manier blijft de zorg betaalbaar en
kunnen mensen langer over hun eigen leven
blijven beslissen.
Daarom krijgen meer mensen in 2013 een
indicatie voor zorg thuis.
Op termijn ook zwaardere vormen zorg thuis
transitie van extramurale begeleiding vanuit
AWBZ naar de WMO
 Vanaf 2015 Gemeenten verantwoordelijk voor
ondersteuning, begeleiding en verzorging.
 De aanspraak op dagbesteding wordt vanaf
2014 geschrapt.
 Begeleiding en ondersteuning vanuit de WMO is
er nog voor mensen die het écht nodig hebben.
 De overheveling van extramurale begeleiding en
verzorging vanuit de AWBZ naar de WMO gaat
gepaard met een korting van 25%




De helft van de bezuinigingen op de thuiszorg
wordt teruggedraaid.
Een jaar uitstel voor de bezuinigingen op de
dagbesteding, persoonlijke verzorging en de
thuishulp.
De bezuiniging om verstandelijk
gehandicapten meer thuis te laten wonen
gaat niet door.


Kwetsbare ouderen en gehandicapten blijven
recht hebben op een plaatsje in een
zorginstelling
Dus regeerakoord (AWBZ) om te vormen tot
een nieuwe landelijke voorziening. In die
opzet bepaalde de gemeente of iemand hulp
kreeg, maar die hulp blijft nu een verzekerd
recht



Van Rijn verzacht hogere eigen AWBZbijdrage
Gemeenten krijgen 706 miljoen euro om
maatwerk te kunnen bieden aan chronisch
zieken en gehandicapten die thuis wonen.
Voor mensen in een instelling wordt 248
miljoen euro gereserveerd om te voorkomen
dat zij door de hogere AWBZ-bijdrage te
weinig zak- en kleedgeld overhouden.




Sommige verzorgingshuizen zullen sluiten
Zachte landing
Kern AWBZ geldt voor 200.000 mensen die
geen zelfregie meer
Hoeft niet allemaal in verzorgingshuizen



AWBZ deels overgeheveld naar de
Zorgverzekeringswet (Zvw). (langdurige ggz
en extramurale verpleging en behandeling)
ander deel overgeheveld naar Wet
maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
(begeleiding en persoonlijke verzorging aan
huis en jeugdzorg)
Kern AWBZ, Alleen de zwaarste, langdurige
zorg blijft over. Deze valt straks onder de wet
LIZ.

NL kent egalitaire nucleaire familie,
emancipatie kinderen, eigen gezin met eigen
huis, testament, alle kinderen gelijke
erfrechten

DTSL kent stamfamilie, dus extended family
met verschillende generaties onder 1 dak,
zoon die thuis blijft (dus geen soldaat of
priester) erft alles, zoon valt onder autoriteit
vader

DTSL
2010 1 % 2060 2,4 %

Frankrijk 2010 1,5 % 2060 2,2 %

EU gem. 2010 1,3 % 2060 2,4 %

NL
2010 3,5 % 2060 8,1 %




NL, Zweden kent individueel recht op zorg
Dtsl, Oost., Italië, Frankrijk:
verantwoordelijkheid en keuze bij mensen
zelf:
Tegoedbon of budget, moet zelf aanvullen
Lokale overheid vangnet minder
draagkrachtigen




Nu werkt 15,1 % beroepsbevolking in zorg,
1,3 miljoen mensen
Komende 20 jaar: 400.00 werknemers extra
nodig
Vanwege groei langdurige zorg,
arbeidsaanbod <
Spanning arbeidsmarkt leidt looninflatie


Private bijdrage in vorm eigen bijdrage, eigen
risico en aanvullende zorgverzekeringen zijn
in NL lager dan rest
Om langdurige zorg betaalbaar te houden
kan NL leren van DTSL





In DTSL is bevolking verder vergrijsd maar
kosten lager
Kosten aanzienlijk lager
Sociale verzekering voor langdurige zorg
Kosten beperkt doordat thuiszorg
gestimuleerd wordt
Groter beroep eigen verantwoordelijkheid
door hogere eigen betalingen






AWBZ kent 5 soorten zorg:
1. persoonlijke verzorging
2. verpleging
3. begeleiding
4. verblijf verpleeghuis of verzorgingshuis
5. hulp om te genezen




621.000 personen thuiszorg uit AWBZ of
WMO
246.ooo personen in intra-murale AWBZ
instelling
86 % van personen in
verpleeg/verzorgingshuizen ouder dan 75 jaar
Rest intramurale zorg verblijft in instellingen
van gehandicapten of jeugdzorg, of
geestelijke gezondheidszorg




Zorg zonder verblijf komt in zorg in natura of
PGB
Op PGB is al eigen bijdrage <
1998 invoering pgb 10.000 mensen, in 2008
109.000 mensen!
AWBZ premie is 12,15 % bruto inkomen
exclusief rijksbijdrage





Twee soorten eigen bijdragen
Lage bijdrage voor zorg zonder verblijf en
voor intramurale zorg als 1 van de partners in
eigen woning achterblijft
Hoge bijdrage voor andere intra-murale zorg
Lage bijdrage is 2011 minimaal 145 euro en
maximaal 764 euro per maand
Hoge bijdrage is maximaal 2094 euro per
maand




Sinds 1995 een sociale verzekering voor
langdurige zorg: Pflegeversicherung
Voor die tijd waren langdurig zieken voor
kosten verpleging en verzorging aangewezen
op bijstand
Anders dan NL: Duitse zelfstandigen niet
rechtswege verzekerd, moeten private
verzekering afsluiten
DTSL soberder NL






Financiering net als NL via het bruto inkomen
Premie hangt af van hebben kinderen
2008 premie huishoudens zonder kinderen
1,9 % en met 2,2 %
Aanspraken minder ruim dan in NL:
Vergoeding verpleging en verzorging maar
niet voor huisvesting, activering en
begeleiding
2007: 2,25 miljoen (van 82 miljoen) hierop
aangewezen




Mensen hebben in DTSL recht op langdurige
zorg:
Als assistentie nodig is bij essentiële taken
zoals lopen, huishouden, voeding en
verzorging
Indicatie vooral gericht lichamelijk
functioneren
Psychische problemen slechts beperkt recht
op vergoeding





Drie zorgzwaarte categorieën voor extra en
intramuraal:
Categorie 1: 1 x dag hulp nodig
Categorie 2: 3 x dag hulp nodig
Categorie 3: elk uur hulp nodig
Intramurale gehandicapten krijgen ook
Pflegeversicherung




Men kan opteren voor 3 soorten zorg:
1. intramurale zorg
2. tegoedbonnen
3. uitbetaling geld in vorm
mantelzorgkostenforfait




Van intramurale zorg in Duitse verpleeg- of
verzorgingshuizen wordt 75 % van
verplegings- en verzorgingskosten vergoed
Dus forse eigen bijdrage!
Omdat wonen en zorg gescheiden zijn,
betaalt iemand in verpleeg/verzorg. huis
daarbovenop nog 600 euro voor kost en
inwoning
Minvermogenden krijgen bijstand




Gevolg 2006 slechts 30 % Duitse
geïndiceerden kiest voor verzorg./verpl. Huis
40 % kiest mantelzorgkostenforfait, betekent
dat in regel ouderen in familieverband
worden opgevangen
Overige 30 % ontvangt langdurige zorg thuis
via Agentschap of combinatie
Revalidatie wordt gedekt Pflegeversicherung
maar alleen nachtverpleging, prikkel
thuiszorg




Langdurige zorg in DTSL: zo lang mogelijk
thuis blijven wonen
DTSL: sterke prikkels tot thuiszorg en familie
Kans dat ouderen in verpl.verzorg. huis
verblijft is 58 % kleiner dan in NL!
Ook vrijheid besteding
mantelzorgkostenforfait bevordert (ondanks
afslag 50 %) opvang familieverband




Opvang familieverband ook bevordert door:
1. gratis scholingsaanbod mantelzorg
familieleden en andere informele
zorgverleners
2. in DTSL makkelijker woningaanpassingen
gericht op zelfstandig wonen ouderen
3. DTSL scheidt wonen en zorg, kan men
beter aansluiten bij woonwensen
zorgaanvragers. Ouderen langer thuis

Van Rijn vraagt zich af of huishoudelijke hulp
wel onder ziektekosten valt en of
huishoudelijke hulp niet door de kinderen
betaald kan worden. Aanleiding voor het
gesprek zijn de hervormingen in de AWBZ,
waaronder de forse bezuinigingen in de
thuiszorg van 75 procent op de huishoudelijke
hulp en 25 procent op begeleiding.

Kamerleden Keijzer en Van Dijk stellen in het
artikel dat gemeenten in de
keukentafelgesprekken best mogen vragen wat
kinderen eventueel financieel kunnen bijdragen,
maar dat meebetalen nooit verplicht mag
worden. 'De gemeente mag ernaar kijken en dat
gebeurt al, maar als de kinderen meebetalen aan
de zorg voor hun ouders dan op vrijwillige basis',
zegt Keijzer. ' We willen geen verplichting zoals
in Duitsland. Daar moeten de kinderen hun
loonstrookje laten zien.




DTSL leert ons: hogere eigen bijdrage en
eigen regie leidt tot houdbaarder zorg
Misschien kinderen naar inkomen verplicht
laten meebetalen
In ieder geval slaagt DTSL er beter in dan NL
om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten
wonen
Stijgende zorgkosten zijn ook
verzekeringsprobleem



1. solidariteit tussen generaties: is de zorg
voor ouderen op te brengen door jongeren?
Of moeten ouderen deel zelf betalen?
2. vraag naar optimale verzekering
ouderenzorg
3. uitvoering van de verzekering


Is toekomstige modale tweeverdiener in 2040
bereid om 36 of zelfs 47 % van inkomen aan
zorgpremies te betalen?
Nu geeft gemiddeld gezin 23 % aan ziekte
plus langdurige zorg







Rijk consumeert minder maar betaalt meer
Rijk doet minder beroep collectief
gefinancierde zorg
Premies ziektekosten ZVW en AWBZ zijn
inkomensafhankelijk
Rijk betaalt 1700 euro meer dan zij ontvangen
Arm betaalt 1100 minder dan zij ontvangen
Langdurige zorg: Rijk – 1200 en arm + 300
Beide betalen mee gehandicaptenzorg



Lasten van modale tweeverdiener stijgen dan
van 12 % tot 24 %
Dit kan men niet zomaar neerleggen bij de
hogere inkomens omdat zij weinig van de
stijging profiteren
Premies zijn leeftijdneutraal, dus worden
stijgende kosten betaald door jongeren





Zorgkosten > leiden tot premies > en
belastingen > daardoor zal econ. groei <
Vraagstuk inkomenssolidariteit
Oplossing: premies voor iedere groep
moeten overeenkomen met profijt
Probleem blijft dat met zorgkosten > de
premie voor de lage inkomens onbetaalbaar
wordt
Verzekeringsprobleem!




Moral hazard: meer dan optimaal gebruik van
zorg en minder aandacht preventie
Geen keuzevrijheid en differentiatie in keuze
verzekeringspakketten tussen
inkomensgroepen
Uniforme zorg: te royaal voor armen en te
karig voor rijken
Indien we dit niet aanpassen, zullen lage
inkomens steeds meer gecompenseerd
worden en dat gaat ten koste econ. groei





Je kunt vergrijzingsprobleem en economische
groei probleem oplossen met andere
financiering
AWBZ leeftijdsspecifieke premies
gecorrigeerd voor profijt
Zorguitgaven niet meer
herverdelingsinstrument
Sparen is geen alternatief, voor grote schades
levert verzekeren welvaartswinst op
Einde uniforme zorg




AWBZ leeftijdsspecifieke premies
gecorrigeerd voor profijt lukt politiek
misschien niet
Eigen risico is al inkomensafhankelijk
Kinderen moeten misschien toch gaan
meebetalen voor ouders, zoals in DTSL
Deels kapitaalgedekt verzekeren voor
langdurige zorg is een alternatief om te
overwegen




Verzorgingsstaat heeft geleid tot
individualisering en verzwakking
familiebanden
Het sociale weefsel is aangetast
Veel kinderen zullen duiken, 500 euro per
maand voor ouders zijn zij niet gewend
Populistische partijen houden mythe in stand
dat zorg bij ongewijzigd beleid betaalbaar
blijft






Lukt het politiek om premies
leeftijdsafhankelijk te maken?
Lukt het politiek om eigen bijdrage >
Lukt het de politiek om pakket <
Lukt het de politiek om kinderen aan te slaan
voor hun ouders?
Lukt het om meer ouderen thuis te
verzorgen?
Als het mislukt gaan de zwakkeren het gelag
betalen



1. Rijk betaalt arm en jong betaalt oud, dat
wordt door vergrijzing en stijgende
zorgkosten onhoudbaar
2. Einde uniforme zorg
3. er moet iets gebeuren

1. AWBZ leeftijdsspecifieke premies gecorrigeerd voor
profijt

Dus keuzevrijheid en differentiatie in keuze
verzekeringspakketten tussen inkomensgroepen

Maar dat is einde uniforme zorg

2. Deels kapitaalgedekt verzekeren

3. misschien ook kindbijdrage

4. bedrijfsvoering AWBZ en WMO kan echt beter

zal staat premie armen subsidiëren ten koste
van econ. groei en dan betalen uiteindelijk de
zwakkeren de rekening!

Denk ook aan het Japanse scenario van tien
jaar nauwelijks groei

Een betaalbare zorg is de meest sociale
politiek die er bestaat!!!




Aanpassen aan onzekere tijd, instroom <,
concurrentie >
Dus eigen instelling tip top in orde
Gemeenten in zwaar weer, niet alle
gemeenten kunnen het aan
Flexibele schil



Als deze operatie mislukt betalen de armsten
het gelag
Dan zal zorgbudget het onderwijsbudget
opeten
Decentralisatie is goed!