De onderaanneming uitgespit

De onderaanneming uitgespit
Infosessie in het kader van het EFRO-project
“Samenwerking tussen sociale economie en reguliere
economie in de groensector”
16 juni 2011
De Punt
i.s.m. Advocatenkantoor Curia (Mr. Anneleen Steeno)
i.s.m. Wase Werkplaats (Dhr. Carlo Van Hoey)
De onderaanneming uitgespit
Mr. Anneleen Steeno
16 juni 2011
Overzicht
I.
Kwalificatie van de onderaannemingsovereenkomst
II. De onderaannemingsovereenkomst als zelfstandige
overeenkomst
III. Enkele topics nader belicht:
a) Prijs
b) Verwijlboetes
c) Overmacht
d) Aansprakelijkheid
e) Exoneratieclausules
f) Remedies bij wanprestatie
Overzicht
I.
Kwalificatie van de onderaannemingsovereenkomst
II. De onderaannemingsovereenkomst als zelfstandige
overeenkomst
III. Enkele topics nader belicht:
a) Prijs
b) Verwijlboetes
c) Overmacht
d) Aansprakelijkheid
e) Exoneratieclausules
f) Remedies bij wanprestatie
I. KWALIFICATIE VAN ONDERAANNEMING
Geen definitie
Twee constitutieve elementen:
- Zowel hoofd- als onderaannemingsovereenkomst is een
aannemings overeenkomst
- de overeenkomst met de onderaannemer is een
onderovereenkomst
1) (Onder)aanneming – afbakening
• Aanneming – koop
• Aanneming - huur van materiaal
• Onderaanneming - terbeschikkingstelling van werknemers
• Onderaanneming - arbeidsovereenkomst
i. Aanneming - koop
• Koop: overdragen van de eigendom van een bestaande of
toekomstige zaak tegen een vooraf bepaalde of bepaalbare prijs
• Aanneming: leveren van een dienst tegen een prijs
• Gemengde overeenkomsten: kwalificatieprobleem!
Cumulatietheorie
Absorptietheorie (kwalificatie partijen, specificiteitscriterium,
conceptiecriterium)
• Belang (bepaalbaarheid van de prijs als geldigheidscriterium,
toepasselijkheid 10-jarige aansprakelijkheid art. 1792 B.W.,
rechtstreekse vordering en voorrecht OA, opzegmogelijkheid art.
1794 B.W., exoneratie aansprakelijkheid)
ii. Aanneming - huur
• Ter beschikking stelling van machine (bv. kraan) met begeleidende
werkkracht
- Absorptietheorie (onafhankelijkheid werkkracht, aard van het
werk en van het ter beschikking gestelde goed)
• Belang: Opnieuw rechtstreekse vordering en voorrecht OA,
aansprakelijkheidproblematiek (aansprakelijkheid voor
aangestelden art. 1384 vereist band van ondergeschiktheid (dus
OG aansprakelijk bij huur, minder kans bij aanneming)
iii. Aanneming – terbeschikkingstelling van
werknemers
• Hoofdaannemer zoekt bijkomende werknemer om hem bij te staan
in het werk dat hem werd toevertrouwd
- Overdracht van gezag over de werknemer?
• Belang (sociaal recht, aansprakelijkheid art. 1384 voor
aangestelden)
iv. Aanneming - arbeidsovereenkomst
• Criterium: ondergeschikt verband
• Belang: immuniteit van artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet voor
werknemers
2) Onderovereenkomst
• Onderaanneming vs. nevenaanneming
• Onderaanneming vs. overdracht van overeenkomst
Overzicht
I.
Kwalificatie van de onderaannemingsovereenkomst
II. De onderaannemingsovereenkomst als zelfstandige
overeenkomst
III. Enkele topics nader belicht:
a) Prijs
b) Verwijlboetes
c) Overmacht
d) Aansprakelijkheid
e) Exoneratieclausules
f) Remedies bij wanprestatie
II. OA IS EEN ONAFHANKELIJKE
OVEREENKOMST
• Geen driehoeksverhouding
• Gevolgen van autonoom karakter
• Belang van contractuele transparantie
1) Geen driehoeksverhouding
OH-opdracht
Aannemer
=
Opdrachtgever
Hoofdaannemer
Rechtstreekse
vordering
Privaatrechtelijke
overeenkomst
Onderaannemer
2) Gevolgen van het autonoom karakter
• Totstandkoming en geldigheid van de onderaanneming is niet
afhankelijk van de totstandkoming en geldigheid van de
hoofdaannemingsovereenkomst
• Geen onderlinge toepassing van de contractuele voorwaarden
bvb. exoneratieclausules, boetebedingen, forumclausules, etc.
 Eenzelfde feit kan verschillende rechtsgevolgen hebben in de 2
overeenkomsten
• Opeisbaarheid en betaling onderaannemingsprijs
• Tegenwerpelijkheid van expertises
• Oplevering
• Einde
3) Belang van contractuele transparantie
• HA als tussenpersoon heeft er alle belang bij om beide
contractuele verhoudingen op elkaar af te stemmen – maar kan
ook in voordeel van OA werken (zie vbn)
• Algemene verwijzingen in de zin van “de OA moet worden
uitgevoerd volgens de bepalingen van hoofdA” ?
- RS: enkel de technische aspecten
- Wat bij tegenstrijdigheid?
• Transparantie per onderwerp voorzien
Overzicht
I.
Kwalificatie van de onderaannemingsovereenkomst
II. De onderaannemingsovereenkomst als zelfstandige
overeenkomst
III. Enkele topics nader belicht:
a) Prijs
b) Verwijlboetes
c) Overmacht
d) Aansprakelijkheid
e) Exoneratieclausules
f) Remedies bij wanprestatie
Prijs
Uitvoeringsrisico voor
aannemer verhoogt
Aanneming in vrije rekening
- aannemer bepaalt prijs achteraf
- “prijs die gebruikelijk is”
- rechter heeft marginaal toetsingsrecht
Aanneming tegen eenheidsprijzen van werkuren en materialen
Aanneming tegen vaste forfaitaire prijs
18
Verwijlboetes
• Principe: voorzienbare schade
- Voorzienbaarheid voor OA van de boetes te betalen door HA
• Forfaitaire schadevergoedingsclausule
- Wat? Contract bepaalt forfaitaire schadevergoeding vooraf,
geen bewijs van schade nodig, enkel van inbreuk
- Waarom? Onzekerheid voorkomen of omdat schade moeilijk te
bewijzen is
- Grens: strafbeding, matiging indien totale discrepantie met
actuele schade
- Varianten: met of zonder mogelijkheid om hogere actuele
schade te bewijzen en te vorderen
Overmacht
• Art. 1147 B.W.: geen definitie
• Rechtspraak: twee voorwaarden
- Ontoerekenbaar aan debiteur
 Niet te wijten aan (zelfs lichte) fout
 Onvoorzienbaar en kan niet voorkomen noch vermeden
worden
- Volstrekte onmogelijkheid van nakoming
 Hardship/imprevisie niet voldoende
 Wel mogelijkheid om contractueel “hardship”- clausule te
voorzien Gewijzigde omstandigheden die contractueel evenwicht manifest verstoren geven
recht om de overeenkomst te beëindigen, te heronderhandelen of aan te passen
Aansprakelijkheid van HA voor daden OA (1)
• Soms terug te leiden tot persoonlijke aansprakelijkheid aannemer
(bv. onzorgvuldige keuze onderaannemer)
• Contractuele aansprakelijkheid voor daden onderaannemer (art.
1797 B.W. “voor de personen die hij bezigt”)
- Fout van OA geen overmacht voor hoofdA – hoofdA is
contractueel aansprakelijk voor fouten OA
- Overmacht in hoofde van OA, wel overmacht in hoofde van
hoofdA
Aansprakelijkheid van HA voor daden OA (2)
• Buitencontractuele aansprakelijkheid voor onderaannemers?
- art. 1384, lid 3 B.W.: band van ondergeschiktheid vereist, bv.
werknemers
- In principe dus niet voor onderaannemers, tenzij uit
onderaannemingsovereenkomst directiebevoegdheid aan de
hoofdaannemer wordt toegekend.
- Voorwaarden voor 1384, lid 3 B.W.
 Schade die niets te maken heeft met de uitvoering van de
overeenkomst
 Aangestelde handelde in de uitoefening van zijn opdracht
• Regres
- Bepaald door de rechtsverhouding HA – OA! (onafhankelijke
overeenkomst)
Aansprakelijkheid OA/A (1)
• Contractueel aansprakelijk voor niet-nakomen
van verbintenis (laattijdige oplevering,
verborgen gebreken, etc.)
OG
- HA – HO en OA – HA
- Niet OA – HO
Geen
- Schadevergoeding: beperkt tot
contractuele
voorzienbare schade
aansprakelijkheid
• Samenloop tussen contractuele en
buitencontractuele aansprakelijkheid?
- Relevantie? 1382 BW: ook onvoorzienbare
schade, ingebrekestelling niet vereist
- HVC: fout én schade niet louter
contractueel.
 de facto ‘misdrijf’
Contractuele
aansprakelijkheid
HA
Contractuele
aansprakelijkheid
OA
Aansprakelijkheid OA/A (2)
• Kan de OG zich buitencontractueel richten naar OA?
 quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent (fout én schade niet
louter contractueel)
P.M.: geldt enkel t.a.v. opdrachtgever, niet andere derden
OG
Contractuele
aansprakelijkheid
HA
Geen
contractuele
aansprakelijkheid
Contractuele
aansprakelijkheid
1382?
OA
Exoneratieclausules
• Beperkingen op aansprakelijkheid aannemer zijn mogelijk, maar
grenzen
- Uitholling van verbintenis
- Dingende wettelijke bepalingen (bv. 10-jarige aansprakelijkheid
voor gebreken die stevigheid gebouw aantasten)
- Persoonlijk opzet (wel exoneratie mogelijk voor zware fout)
• Kan men aansprakelijkheid voor daden onderaannemer uitsluiten?
- Ja, maar eerste twee grenzen gelden
- Volgens HVC: wel exoneratie mogelijk voor opzet OA
• Strengere grenzen indien consument (WHPC)
Remedies bij contractuele wanprestatie (1)
• Tijdelijke contractuele remedies
- Exceptie van niet-nakoming – ENAC
 Tijdelijke opschorting van eigen verbintenissen
 Geen voorafgaande tussenkomst rechter
 Voorwaarden: voorafgaande ingebrekestelling en
proportionaliteit
Remedies bij contractuele wanprestatie (2)
• Definitieve contractuele remedies
- Art. 1184 B.W.
 Gedwongen uitvoering afdwingen
- In natura (onder verbeurte van een dwangsom)
» Door schuldenaar zelf, gekoppeld aan dwangsom
» Zelf of door derde op kosten van de schuldenaar
- Indien in natura niet mogelijk: bij equivalent
 Ontbinding van de overeenkomst vorderen eventueel
aangevuld met schadevergoeding
Remedies bij contractuele wanprestatie (3)
- Contractuele clausules die rechtelijke tussenkomst overbodig
maken
 Buitengerechtelijke vervanging zonder voorafgaande
rechterlijke machtiging
bv. indien gedurende 30 opeenvolgende werkdagen geen werkzaamheden
uitgevoerd en de werken worden niet hervat binnen de 8 dagen na
ingebrekestelling, recht om werken door derde te laten uitvoeren op
kosten van schuldenaar
 Uitdrukkelijk ontbindend beding: opsomming van
omstandigheden waarin een partij kan beëindigen met
onmiddellijke ingang en zonder schadevergoeding
- Pro memorie: ingebrekestelling altijd nodig, tenzij zinloos of
wegbedongen
Verdere vragen?
Curia advocaten
Maria Theresiastraat 34A
3000 Leuven
016/50.00.51
[email protected]