ZOON VAN DE HEMEL We werken rond 6 vragen/thema`s

in coproductie met
ZOON VAN DE HEMEL
de tentoonstelling (10.10.2009 > 24.01.2010)
Gedurende 4000 jaar was in China de macht in handen van koningen en keizers.
Zij geloofden dat ze van de Hemel zelf de opdracht hadden gekregen op aarde te
regeren. Als ‘Zonen van de Hemel’ waren ze verantwoordelijk voor de orde in hun
rijk, dat ze als het middelpunt van de wereld beschouwden. Hun macht en prestige
waren enorm. Ze woonden in prachtige paleizen en lieten zich omringen door de
mooiste voorwerpen uit de fijnste materialen. Tweehonderdvijftig topstukken, speciaal voor deze tentoonstelling samengebracht, weerspiegelen China’s glorierijke
verleden.
De tentoonstelling is chronologisch opgesteld en neemt de bezoeker mee vanaf
de opkomst van de eerste elite in het neolithicum (4e - 3e millennium v.C.), tot aan
de pracht en praal aan het hof van de laatste dynastie, de Qing (1644 -1911).
de lesmap
Gedurende 4000 jaar volgden in China meer dan 200 ‘Zonen van de Hemel’, gespreid over een twintigtal dynastieën, elkaar op. Ze beschouwden zichzelf als de allermachtigsten op aarde. Naast politieke hadden ze ook religieuze en militaire macht. In deze lesmap zoomen we in op het fenomeen ‘macht’. Streven
naar macht is van alle tijden en van alle culturen, het gebeurt in kleine kring en op wereldniveau.
In China was dat niet anders.
We werken rond 6 vragen/thema’s:
Per thema krijg je achtergrondinformatie en een aantal ideeën voor activiteiten. Die kan je
aanpassen naargelang de leeftijd, de interesse en de achtergrond van jouw leerlingen. Er is
ook telkens een verwijzing naar voorwerpen die in de tentoonstelling te zien zijn. Ideaal als
voorbereiding op een bezoek.
Veel plezier!
Hoe kwamen Chinese keizers aan hun machtspositie? ( De keizer en de Hemel )
Over wie oefenden ze macht uit? ( De keizer en zijn onderdanen )
Op welke manier maakten ze hun macht zichtbaar? ( De keizer en zijn rijkdommen )
Hoe probeerden ze hun macht uit te breiden?
( De keizer en zijn rijk ) Waarom vonden ze kennis belangrijk in hun positie? ( De keizer en zijn studies )
Hoe konden ze hun macht behouden over de grenzen van de dood heen?
( De keizer en de dood )
ACTIVITEITEN
ALS INLEIDING OP
HET THEMA CHINA
Laat je leerlingen vertellen wat ze over China weten. Vraag hen iets mee te
brengen dat met China te maken heeft.Bekijk de meegebrachte spullen samen in de klas
en bespreek ze.
Laat hen China zoeken op een wereldkaart of een wereldbol in de klas.
Toon de Chinese wereldkaart (hieronder). Wat is er vreemd aan?
Waarom zouden Chinezen de wereld op deze manier voorstellen?
Is het fout of gewoon anders? Welk land zou centraal staan als de leerlingen
zelf een wereldkaart mochten maken?
Het Chinese woord voor China is
of Zhong-guo (uitspraak dzjong-kwo), wat letterlijk
het ‘Rijk van het Midden’ betekent. Chinezen beschouwden hun land van oudsher als het
middelpunt van de wereld en van de beschaving. Alle hen omringende volkeren zagen ze als
barbaren.
Laat de leerlingen een kaart van China zoeken in hun atlas of op het internet.
Van welke steden of streken hebben ze ooit gehoord: Peking (Olympische Spelen 2008),
Shanghai (wereldtentoonstelling 2010), Urumqi (rellen met de Oeigoeren 2009), Sichuan
(zware aardbeving 2008), Tibet (Kuifjesverhaal)…
WIST JE DAT…
… Peking pas in de 13e eeuw voor het eerst hoofdstad werd van China.
… men Peking soms ook Beijing noemt, dit is de Chinese naam (uitspraak peej-dzjing).
… Beijing letterlijk ‘noordelijke hoofdstad’ betekent.
ACTIVITEITEN
ALS INLEIDING OP
HET WERKEN ROND
DE CHINESE KEIZERS
Bekijk met de leerlingen fragmenten uit de film The Last Emperor van Bertolucci (1987).
Als lid van de communistische partij kreeg deze Italiaan van de Chinese regering uitzonderlijk toestemming om in de echte Verboden Stad te filmen.
Ondanks de rooskleurige afschildering van het communisme geeft de film een goed
beeld van het leven in de Verboden Stad en van de lotgevallen van China’s laatste keizer*.
Omdat hij nog een peuter was toen hij op de drakentroon gezet werd, raken ook jongere
kinderen gefascineerd door zijn verhaal. (film op video en op dvd verkrijgbaar).
*In 1911 viel het doek over het keizerrijk en werd China een republiek. Sinds 1949 is
China een Volksrepubliek en is de macht in handen van de Communistische Partij.
Zoek samen met de leerlingen naar sprookjes waarin de Chinese keizer een hoofdrol
speelt. Wat kunnen ze uit de sprookjes afleiden over de rol van de keizer, zijn gedrag en
zijn macht? Op de site www.beleven.org/verhalen/thema/china kan je heel wat Chinese
sprookjes vinden.
THEMA 1
DE LEGITIMATIE VAN DE MACHT
TEMPEL VAN DE HEMEL (15e eeuw)
In deze tempel in het centrum van Peking voltrok zich
het belangrijkste staatsritueel. Ter gelegenheid van de
winterzonnewende bracht de keizer offers aan de Hemel
en bad hij voor een goede oogst.
Mensen die een machtspositie bekleden – of het nu gaat over een directeur van
een school, een manager van een bedrijf of een regeringsleider – zoeken altijd een
manier om hun positie te rechtvaardigen. Ze zijn ouder, hebben het juiste diploma,
zijn democratisch verkozen of hebben in een lagere positie hun sporen verdiend…
Bij de Chinese keizers was het niet anders. Alleen was daar ‘de wil van God’ of op
zijn Chinees gezegd ‘de wil van de Hemel’ (de opperste god) in het spel.
DE KEIZER
EN DE HEMEL:
HOE KWAMEN CHINESE
KEIZERS AAN HUN
MACHTSPOSITIE?
UITVERKOREN DOOR DE HEMEL
Het Chinese keizerschap ging traditioneel over van vader op zoon of op een andere verwante
weg indien er geen zoon was. Door dit erfrecht was er geen garantie dat de meest geschikte
en deugdzame persoon op de troon belandde. Om hun positie te rechtvaardigen beriepen
de Chinese keizers zich op de leer van het Hemels Mandaat*. Volgens deze theorie kreeg de
stichter van de dynastie* van de Hemel de opdracht om op aarde te regeren. Hij kon dit mandaat doorgeven aan zijn opvolgers zolang de Hemel oordeelde dat zij het mandaat waardig
waren.
*mandaat: opdracht om een bepaalde functie te vervullen / *dynastie: een reeks van heersers uit dezelfde clan
VERANTWOORDELIJK VOOR HET WEL EN WEE IN DE WERELD
Heerste er vrede in het land en waren er rijke oogsten, dan was dit een bewijs dat de Hemel
het beleid van de keizer goedkeurde. Boerenopstanden en wanorde wezen op slecht bestuur
en getuigden van een gebrek aan deugdzaamheid van de keizer. Zijn mandaat kwam dan op de
helling te staan. Aardbevingen en andere natuurrampen waren tekenen van goddelijke woede.
De keizer had de Hemel beledigd en zijn mandaat werd hem ontnomen. Het volk had het
recht in opstand te komen en een nieuwe dynastie aan de macht te helpen. Dat betekende
ook het begin van een nieuwe jaartelling en een nieuwe machtscyclus.
ZOON VAN DE HEMEL
Als ‘Zoon van de Hemel’ was de keizer de enige die met de Hemel mocht communiceren.
Door te bidden en offers te brengen aan de Hemel en aan zijn in de hemel vertoevende
voorouders waakte de keizer over de harmonie in zijn rijk. Deze offerrituelen waren van
staatsbelang. Ze werden op geregelde tijdstippen gehouden en waren vaak dure aangelegenheden. Het correct uitvoeren van deze rituelen was een teken van goed bestuur. In de
tentoonstelling zijn er enkele prachtige gewaden te zien die de Chinese keizer droeg tijdens
die rituelen.
MEESTER VAN DE KALENDER
© Pa
lace M
useu
m
Om te weten wat de Hemel precies wilde, bestudeerden de Chinese keizers, bijgestaan door
specialisten, de loop van zon, maan en sterren. De keizer moest immers elk jaar de kalender
opstellen. Een kalender dient in China niet enkel om te weten welke dag het is. Hij geeft
dagelijks aanwijzingen over wat je beter wel of niet kan doen. Het betreft onderwerpen als
trouwen, verhuizen en varkens slachten, maar ook ploegen, zaaien en zaailingen uitplanten.
Dat laatste was heel belangrijk voor de Chinese boeren. Was de timing goed, dan was de kans
op een rijke oogst groot. Dat kwam dan weer de hele samenleving en dus ook de keizer ten
goede.
ACTIVITEITEN
BIJ DE KEIZER
EN DE HEMEL
communicatie met hogere machten
Door te communiceren met goden en geesten probeerde men in het oude China
geluk te verwerven en ongeluk af te wenden. Nu nog altijd geloven veel Chinezen
dat de goden en vooral de geesten van hun overleden familieleden hun leven positief of negatief kunnen beïnvloeden. Het is hun plicht goed voor hen te zorgen.
Door wierook of bloemen te zetten bij hun foto of beeld, hen te voorzien van eten
en drank en door op tijd en stond namaakgeld en -spullen voor hen te verbranden
houden ze hen te vriend. Alleen dan zullen zij hun familie beschermen. Bij verwaarlozing gaan ze zich wreken. In China heb je goden van verschillende rangen
en standen. Alleen de keizer mocht als ‘Zoon van de Hemel’ communiceren met
de hoogste goden. Dat ging gepaard met een hele ceremonie. Hij droeg speciale
kleren, er was muziek en dans. Er werd wierook gebrand en offers gebracht.
Offers waren een manier om contact te leggen met de wereld van de geesten.
De bronzen pot van op de foto werd bij belangrijke rituelen gebruikt om vlees in
te koken. De geur van het vlees moest de goden en geesten naar de aarde lokken.
Pas dan zouden de levenden hun vragen en wensen tot hen kunnen richten.
OPDRACHT BASISONDERWIJS
PRATEN
Communiceren met goden of geesten noemen wij ‘bidden’. Wie van de kinderen bidt zelf wel
eens? Waar, wanneer en tot wie bidden ze dan? Hebben zij zelf ooit geschenken, bloemen of
eten gegeven aan god, een heilige of aan een overleden familielid? Waarom deden ze dat? Is
dat ‘offeren’? Geloven zij dat goden of geesten van overledenen hun leven kunnen beïnvloeden? Waarom wel of waarom niet?
GEUREN HERKENNEN
voorbereiding
Ga op zoek naar Chinese etenswaren met een sterke geur zoals geparfumeerde rijst,
jasmijnthee, gember, sojasaus, sambal, Chinese azijn, geparfumeerde paddenstoelen, rijstwijn,
een duizendjarig ei, ... en doe dit in kleine potjes.
spel
De kinderen zijn de vooroudergeesten. De leerkracht is hun familielid en probeert met hen in
contact te komen door hen allerlei lekkers voor te schotelen. De geur stijgt op naar de hemel.
Omdat de voorouders nog ver weg zijn, kunnen ze in het begin alleen de geur opvangen
(ruiken zonder te kijken). Wie van hen kan het eerst een geur herkennen? Vinden ze het
aroma fijn genoeg om naar de mensenwereld af te dalen? Als ze bijna op aarde zijn, mogen ze
niet alleen ruiken maar ook kijken en eventueel voorzichtig proeven. Wat kennen ze en wat is
nieuw? Wat vinden ze lekker, wat is vies? Wat zouden ze later als geest het liefst zelf voorgeschoteld krijgen? Om de verbroedering tussen levenden en doden te vieren, kan je samen een
kopje Chinese thee drinken om het spel af te sluiten.
©
H
e
n
na
M
um
use
OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS
PRATEN EN VERGELIJKEN
De Chinese keizer was de hoogste politieke en religieuze leider. In de rol van hogepriester
communiceerde hij met goden en geesten. Hij deed dat tijdens rituelen op vaste momenten.
Laat de leerlingen de rol van de keizer tijdens die rituelen vergelijken met de rol van een
katholieke priester tijdens een eucharistieviering (of een andere religieuze leider).
Zijn erovereenkomsten? Wat is anders?
PRATEN
Trachten in contact te komen met de wereld van de geesten is iets van alle culturen en van
alle tijden. Misschien hebben jouw leerlingen zelf al eens geprobeerd om geesten op te
roepen. Laat hen over hun ervaringen vertellen.
OPZOEKEN EN PRESENTEREN
Kennen de leerlingen volkeren voor wie de geestenwereld belangrijk is? Laat hen een volk
kiezen (vrij of uit het lijstje)* en daar meer informatie over opzoeken. Daarna kunnen ze het
aan hun klasgenoten voorleggen. Enkele vragen om hen op weg te helpen: Door welke geesten
wordt de geestenwereld van het door hen gekozen volk bewoond? Op welke manier proberen
die mensen met hen in contact te komen? Waarom is die geestenwereld zo belangrijk in hun
cultuur?
*Aboriginals in Australië, Inca’s in Peru, Koreanen, Dogon in Mali, Dayak in Kalimantan (Indonesisch Borneo),
spiritisten in het Westen, bewoners van het Paaseiland, …
In het oude China werden orakelbotten gebruikt om te communiceren
met goden en voorouders. De botten, gemaakt van schouderbladeren van
runderen of van schildpadschalen, werden eerst behandeld en dan
bewerkt met een hete naald zodat er barsten ontstonden. De barsten
© CASS
Institu
te of A
r
cheo
logy
werden door sjamanen geïnterpreteerd als antwoorden van de geesten
die tijdens de rituelen werden opgeroepen. Vragen konden gaan over
het weer, de oogst, ziekte, de geboorte van kinderen of aanvallen van de
vijand…. Op een gegeven moment ging men de vragen en antwoorden in
de orakelbotten kerven. Dit zijn de oudste Chinese schrifttekens
(meer dan 3000 jaar oud).
THEMA 2
MACHT LATEN GELDEN
Confucius is de Latijnse naam die de
jezuïeten gaven aan de Chinese filosoof Kong Fuzi,
‘meester Kong’. Hij leefde in de 6e eeuw v.C., een
periode van grote politieke en maatschappelijke
onrust. Respect voor gezag, voorouderverering en
plichtsbesef was voor Confucius de basis van een harmonische samenleving. In de 2e eeuw v.C. werd het
confucianisme staatsideologie en dat is het gebleven.
Dus al meer dan 2000 jaar lang leren Chinezen van
kindsbeen af dat ze het gezag dienen te gehoorzamen
en zich moeten wegcijferen voor de gemeenschap.
Mensen die macht hebben, staan één of meer trapjes hoger op de maatschappelijke ladder dan hun ondergeschikten (de naam zegt het zelf). In theorie delen
mensen die hoger staan bevelen uit, ondergeschikten gehoorzamen en voeren de
bevelen uit. Als de machthebbers respect willen van hun ondergeschikten, mogen
ze geen misbruik maken van hun macht. De keizers in China waren oppermachtig
en gingen ervan uit dat hun onderdanen hen automatisch zouden gehoorzamen
en respecteren als zij zelf een toonbeeld waren van goedheid.
DE KEIZER EN
ZIJN ONDERDANEN:
OVER WIE OEFENDEN DE
CHINESE KEIZERS MACHT UIT?
DE ONDERDANEN VAN DE CHINESE KEIZER
Zien we de Chinese maatschappij als een piramide, dan stond de keizer helemaal bovenaan.
Onder hem bevond zich de adel. Die bestond uit de leden van de keizerlijke familie en de
hoge ambtenaren (mandarijnen) die de keizer hielpen bij het besturen van het rijk. Een trapje
lager stond het gewone volk. Hiertoe behoorden de lagere ambtenaren, de kooplieden, de
ambachtslui en de boeren. Helemaal onderaan stonden de slaven.
DE PERFECTE SAMENLEVING NAAR CONFUCIANISTISCH MODEL
De Chinese samenleving was strikt georganiseerd. Iedereen moest zijn plaats kennen en zich
er naar gedragen, pas dan kon er orde en harmonie zijn. De keizer moest het goede voorbeeld
geven. Zo getuigt volgend citaat van Confucius*: “De ideale vorst zet zijn onderdanen aan tot
cultivering van hun goede inborst door zelf onbesproken gedrag aan de dag te leggen. Op een lager niveau
heeft de plaatselijke bestuurder dezelfde plichten ten aanzien van diegene die hij bestuurt. En in de familie heeft de vader dezelfde verantwoordelijkheid jegens zijn kinderen. Indien iedereen diegene onder hem
lief heeft en ondersteunt, en diegene boven hem gehoorzaamt, respecteert en eert, dan zal er een perfecte
samenleving ontstaan.”
MACHT OVER ZIJN GEZIN
De Chinese keizer stond aan het hoofd van zijn gezin. Hij had een officiële vrouw, ‘de
keizerin’, een aantal bijvrouwen en tal van concubines (maîtresses). De vrouwen mochten het
woongedeelte van het paleis nooit verlaten en de mannen die er werkten waren eunuchen
(gecastreerde mannen). Dat gaf de keizer de zekerheid dat alle kinderen die in zijn paleis
geboren werden de zijne waren. Keizer Kangxi die leefde in de 17e eeuw had er 56! De keizer
was persoonlijk verantwoordelijk voor hun opvoeding. In de paleisschool leerden de jongens
lezen, schrijven en rekenen, ze bestudeerden de werken van Confucius en ze werden onderwezen in geschiedenis, kunst en wetenschappen. Meisjes mochten niet studeren, zij moesten
alleen leren hoe ze later hun man konden dienen.
MACHT OVER ZIJN ONDERDANEN
Van de Chinese keizer werd verwacht dat hij als een goede huisvader zorgde voor zijn onderdanen. Die waren op hun beurt verplicht om als goede kinderen de keizer te gehoorzamen.
Zijn wil was wet. De keizer zelf was voor zijn daden alleen verantwoording verschuldigd aan
de Hemel. Het gewone volk kreeg de keizer nooit te zien. De ministers, de prinsen en de
ambtenaren die wel bij de keizer op audiëntie mochten komen, moesten verplicht een kowtow maken. Ze moesten knielen voor de keizer en driemaal met hun hoofd de grond raken
als teken van onderworpenheid. In de tentoonstelling is er een prachtig beeld te zien van een
man die een kowtow uitvoert.
anxi Archeological Insti
tute
© Sha
WIST JE DAT…
… als de keizer iets fout deed, iemand anders in zijn plaats gestraft werd.
… de keizer een speciaal woord had voor ‘ik’ en dat niemand anders dat mocht gebruiken.
… de draak het symbool was van de keizer, de feniks dat van de keizerin.
ACTIVITEITEN
BIJ DE KEIZER EN
ZIJN ONDERDANEN
machtsverhoudingen
© Palace Museum
De Chinese keizer was almachtig.
Zijn bevelen moesten zonder morren door zijn onderdanen worden
uitgevoerd. Misbruikte de keizer zijn
macht echter, dan kreeg hij de woede
van de Hemel op zijn dak. Er volgden
natuurrampen en de onderdanen
mochten iemand die wel rechtschapen was op de troon zetten.
Gewone mensen kregen de keizer
nooit te zien. Dat maakte dat ze
geloofden dat hij niet zomaar een
mens was, maar werkelijk de ‘Zoon
van de Hemel’. De keizer zorgde
ervoor dat de mensen die hem wel
te zien kregen, behoorlijk onder de
indruk waren van zijn verschijning.
OPDRACHT BASISONDERWIJS
FANTASEREN EN PRESENTEREN
De kinderen mogen voor één dag keizer zijn van de klas, hun medeleerlingen zijn hun onderdanen. Onderstaande vragen kunnen hen op weg helpen:
• Hoe zorg je ervoor dat iedereen die de klas binnenkomt begrijpt dat jij de baas bent? (kledij, troon, staf, de plaats waar je zit, je gelaatsuitdrukking,
je lichaamshouding…)
• Hoe moeten je onderdanen je aanspreken en je begroeten als ze de klas
binnenkomen?
• Welke lessen moeten je onderdanen volgen?
• Welke regels wil jij invoeren wat betreft kledij, eten, drinken, praten … in de klas?
• Wat zou je als ‘keizer van de klas’ nog graag veranderen?
Ga je jezelf nog bijscholen?
•
Pauzes, inrichting van de klas…
Opgepast! Bij machtsmisbruik hebben de klasgenoten het recht om in op
stand te komen en een andere persoon als keizer aan te duiden.
Laat de kinderen in een kringgesprek aan elkaar vertellen hoe zij het zouden aanpakken. Zouden ze zelf graag onderdaan zijn onder hun eigen
keizerschap?
LUISTEREN EN BESPREKEN
Lees het sprookje ‘Het Geheim Van De Keel Van De Nachtegaal’ van Peter Verhelst voor.
Bespreek samen met de kinderen het gedrag van de keizer. Kan een almachtige keizer leven
met de gedachte dat iets aan zijn wil ontsnapt?
OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS
FANTASEREN EN BESPREKEN
De leerlingen mogen voor één dag de keizer zijn van de hele school. De school is hun rijk, het
personeel en de leerlingen zijn hun onderdanen. Laat hen nadenken over …
➢
➢
➢
• Zichzelf als keizer: hoe zouden ze door hun uiterlijk en hun houding respect
kunnen afdwingen van personeel en leerlingen?
Kantoor: waar zouden ze hun bureau willen en hoe moet dat er uitzien?
Schooluren: op welke dagen is er les, om hoe laat beginnen de lessen, wanneer zijn ze gedaan, zijn er pauzes…
➢
• Curriculum: welke vakken zouden zij invoeren, schrappen, behouden…
➢
• Buitenschoolse activiteiten: voor welke activiteiten zouden ze hun school
openstellen en welke zouden ze extra willen sponsoren?
➢
• Eten en drinken op school: automaten, refter,…
➢
➢
• Kledingvoorschriften: Wat is toegelaten en wat niet? Uniform?
Rest van het schoolreglement….
Laat de leerlingen fantaseren en laat hen in een kringgesprek hun ideeën naar voor brengen.
De macht zal hen waarschijnlijk naar het hoofd stijgen en hun regels zullen de schoolgemeenschap niet altijd ten goede komen. Confronteer hen pas daarna met het gegeven dat het
personeel, de leerlingen en hun ouders, net als in de Chinese keizertijd, het recht hebben de
keizer af te zetten als ze van oordeel zijn dat zijn beleid niet deugdzaam is. Kan hun plan nog
doorgaan of zijn er toch een aantal maatregelen die ze moeten aanpassen? Leerlingen zullen
zelf ondervinden dat het niet gemakkelijk is een goed leider te zijn. En dit is nog maar een
school… Wat moet het zijn om manager te zijn van een groot bedrijf, de president van een
land of een wereldleider? Wie van hen droomt er van zo’n carrière?
Waarom wel, waarom niet?
THEMA 3
MACHT VISUALISEREN
Mensen in een machtspositie proberen door de kleren die ze dragen, de auto
waarin ze rijden, het huis waarin ze wonen, bewondering en respect af te dwingen
van hun omgeving. Ook de Chinese keizers wilden indruk maken. De buitenlandse
gezanten die door de keizer ontvangen werden in de Verboden Stad waren erg
onder de indruk van al die pracht en praal. Als je ooit zelf hebt rondgewandeld
in het kasteel van Lodewijk XIV in Versailles, dan weet je hoe klein en nietig je je
voelt in zo’n enorm paleis.
DE KEIZER EN
ZIJN RIJKDOMMEN:
HOE MAAKTEN DE
CHINESE KEIZERS HUN
MACHT ZICHTBAAR?
© Bishushanzhuang Museum
KEIZERLIJK PALEIS, STATUSSYMBOOL BIJ UITSTEK
Om aan de buitenwereld te laten zien hoe machtig en rijk ze waren, lieten de Chinese keizers
zich omringen door de mooiste voorwerpen uit de kostbaarste materialen. Maar het indrukwekkendst waren toch hun enorme paleiscomplexen, die ze luxueus lieten inrichten. Het best
bewaarde complex is de Verboden Stad in Peking, zo genoemd omdat gewone mensen zelfs
niet in de buurt van de paleispoorten mochten komen.
DE VERBODEN STAD
De Verboden Stad werd gebouwd in het begin van de 15e eeuw. Het was een reusachtig
paleisdomein (72 ha), eigenlijk een echte stad in een stad. Achter de hoge muren en de
grachten lagen 999 gebouwen te midden van prachtige tuinen en binnenhoven. De keizer
woonde er met zijn familie en zijn personeel ver weg van het gewone volk. In het hoogste
gebouw in het midden van de Verboden Stad stond de drakentroon. Daar werd de kroningsceremonie gehouden en hield de keizer audiëntie. In totaal hebben 24 keizers hier op
de drakentroon gezeten. Rond de Verboden Stad lag de Keizerlijke Stad. Daar bevonden zich
de stallen, de keizerlijke ateliers en de winkels waar het personeel van de keizer inkopen kon
doen. Ook die was verboden voor buitenstaanders.
KEIZERLIJK BUITENVERBLIJF
De keizer had een buitenverblijf in het noordwesten van Peking, ‘het Zomerpaleis’. Tijdens
de hete zomer verhuisde de keizer met zijn gevolg daarheen om verfrissing te zoeken bij het
water en in de prachtig aangelegde tuinen. In de tentoonstelling is een keizerlijke troon uit
dit Zomerpaleis te zien.
WIST JE DAT …
… al in de Han-periode (3e eeuw v.C.-3e eeuw n.C.) minstens de helft van het grondgebied van de toenmalige hoofdstad ingenomen werd door keizerlijke paleizen.
… er jammer genoeg geen oude paleizen bewaard zijn (m.u.v. de funderingen) omdat de structuren van hout waren.
… als een keizer van bij zijn geboorte elke dag in een andere kamer van de Verboden Stad zou slapen, hij bijna 28 jaar zou nodig hebben.
… er geen enkel gebouw in de hoofdstad hoger mocht zijn dan het dak van het belangrijkste gebouw in de Verboden Stad; zelfs de bomen in de keizerlijke tuinen werden geknot opdat ze niet boven de daken zouden uitsteken.
… die regel pas in de jaren 70 van de vorige eeuw werd doorbroken met de bouw van het Peking Hotel.
ACTIVITEITEN
BIJ DE KEIZER EN
ZIJN RIJKDOMMEN
statussymbolen
Door te wonen in een reusachtig paleis en zich te laten omringen door de mooiste
en duurste voorwerpen wilde de Chinese keizer aan de buitenwereld laten zien
hoe uniek hij wel was. Ook bij ons zijn er mensen die graag pronken met hun rijkdom. Ze kopen een villa, een luxeauto, een jacht in Saint-Tropez, gaan shoppen in
New York of Hongkong…. omdat ze vinden dat dat bij hun status past.
OPDRACHT BASISONDERWIJS
KNIPPEN EN PLAKKEN
materiaal
tijdschriften met reclamefoto’s, tekenpapier, potloden, scharen, lijm
Leg aan de kinderen uit wat statussymbolen zijn. Kijk samen in boeken, naar een filmfragment of op internet en probeer uit te zoeken welke voorwerpen in de tijd van de Chinese
keizers statussymbolen waren (een indrukwekkend paleis, een mooie draagstoel, een vergulde
drakentroon, zijden kleren met gouddraad versierd…). Als de Chinese keizers nu zouden
leven, zouden ze een oubollige indruk maken. Ook statussymbolen gaan immers mee met hun
tijd. Laat de kinderen een grote tekening maken van een Chinese keizer of een afbeelding zoeken op het internet en die uitprinten. Laat hen uit glossy tijdschriften voorwerpen
uitknippen die in de 21e eeuw als statussymbolen beschouwd worden en laat hen die op hun
tekening plakken. Hang alle collages op in de klas en bespreek de resultaten. Misschien zit er
wel een keizer met een iPhone bij!
INLEVEN
Macht en rijkdom gaan vaak samen. Geluk en rijkdom niet altijd. De Chinese keizers
woonden dan wel in een paleis met 9999 kamers en werden op hun wenken bediend door
duizenden dienaren, toch werden het leven in de Verboden Stad en al de verplichtingen die
het ‘keizer-zijn’ vereiste, door sommige keizers als verstikkend ervaren. Ze noemden de Verboden Stad hun ‘gouden kooi’. Zouden de kinderen het leuk vinden om koning(in), keizer(in)
of prins(es) te zijn? Wat zijn de voor- en de nadelen van zo’n leven? Zou de koning van België
gelukkig zijn? En wat als prinses Elisabeth, die ooit haar vader zou moeten opvolgen als
staatshoofd, nu eens liever rockzangeres wordt?
OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS
OPZOEKEN EN VERGELIJKEN
Laat de leerlingen uitleggen wat zij onder statussymbolen verstaan.
Geef hen de opdracht om op het internet of in boeken te zoeken wat de statutssymbolen
waren uit de tijd van de Chinese keizers. Wijs de leerlingen erop dat ook de materiaalkeuze
van belang was (jade, brons, fijn porselein, bloedkoraal…). Laat hen vervolgens uitzoeken wat
moderne Chinezen als statussymbool beschouwen (een grote hond, één of meer maîtresses,
een witte huid en volgens sommige Sjanghaiers zelfs ‘het in pyjama over straat lopen’).
Vergelijk de statussymbolen van de moderne Chinees met die van een moderne Belg.
Statussymbolen zijn immers niet alleen tijdsgebonden, maar ook cultuurgebonden. Ga samen
met de leerlingen na op welke manier de leden van ons koningshuis hun macht en rijkdom
tonen.
KNIPPEN EN PLAKKEN
materiaal
tijdschriften met veel reclamefoto’s, tekenpapier, potloden, scharen, lijm
Geef de leerlingen glossy tijdschriften waarmee ze een collage maken van een menselijk figuur
die opgebouwd is uit statussymbolen. Bv. een tas van Delvaux als hoofd, golfsticks als armen,
twee Tag Heuer horloges als borsten. Ze mogen hun fantasie de vrije loop laten!
THEMA 4
MACHT BEHOUDEN en UITBREIDEN
Machtige mensen zijn vaak zo ambitieus dat ze hun macht niet alleen
willen behouden, maar die het liefst ook nog willen uitbreiden. Op kleine
schaal droomt een onderdirecteur ervan om ooit zelf directeur te worden;
op wereldschaal proberen de leiders van de supermachten hun invloedssfeer te vergroten. De huidige president van China, Hu Jintao, is één van
hen. Maar ook zijn voorgangers in de keizertijd waren erop uit hun grenzen te verleggen en steeds meer volkeren aan hun gezag te onderwerpen.
DE KEIZER
EN ZIJN RIJK:
HOE PROBEERDEN
DE CHINESE KEIZERS
HUN MACHT UIT
TE BREIDEN?
DE KEIZER ALS MILITAIR
De Chinese keizer was ook de opperste
legeraanvoerder. Zijn troepen moesten
beletten dat de vijand China binnenviel.
Bovendien moest hij proberen nieuw
grondgebied in te lijven. Het waren
vooral de nomadenvolkeren in het
noorden die een bedreiging vormden
voor het Chinese Rijk. Sommige keizers
trokken zelf mee tegen hen ten strijde;
anderen gingen ter plaatse om zich
persoonlijk op de hoogte stellen van de
militaire operaties van hun troepen.
DE EERSTE KEIZER VAN CHINA
©Q
in S
hih
ua
T
ng
e rr
*Qin: uitspraak ‘tsjin’; ons woord ‘China’ is daarvan afgeleid
DE GROTE MUUR
Om af te rekenen met de invallen van de barbaren liet hij bestaande verdedigingsmuren in
het noorden van zijn rijk verbinden, zodat er één lange Muur ontstond. Honderdduizenden
Chinezen werkten hier verplicht aan mee. Het was zwaar en gevaarlijk werk, velen stierven
van ontbering. De doden werden gewoon in de muur ingemetseld. Daarom wordt de Grote
Muur ook wel eens het langste graf ter wereld genoemd.
BARBAREN OP DE DRAKENTROON
De Grote Muur werd gebruikt om militair materiaal en troepen snel te verplaatsen. Op de
Muur hielden soldaten de wacht. Toch heeft men de nomadenvolkeren niet kunnen tegenhouden. Twee keer in de Chinese geschiedenis zijn barbaren erin geslaagd de Muur over te
steken en de drakentroon op te eisen: de Mongolen in de 13e eeuw (1279-1368) en de
Mantsjoes in de 17e eeuw (1644-1911).
WIST JE DAT…
… Chinese keizers in tijden van vrede hun strijdkunsten bleven oefenen door te gaan jagen in één van hun jachtdomeinen.
… de Grote Muur meer dan 6500 km lang is, 7 à 8 m hoog en ongeveer 6 m breed.
… je uit het bouwmateriaal van de Grote Muur een kleine muur van 2,5 m hoog en 1 m dik rond de evenaar zou kunnen bouwen.
… het een fabeltje is dat je de Chinese Muur van op de maan kan zien.
… de eerste Chinese astronaut in de geschiedenis dat in 2003 zelf heeft toegegeven.
… Mulan uit de Disneyfilm echt bestaan heeft. Verkleed als man trok ze ten strijde tegen de barbaren ten noorden van de Muur.
… de huidige Chinese president ervan droomt om na Hongkong en Macao ook Taiwan weer bij China te laten aansluiten.
arrior Museum
tta W
aco
Eén van de beste legeraanvoerders uit de Chinese geschiedenis
was wellicht Qin shi Huangdi. Hij wist als leider van de staat
Qin* alle omliggende rijkjes te veroveren en zo voor het
eerst China één te maken. In 221 v. C. riep hij zichzelf uit
tot ‘eerste keizer van een verenigd China’. Om handel en
verkeer in zijn verenigd rijk te vergemakkelijken, voerde
hij voor het hele land dezelfde munteenheid in, dezelfde
maten, gewichten en schrifttekens. Zelfs de breedte van
wagens werd bij wet vastgelegd. Op organisatorisch vlak was hij
een genie, op menselijk vlak een tiran. Hij maakte strenge wetten,
inde veel belastingen en eiste regelmatig mannen op om mee te
helpen aan grote werken zoals de aanleg van wegen en kanalen,
de bouw van zijn mausoleum en van de Grote Muur.
ACTIVITEITEN
BIJ DE KEIZER
EN ZIJN RIJK
machtsstrijd
In de hele Chinese geschiedenis hadden keizers af te rekenen met nomadenvolkeren uit het noorden die China geregeld binnenvielen. De Grote Muur heeft hen
niet kunnen tegenhouden.
OPDRACHT BASISONDERWIJS
BUITEN SPELEN
materiaal
krijtjes, vouwmeter, linten (zoveel als er kinderen zijn)
voorbereiding
Laat de kinderen in het midden van de speelplaats de Grote Muur tekenen (min. 3
m breed). Laat hen aan één kant van de Muur op een afstand van ca. 5 m een groot
vierkant tekenen met minimum 49 vakjes (=China), aan de andere kant op dezelfde
afstand een grote rechthoek waar minstens 15 kinderen in kunnen staan (=Barbarenland). Verdeel de klas in 2 groepen. Groep 1 zijn de Chinese soldaten.
Zij krijgen een paardenstaart (een lint vanachter in de kraag van hun trui). Groep
2 zijn de Barbaren. Volgens de Chinezen hadden ze geen cultuur en kon je ze best
vergelijken met apen. Zij krijgen dus een apenstaart (een lint vanachter aan hun
broek of rok). Ze krijgen ook een krijtje. De Chinese soldaten gaan tussen de twee
lijnen van de Grote Muur staan en moeten ook tijdens het spel tussen die lijnen
blijven. De Barbaren beginnen in hun eigen land (in de rechthoek).
spel
Na het startsein moeten de Barbaren proberen de Muur over te steken en een
stukje van China te veroveren door met hun krijtje een kruis te zetten in 1 van de
49 vakjes. Bij het oversteken van de Muur moeten ze ervoor zorgen dat de Chinese
soldaten hen niet te pakken krijgen (hun staart afpakken). Gebeurt dat toch, dan
worden ze ingelijfd bij het Chinese leger. Ze leveren hun krijtje in en verplaatsen
hun staart van hun broek naar hun trui om dat duidelijk te maken. Vanaf nu helpen
ze de Chinese soldaten. Als ze er wel in slagen om de Muur over te steken zonder
gepakt te worden en een stuk van China te veroveren, moeten ze eerst terug naar
hun land om dat goede nieuws te melden vooraleer ze weer een nieuw stuk kunnen
veroveren. Ook bij hun terugreis kunnen ze nog gepakt worden door de Chinezen.
De Barbaren kunnen eveneens Chinese soldaten aanvallen door hun paardenstaart
af te trekken. De Chinezen worden krijgsgevangenen en versterken dan de Barbaren. Ze mogen een krijtje halen en verplaatsen hun staart van hun trui naar hun
broek. Het spel is gedaan als de Barbaren erin geslaagd zijn heel China te veroveren
(een kruis in alle 49 vakken) of als er nog alleen Chinezen of nog alleen Barbaren
over zijn.
OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS
DENKEN EN SPELEN
De generaals van de Chinese keizer moesten zelfs in moeilijke situaties hun hoofd
koel weten te houden. Maar nu kunnen ze toch wat hulp gebruiken!
voorbereiding
Kopieer de spelbijlage voor elke leerling. Laat hen het speelvlak en de figuren op
een dik karton plakken en die met een breekmes voorzichtig uitsnijden. Het kleine
prentje dient om de figuren op de juiste plaats te zetten voor het begin van het spel.
spel
De grote Han-generaal Cao Cao (3e eeuw n.C.) is in de val gelopen. De leerlingen
moeten hem helpen ontsnappen. Geen gemakkelijke klus, als je weet dat hij bewaakt
wordt door de ‘vijf tijgergeneraals’* en door 4 soldaten van het vijandige koninkrijk
Shu. Door de figuren te verschuiven zoals in een gewone schuifpuzzel moeten de
leerlingen proberen de generaal naar de plaats te loodsen van waaruit hij kan ontsnappen (beneden op het speelvlak). Dit spel is niet gemakkelijk. Als er iemand in
slaagt Cao Cao te bevrijden, mag hij aan de anderen uitleggen welke strategie hij
gebruikt heeft.
*de vijf tijgergeneraals zijn Zhang Fei, Guan Yu, Zhao Yun, Ma Chao en Huang Zhong
THEMA 5
KENNIS IS MACHT
In onze geschiedenis was leren lezen en schrijven lange tijd een voorrecht voor
de elite. Ook in het oude China konden alleen zonen van rijke families gaan studeren. Ze hoopten ooit te behoren tot het selecte clubje van literaten (geleerden).
Literaten waren ‘mensen met cultuur’. Muziek, poëzie, schilderkunst en kalligrafie
maakten deel uit van hun opleiding. De Chinese keizer had de rol van superliteraat
en moest dus zowel geleerd als kunstzinnig zijn.
© Dan
s L’
im
ité
de
C
la
int
ité
erdite, p.57.
DE KEIZER
EN ZIJN STUDIES:
WAAROM VONDEN
CHINESE KEIZERS
KENNIS BELANGRIJK
IN HUN POSITIE?
int
WETENSCHAPPEN
De Chinese keizer moest op de hoogte zijn van de structuur van het universum, de
beweging van de sterren en de relatie tussen kosmologie en landbouw. Hij had die
kennis nodig bij het opstellen van de kalender. Was de kalender correct, dan werd
er door de boeren op het juiste moment gezaaid en geplant. Dat betekende betere
oogsten, minder honger, minder ontevredenheid onder de onderdanen en dus meer
rust en vrede in het rijk. Dat was dan weer een bewijs dat de keizer het ‘Mandaat
van de Hemel’ waardig was (zie thema 1). De laatste Chinese keizers lieten zich
bij het opstellen van de kalender bijstaan door Europese missionarissen die goed
op de hoogte waren van astronomie en wetenschappen. Er werden zelfs jezuïeten
benoemd aan het hoofd van het astronomisch bureau, en sommige keizers gingen
bij hen in de leer. Als ‘alwetende vorst’ konden ze dan hun kennis tonen aan hun
onwetende ministers en ambtenaren. Dat verhoogde hun aanzien.
KENNIS VAN DE KLASSIEKE WERKEN
Van de keizer werd ook verwacht dat hij zijn klassieken kende. Hij moest de werken
van Confucius en de commentaren daarop bestuderen. Aan het hof kwamen er
geregeld geleerden langs die de keizer uiteenzettingen gaven over bepaalde passages.
KUNSTEN
Verder moest de keizer als ‘man van cultuur’ ook zelf gedichten schrijven, musiceren en kalligraferen. Maar artistiek talent laat zich niet dwingen. Over de artistieke
kwaliteiten van de keizers wordt nu vaak smalend gedaan. Een uitzondering is keizer
Huizong uit de Song-dynastie (960-1279). Hij was een zeer goed kalligraaf. Zijn
werk wordt in artistieke kringen nog steeds gewaardeerd.
Al waren de artistieke creaties van de keizers niet altijd van hoog niveau, een aantal
van hen heeft wel degelijk een bijdrage geleverd tot de promotie van de Chinese kunsten en het behoud van het culturele erfgoed. Ze verzamelden modelkalligrafieën,
schilderijen, boeken, bronzen, jaden en porseleinen stukken uit de verschillende
dynastieën. Een aantal topstukken uit hun verzamelingen zijn in de tentoonstelling
te zien.
KENNIS IS MACHT
In het oude China werd de techniek om brons te gieten en jade te bewerken (twee
kostbare materialen gebruikt voor het maken van rituele voorwerpen), bewust in
kleine kring gehouden. Zo bleef de toegang tot de rituele objecten beperkt en was
alleen de elite in staat om via die rituelen met de goden te communiceren. Dat legitimeerde en bestendigde hun macht.
WIST JE DAT…
… er van keizer Qianlong (18e eeuw) 45.000 gedichten bewaard zijn, maar dat ze volgens de publieke opinie maar ‘zeer middelmatig’ zijn.
… diezelfde keizer Qianlong van over het hele land 10.000 zeldzame boeken liet bijeenbrengen en er 3461 uitkoos en die met de hand zevenmaal liet overschrijven om ze daarna over bibliotheken op verschillende plaatsen in China te verspreiden.
… de belangrijkste leraar van keizer Kangxi (17e eeuw) een Vlaamse jezuïet was die Ferdinand Verbiest heette.
… Ferdinand Verbiest voor de keizer astronomische instrumenten bouwde waarvan je er eentje kan bewonderen in de tentoonstelling.
ASTRONOMISCH
INSTRUMENT
van Verbiest
© Palace Muse
um
ACTIVITEITEN
BIJ DE KEIZER
EN KUNST EN
WETENSCHAPPEN
kalligrafie
Jonge prinsen leerden in de paleisschool lezen en schrijven. Gewoon schrijven
was niet voldoende, ze kregen les in kalligrafie (schoonschrift). Daarvoor gebruiken Chinezen traditioneel een penseel en inkt. Zij vinden een evenwichtig
geschreven karakter even mooi als een schilderij. Als je tijd hebt, kan je samen
met je leerlingen uitzoeken hoe het Chinese schrift in elkaar zit. Chinezen hebben
geen alfabet maar een karakterschrift van wel 80.000 tekens! Kinderen van de basisschool moeten er zo’n 2500 kunnen lezen en schrijven, die van de middelbare
school ongeveer 4000. Heb je er al eens bij stil gestaan hoe Chinezen zonder alfabet in een woordenboek opzoeken, sms’en, namen rangschikken in een telefoonboek… of hoe een oude Chinese typemachine eruit ziet?
Meer info over het schrift op www.geledraak.nl (> cultuur en geschiedenis > taal en literatuur > karakterschrift), op www.schooltv.nl/beeldbank/po (>het Chinese schrift) of op www.teleac.nl/chinees.
OPDRACHT BASISONDERWIJS
KALLIGRAFEREN
materiaal
kopies van Chinese tekens, wit tekenpapier,
penselen, zwarte verf of Chinese inkt, oude kranten, schaar, lijm of plakband, touw
De kinderen kiezen één van onderstaande tekens en maken hiermee een
rolschilderij. Met een penseel en verf of inkt schrijven ze het teken zo nauwkeurig
mogelijk over, in het midden van hun blad. Daarna maken ze 2 kokers van krantenpapier met een diameter van ongeveer 2 cm (iets breder dan hun blad, ongeveer
2 cm aan elke kant). Als de verf of inkt droog is, kleven ze één koker vast aan de
bovenkant van hun blad, de andere aan de onderkant. Dan nemen ze een stuk touw
en binden ze de uiteinden ervan aan de uitstekende delen van de bovenste koker.
Hiermee kunnen ze hun rolschilderij ophangen.
Ter info
In de Koninklijke Musea voor
Schone Kunsten in Brussel loopt van
14.10.2009 tot 31.01.2010 een mooie
tentoonstelling over Chinese kalligrafie ‘Het orchideeënpaviljoen.
De kunst van het schrift in China.’
liefde liefde
liefde
liefde
lang leven
lang
leven
langleven
leven
lang
gezondheid
gezondheid
gezondheid
gezondheid
vrede vrede
vrede
vrede
liefde
© Bishushanzhuang Museum
gezondheid
rijkdomrijkdom
rijkdom
rijkdom
lang leven
liefde
liefde
geluk geluk
geluk
geluk
gezondheid
vrede
gezondheid
liefde
lang leven
lang leven
geluk
gezondheid
geluk
rijkdom
geluk
OPDRACHTvrede
SECUNDAIR vrede
ONDERWIJSrijkdom
vrede
rijkdom
AMSTEMPE
L
NA
©
B is
hush
anzhuang Mus
eu m
TEKENEN
materiaal
wit tekenpapier, potloden, lat, Chinese inkt, penseel
Laat de leerlingen met behulp van een vertaalprogramma de Chinese karakters voor
liefde, geluk en harmonie opzoeken. Misschien herkennen ze een aantal tekens van
tatoeages. Laat hen er een uitkiezen en uitprinten. Dat kleine karakter tekenen ze
in het groot over met behulp van een rastersysteem (eerst in potlood, daarna kunnen
ze het inkleuren met inkt). Het karakter moet precies in het midden van het blad
komen. Om het helemaal af te maken kunnen ze nog een naamstempel ontwerpen
en de afdruk daarvan op hun werk zetten als een soort handtekening.
materiaal
rode verf, aardappels, aardappel- of linoleummesjes
Op de site www.mandarintools.com/chinesename kunnen ze hun naam laten vertalen in het Chinees. Die moeten ze dan met een mesje in spiegelbeeld kerven in
hun stempel (aardappelblokje). De afdruk van hun naamstempel maken ze met rode
verf.
lang leven
geluk
rijkdom
THEMA 6
ONSTERFELIJKE MACHT
Mensen met veel macht willen die bij hun dood niet verliezen. Koningen en keizers uit het verleden spaarden geld noch moeite om reusachtige grafmonumenten
voor zichzelf te laten bouwen. Iedereen kent de piramides van de Egyptenaren,
maar ook het graf van China’s eerste keizer (en dan vooral het leger dat zijn graf
bewaakte) krijgt in het Westen meer en meer bekendheid. Zijn enorme mausoleum
moest een weerspiegeling worden van zijn macht.
DE KEIZER
EN DE DOOD:
HOE KONDEN DE KEIZERS HUN
MACHT BEHOUDEN OVER DE
GRENZEN VAN DE DOOD HEEN?
© Qin Shihuang Terracotta Warrior Museum
LEVEN NA DE DOOD
In het oude China geloofde men dat het leven na de dood een voorzetting was van
het aardse leven. Daarom moest alles wat iemand nodig had, met hem meegegeven
worden in het graf. Alleen dan zou hij in de wereld aan de overkant zijn status en
levensstandaard kunnen behouden. Koningen en keizers kregen niet alleen voedsel,
huisraad en kledij mee, het personeel dat hen gediend had, werd gedood en mee in
het graf gelegd. Zo’n 2500 jaar geleden werd deze praktijk opgegeven. Levende
mensen en dieren werden vervangen door (miniatuur)beelden van stro, klei of hout.
GRAFGIFTEN: BRON VAN INFORMATIE
De oudste voorwerpen in de tentoonstelling werden bijna allemaal in graven gevonden. In de oudste graven kreeg de dode vooral rituele voorwerpen mee. Later
kwam de nadruk te liggen op luxevoorwerpen die de macht en de rijkdom van de
overledene moesten demonstreren. Deze grafgiften vormen samen met de tekeningen op de muren van de grafkamers een belangrijke informatiebron voor archeologen.
HET TERRACOTTALEGER, SLECHTS HET TOPJE VAN DE IJSBERG
Het meest spectaculaire graf dat ooit in China werd ontdekt is dat van Qin shi
Huangdi, China’s eerste keizer. Als ‘Zoon van de Hemel’ vond hij dat hij recht had
op een comfortabel onderkomen in het hiernamaals en liet een indrukwekkend
mausoleum bouwen. Tot nu toe is enkel het leger dat zijn graf moest bewaken (gedeeltelijk) blootgelegd en deed men een aantal opgravingen in bijgraven in de buurt
van zijn graf. Al is men aan het graf van de keizer nog niet begonnen, toch trekt de
site jaarlijks al miljoenen toeristen. Als Qin shi Huangdi de bedoeling had onsterfelijk te worden, dan is hem dat toch maar mooi gelukt!
MISSIE GESLAAGD!
Ook de koningen voor hem en de keizers na hem hebben hun uiterste best gedaan
opdat hun naam en faam na hun dood niet zouden verdwijnen. De tentoonstelling
‘Zoon van de hemel’ is het mooiste bewijs dat hun droom werkelijkheid is geworden.
WIST JE DAT…
… 700.000 mensen gedurende 40 jaar gewerkt hebben aan het graf van de eerste keizer van China (3e eeuw v.C).
… het terracottaleger pas in 1974 toevallig ontdekt werd door boeren die een waterput wilden graven.
ACTIVITEITEN
BIJ DE KEIZER
EN DE DOOD
drang naar onsterfelijkheid
Chinezen geloofden dat ze na de dood verder zouden leven in een andere wereld.
Om zeker niets tekort te komen, namen ze alles mee: voedsel, drank, meubels,
dienaren, soldaten, paarden. Deze grafgiften vertellen ons meer over het leven van
de eigenaar en over de tijd waarin hij leefde.
OPDRACHT BASISONDERWIJS
FILOSOFEREN
Filosofeer met de kinderen over wat er na de dood gebeurt. Geloven zij dat ze na
hun dood in een andere wereld zullen verderleven? En als dat zo zou zijn, welke
spullen zouden zij dan meenemen naar die andere wereld? Stel dat een archeoloog
in 3009 hun graf opgraaft. Wat zou hij te weten komen over hun leven aan de hand
van de voorwerpen die hij vindt? Tegenwoordig laten veel mensen zich cremeren
zonder grafgiften. Is dat dan een spijtige zaak voor toekomstige archeologen?
KNUTSELEN
materiaal
groot karton, dikke stift en klei, papier-maché of zoutdeeg
Toon aan de hand van prenten dat een graf in het oude China eigenlijk een ondergronds paleis was voor het hiernamaals. Vraag de kinderen samen één Chinees
keizersgraf te maken in miniatuur. Eerst bedenken ze welke kamers er nodig zijn en
hoe ze die gaan opvullen. Op een groot karton tekenen ze de plattegrond; de voorwerpen of personages maken ze van klei.
OPDRACHT SECUNDAIR ONDERWIJS
DEBATTEREN
Het graf van China’s eerste keizer (3e eeuw v.C.) is zo indrukwekkend dat het wel
eens het 8e wereldwonder wordt genoemd. Een tiental jaren geleden barstte er in
China een hevig debat los over het lot ervan. Er waren plannen om de site te laten
uitbaten door private ondernemers. De provinciale toeristische diensten waren hevige voorstanders. Er zouden meer toeristen komen, de lokale economie zou er
wel bij varen en een deel van de winst zou kunnen terugvloeien naar verdere opgravingen. De centrale overheid, wetenschappers en ambtenaren uit de sector Cultureel
Erfgoed wilden er niet van weten. Zij vonden dat zo’n kostbaar cultureel erfgoed niet
in handen mocht komen van private ondernemingen. Die zouden toch vooral op
geld uit zijn en een te grote toevloed van toeristen zou het fragiele erfgoed kunnen
beschadigen (Bron: China Daily, January 16, 2002)
Onderwerp:
Mag cultureel erfgoed in handen komen van private ondernemingen?
Verdeel de klas in twee kampen: de ambtenaren van de dienst Toerisme en
de ambtenaren van de dienst Cultureel Erfgoed. Laat hen eerst argumenten
zoeken. Wijs een moderator aan en het debat kan beginnen.
OVERZICHT
CHINESE DYNASTIEËN
DE 3 DYNASTIEËN • 2100-221 V.C.
• XIA 2100-1600 v.C.
De Xia-dynastie werd oorspronkelijk als legendarisch beschouwd, maar de ontdekking van haar hoofdstad Erlitou heeft daar verandering in gebracht. Prachtige
rituele voorwerpen van brons en jade uit die periode zijn bewaard gebleven.
• SHANG 1600-1027 v.C.
Tijdens de Shang was de macht in handen van sjamaankoningen die voor regeringsbeslissingen beroep deden op waarzeggers. Die interpreteerden de barsten in
verhitte beenderen of schildpadschalen en krasten hun bevindingen erin. Dit leidde
tot een sterke ontwikkeling van het schrift. In deze periode kende China ook een
belangrijke vooruitgang van de metallurgie (ritueel bronzen vaatwerk).
• ZHOU 1027-221 v.C.
In deze woelige tijd bestreden verschillende rijkjes elkaar voortdurend. Men had
nood aan mensen met nieuwe ideeën om uit de impasse te raken. De 2 belangrijkste
Chinese filosofen leefden in deze periode: Laozi, grondlegger van het taoïsme, en
Confucius, stichter van het confucianisme (6e-5e eeuw v.C.).
HET CHINESE KEIZERRIJK • 221 V.C.-1911 NA CHRISTUS
• QIN 221-206 v.C.
De leider van de Qin-clan wist alle omringende rijkjes te veroveren. Hij riep zichzelf
uit tot eerste keizer van een verenigd China. Hij standaardiseerde maten, gewichten, munten en het schrift. Ook liet hij de verschillende verdedigingsmuren aan de
noordelijke grens samenvoegen tot de ‘Grote Muur’ om invallen van barbaren te
voorkomen.
• HAN 206 v.C. tot 220 n.C.
De dynastie van de Han wordt beschouwd als de periode waarin de grondvesten
werden gelegd van de Chinese cultuur. Het rijk werd in deze periode flink uitgebreid. Via de pas geopende zijderoute werd er handel gedreven met het Westen.
Het was een bloeiperiode voor kunst, cultuur en wetenschap.
• PERIODE VAN VERDEELDHEID 220-581
Het boeddhisme dat in de eerste eeuw n.C. vanuit India naar China was gekomen,
kreeg meer en meer aanhang.
• SUI 581-618
China werd na drie eeuwen van verdeeldheid opnieuw herenigd. Men begon met het
aanleggen van het ‘Grote Kanaal’, dat de Gele Rivier in het noorden met de Yangzi
in Centraal China moest verbinden.
• TANG 618-907
Tijdens de Tang floreerde de handel op de zijderoute. Kunst, cultuur en wetenschap
bloeiden volop.
• 5 DYNASTIEËN 907-960
China viel uiteen in verschillende koninkrijkjes.
• SONG 960-1279
China werd opnieuw eengemaakt in 979. De Songperiode was een bloeiperiode op
vlak van schilderkunst en filosofie.
• YUAN (Mongoolse dynastie) 1279-1368
De Mongoolse leider Kublai Khan verovert China en sticht er de Yuan-dynastie.
Peking werd voor het eerst hoofdstad van China. Marco Polo reisde vanuit Italië
naar China.
• MING 1368-1644
In Peking werden de Verboden Stad en de Tempel van de Hemel gebouwd. De
grote Muur werd gerestaureerd. De Chinese vloot o.l.v. Zheng He bereikte de kust
van Oost-Afrika. De eerste missionarissen kwamen in China aan omstreeks 1600.
• QING (Mantsjoe-dynastie) 1644-1911
De Mantsjoes grepen de macht en breidden het rijk aanzienlijk uit. Toch slaagden
ze er niet in een antwoord te bieden op het steeds agressievere optreden van de
westerse machten op het Chinese grondgebied (opiumoorlogen, bokseropstand…).
Het keizerrijk loopt op zijn laatste benen.
INTERESSANTE BOEKEN
DREESEN K.,
Ik ga naar China en ik neem mee, Lannoo 2007 (Kinderuniversiteit)
SCARPARI M.,
Het oude China, Zuid Boekprodukties 2000
MARTELL H.,
China, in de tijd van de keizers, Ars Scribendi 1998 (Terugblik)
GANERI A.,
Erfenis van het oude China, Ars Scribendi 2000
VERHELST P.,
Het geheim van de keel van de nachtegaal, De Eenhoorn 2008
DUTRAIT L.&N.,
La Chine et Les Chinois, Milan 2005 (Les Encyclopes)
STEELE P.,
Vivre comme les Chinois, La Martinière Jeunesse 1999
ALBERT J.P.,
Voyage dans la Chine des Empereurs Mantchous, Hachette Jeunesse 1988 (Voyages
dans l’histoire du monde.)
ELISSEEFF D.,
La Vie Privée des Hommes au temps des Empereurs Tang,
Hachette Jeunesse 1990
MACDONALD F.,
La Chine à l’époque du 1er Empereur, Larousse 1989
INTERESSANTE WEBSITES
http://www.geledraak.nl/html/page36.asp
http://webinstit.net/fiche%20par%20theme/chine/chine_recap.htm
http://www.tomlitoo.com/lireenfete/chine/
http://www.chine-informations.com/guide/civilisation-chinoise_1667.html
http://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:Keizer_van_China
http://fr.wikipedia.org/wiki/Empereur_de_Chine
http://www.beleven.org/verhalen/thema/china
http://www.contes.biz/contes_enfant-15-conte_chinois.html
Redactie: Elfi Vansteenkiste - Lay-out: Françoise Beck
b
atie
siu
n
i
eg
SPELBIJLAGE