Evaluatie van transportprojecten: Een overzicht van

Evaluatie van transportprojecten:
Een overzicht van
bestaande evaluatiemethodes
prof. dr. Cathy Macharis
30/01/2014
MOBI thema’s en modellen
Cathy Macharis
30/01/2014
ORDERin’F
Organising Rhizomic Development along a
regional pilot network in Flanders
Juli 2010 – maart 2014
Partners:
•
•
•
•
KU Leuven | OSA – prof. dr. Marcel Smets
BUUR | Bureau voor Urbanisme – Leuven – Johan Van Reeth UHasselt | IMOB – prof. dr. Geert Wets & prof. dr. Davy Janssens
Lab’Urba | Paris-Est XII – Dominique Lefrançois
Cathy Macharis
30/01/2014
3
NISTO
New integrated smart transport options
Maart 2013 – December 2015
Partners:
-
Duitsland: Regionalmanagement Nordhessen GmbH
België: Vrije Universiteit Brussel, Ugent Mobiel 21, Leuven
Nederland: Stichting NHTV Internationale Hogeschool Breda
Verenigd Koninkrijk: Cardiff University; Centro
Frankrijk: Boulogne-sur-Mer Développement Côte d’Opale
& 9 subpartners
Cathy Macharis
30/01/2014
4
Evaluatie van?
•
•
•
•
Beleidsmaatregelen
Nieuwe technologieën
Mobiliteitsconcepten
Infrastructuurprojecten
Cathy Macharis
30/01/2014
5
Projectevaluatie-cyclus
Project voorbereiding
Doelstellingen
Cathy Macharis
Inschatting
(ex-ante evaluatie)
30/01/2014
Implementatie
Monitoring
Post-project
Ex-post
evaluatie
Uitkomst
6
Introductie
« If the only tool that you have is a hammer,
you tend to threat everything as if it were a nail »
citaat van Maslow
Cathy Macharis
30/01/2014
7
Verschillende evaluatiemethodes
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kosten effectiviteitsanalyse (KEA)
Kosten baten analyse (KBA)
Maatschappelijke kosten baten analyse (MKBA)
Multi-criteria analyse (MCA)
Scorekaart
Multi-actor, multi-criteria analyse (MAMCA)
Cathy Macharis
30/01/2014
11
1. Kosten effectiviteitsanalyse (KEA)
• Neo-Klassieke methode
• 1 actor: vb. Overheid
• Nut-maximalisatie t.a.v. geleverde investeringen
(effectiviteit)
Kosten-effectiviteit=
Aantal vermeden ongevallen in een bepaald jaar
Implementatiekost van een maatregel in een bepaald jaar
12
Cathy Macharis
30/01/2014
2. Kosten baten analyse (KBA)
€
€
... Jaar
0
Baten
Baten
Uitvoeringskosten
Cumulatieve NCW
... Jaar
0
Terugverdientijd
Uitvoeringskosten
Netto Contante waarde (NCW)

NCW 

t 0
Cathy Macharis
Bt  Kt
(1  r )t
30/01/2014
waar
Bt = baten in jaar t
Kt = uitvoeringskosten in jaar t
r = discontovoet
13
2. Kosten baten analyse (KBA)
• Focus: economische efficiëntie
+ Afzonderlijk overzicht of het project financieel
haalbaar is
- Alleen directe baten en kosten opgenomen
Cathy Macharis
30/01/2014
14
3. Maatschappelijke kosten baten analyse
(MKBA)
Cathy Macharis
30/01/2014
15
Externe kostencalculator
Cathy Macharis
30/01/2014
Cathy Macharis
16
3. Maatschappelijke kosten baten analyse
(MKBA)
• Maatschappelijk belang
• Monetaire waarden
• Externe effecten meerekenen (congestie, emissies …)
• Standaardmethodiek MKBA voor
transportinfrastructuurprojecten
(RebelGroup Adivsory Belgium nv – MINT , 20/02/2013)
Cathy Macharis
30/01/2014
17
3. Maatschappelijke kosten baten analyse
(Brabantnet – De Lijn)
Cathy Macharis
30/01/2014
18
3. Maatschappelijke kosten baten analyse
in ORDERin’F
Cathy Macharis
30/01/2014
19
3. Maatschappelijke kosten baten analyse
• Focus: Maatschappelijk nut, op verschillende
niveaus
+ Uitbreiding KBA
+ Analyse door expert
+ Volledige monetarisatie
+ Baten > Kosten
Cathy Macharis
30/01/2014
-Complexe verdiscontering
-Monetarisering externe
effecten: beschikbaarheid data
en geloofwaardigheid resultaten
-Compensatie–resultaat
-Willingness to Pay-idee
20
4. Multi-criteria analyse
• Evaluatiematrix:
Alternatieven afwegen over de
verschillende criteria
• Bijkomende informatie nodig:
--» preferenties besluitvormers
• Verschillende aggregatie-technieken
Cathy Macharis
30/01/2014
21
4. Multi-criteria analyse
Aggregatietechnieken:
• Promethee – GAIA (Brans, 1982 ; Brans &
Macharis, 1998)
• Analytic Hierarchy Process (AHP) (Saaty, 1982)
• REGIME (Nijkamp et al., 1990)
• ELECTRE (Roy, 1991)
Cathy Macharis
30/01/2014
22
4. Multi-criteria analyse: voorbeeld
Figure 1. Hierarchical decision tree (Source own set up)
MOSI - Transport &
Cathy Macharis 30/01/2014
SA 30-km/h zones 7
24
4. Multi-criteria analyse: voorbeeld
Weight of criteria
in decimals
Score of alternatives
in percentages
50%
.90
.80
40%
.70
.60
30%
.50
Active mode infrastr.
Speed inhibitors
.40
20%
.30
Recon. roads / inters.
Brussels pent. scenar.
.20
10%
30-km/h speed regime
.10
.00
Social
Cathy Macharis
00%
Economic
30/01/2014
Ecological
OVERALL
25
4. Multi-criteria analyse: voorbeeld
Bron: Tram Track Tracer (BUUR)
Cathy Macharis
30/01/2014
26
5. Scorekaart
OCW & Mobiel Brussel
Cathy Macharis
30/01/2014
27
5. Scorekaart
• Ontwikkeld door OCW & Mobiel Brussel
• Evaluatie bij (her)aanleg van gewestwegen in
Brussel
• In de toekomst: verdere ontwikkeling om
methodiek op wegen van alle niveaus te
gebruiken.
Cathy Macharis
30/01/2014
28
5. Scorekaart
OCW & Mobiel Brussel
Cathy Macharis
30/01/2014
29
6. Multi-actor, multi-criteria analyse
Stakeholder
Stakeholder analysis
analysis
2
2
1
1
StakeStakeholder
holder11
StakeStakeholder
holderm
m
C
C
11
C
11
C
n1
n1
C
Cnm
C
C
nm
C
C11
11
C
C
11
W
11
W
n1
n1
C
Cnm
W
W
nm
C
Cnm
nm
Alternatives
Alternatives
3
3
5
5
Overall analyses
(MCA)
Ref.
Ref.
Altern
Altern
Cathy Macharis
30/01/2014
W
W11
11
C
C11
11
result
result
4
4
W
Wnm
nm
C
Cnm
nm
6
6
Indicators
Indicators
Results
+/0/+/0/result
result
result
result
ImplemenImplementation
tation
7
7
Mitigation
Mitigation
strategies
strategies
result
result
scenarios
scenarios
Measurement
Measurement
methods
methods
Deployment
Deployment
scenarios
scenarios
30
Voor- en nadelen
Aspect
KEA
Besluitvorming
MKBA
MCA
Score
kaart
MAMCA
+/-
+
+/-
-
+
Gewichten
+
+
-
+/-
+/-
Volledigheid
Politiek
proces
-
-
+
+
+
-
-
+
+
+
Cathy Macharis
30/01/2014
Bakker et. al. 2009 + eigen verwerking
31
Conclusies
• Elke evaluatiemethode:
verschillende kenmerken, voor- en nadelen
• Keuze afhankelijk van project & doelstellingen
Key-elementen:
•
•
•
•
Cathy Macharis
Doelstellingen evaluatie
Timing (ex-ante of ex-post)
Monetarisatie van effecten noodzakelijk
Noodzaak aan betrekken stakeholders
30/01/2014
32
Dank voor uw aandacht!
MOBI
Pleinlaan 2
1050 Brussel
www.mobi.vub.ac.be
Cathy Macharis
30/01/2014
33