Context 1: 1515-1572

Verlichtingsideeën en de democratische
revoluties - 1650-1848.
• 23
Het streven van vorsten naar absolute macht
• 27
Rationeel optimisme en een ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op
alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en
sociale verhoudingen
• 30
De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg
discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap
• Voorbeelden stofomschrijving
•
•
•
•
Cahiers des doléances (1789) (27 & 30)
Wet Le Chapelier (1791) (27 & 30)
Proces van 'burger Capet' (1792) (27 & 30)
Code Napoleon (1804) (27 & 30)
Sociaal-economische en bestuurlijke
achtergronden/oorzaken
•
•
Standenmaatschappij
Al sinds de
middeleeuwen
•
•
•
1e De Geestelijkheid
2e De Adel
3e Het Volk
Geestelijkheid
• Veel macht
•
•
•
•
Invloed op de koning
Invloed op de bevolking
Veel land (10%)
Bij 1% van de bevolking
• Privileges
• Hoefde geen belasting
te betalen
• Eigen rechtbank
Adel
• Veel macht
•
•
•
•
Invloed op de politiek
Bezat 20% van het land
Vormde 1½ % van de bevolking
Besturen groot deel der bevolking
• Privileges
• Maar beetje belasting betalen
• Eigen rechtbank
De 3e Stand, a.k.a. het volk
• Gewoonweg de 3e stand genoemd
• Verzameling van allerlei groepen
• Veelal boeren
• Arme stadsbewoners
• Veelal werkzaam in de nijverheid; een klein deel in de industrie
• Rijke burgers, de bourgeoisie
• Bourgeoisie wordt vanaf eind 17e eeuw steeds groter, rijker
• Verdiende veel geld in de handel en industrie
• Geen macht, lees: invloed op het bestuur
• Wel veel belasting betalen
bourgeoisie
Belasting, weegt door!
• Meeste betaald door de grote massa boeren, die al
weinig had.
• Waren veelal pachter en leefden op de rand van het
bestaan.
• Ze moesten naast (1) belasting, (2) pacht (in natura) ook
nog (3) herendiensten verrichten
• Veel hongersnoden en zo nu en dan opstanden in de
Provincie
Bestuurlijke puinhoop & arrogantie
• Lodewijk XVI erfde een
bijna failliete staat
• Oplossing: belastingen
• De toestand in het land
interesseerde hem weinig,
hetgeen ook gold voor de
andere kerkelijke- en
wereldlijke bestuurders
• Daarnaast was de
rechtspraak oneerlijk
leeg!
Standen vergadering / Staten Generaal
• Gezien de financiële puinhoop in zijn land wilde de koning meer
inkomsten
• De edelen werden gevraagd “meer” belasting te betalen; nou….
mooi niet
• Reactie van de koning; bijeenroepen van de SG
• Ter voorbereiding werden de Cahiers des doléances opgesteld.
• Hij komt met een nieuwe belastingvoorstel ten laste van de 3e stand
• 3e stand klaagt direct over het aantal leden en de enkele stem die zij in
Staten Generaal heeft
• 1e stand 300 (1 stem); 2e stand 300 (1 stem); ; 3e stand 300 (1 stem)
• De 3e stand krijgt haar zin niet en loopt weg uit de Vergadering
leeg!
Cahiers des
doléances
Nationale Vergadering
• Derde stand gaat naar de kaatsbaan en roept de
Nationale Vergadering, Assemblée nationale
constituante uit
• Als dé echte volksvertegenwoordiging
• Eisen een grondwet & echte vertegenwoordiging
(Gelijkheid, Vrijheid, Broederschap)
• Zelfs enkele edelen en mensen van Lage Adel sloten
zich aan
• Dan komt het verhaal dat de koning de NV uiteen
wil laten slaan en iedereen gevangen wil laten
nemen
gevolg → Revolutie
Kaatsbaan
Revolutie
• Parijse bevolking komt in opstand: Revolutie
• 14 juli 1789: bestorming van de Bastille
• Opstand verspreid zich over Frankrijk
• Kastelen bestormd; edelen vluchten
Verklaring van de Rechten van de Mens
en de burger
• 26 augustus 1789
• De Verklaring moest
mensen beschermen tegen
• Uitbuiting
• Willekeur van bestuurders
• Persoonlijke vrijheid
garanderen
• Opstap naar de grondwet
Déclaration des droits de l'homme
et du citoyen
De politiek van de
Nationale Vergadering
1791
• is de grondwet klaar
•
•
•
•
•
Scheiding der machten
Koning alleen nog maar uitvoerende macht
Het bezit van adel en kerk wordt genationaliseerd
Iedereen gelijk voor de wet (privileges↓)
Invoering beperkt kiesrecht
• 21 juni: Koning tracht te vluchten
• Verdacht van organiseren verzet m.b.v. gevluchte adel en buitenlandse leger =
hoogverraad
• In het proces tegen hem (burger Capet (september 1792) werd hij met familie ter
dood veroordeeld
▼
• 21 januari 1793 onder de guillotine
▼
• Frankrijk is een republiek
Het Koninkrijk onthoofd
De Jacobijnen
• Een groep revolutionairen vernoemt naar een Parijs
klooster
• Radicale revolutionairen
• Nemen de macht over van de Girondijen (voorkomend uit de
bourgeoisie) de zogenaamde tweede revolutie (1793)
• voor algemeen kiesrecht (♂)
• voor economische verbeteringen
• De periode van Terreur breekt aan
• Geen vrijheid van meningsuiting meer
• Wie niet voor ons is, is tegen de Revolutie
• ± 40.000 doden
• De groep eet zichzelf op!
St Jacobusklooster
Maximilien de Robespierre,
1758 - 1794
Politiek, revolutionaire chaos
•
•
•
•
•
•
•
•
Het Directoire
Regeren vanaf 1794
Het volk is de radicalen / de
Jacobijnen zat
5 directeuren besturen het
land
Alleen de rijken kiesrecht
Goederen aan de kerk terug
Zijn echter corrupt &
machteloos
Honger onder de armen
Weer een roep om
verandering
Napoleon Bonaparte
• Populaire generaal
• Helpt eerst een staatsgreep
van radicalen (1797)
• het Directoire wordt afgezet
• Na 2 jaar is het volk de
radicalen weer zat
• 1799: Napoleon bestijgt zelf
de troon
Einde van de Revolutie?
• Wat doet Napoleon?
• Alleenheerser (= einde Revolutie)
• Veranderingen die juist het gedachtegoed van de
Revolutie én de Verlichting uitdragen
• Nieuwe standaard maten/gewichten
• Veranderingen in de wetgeving
• Code Napoleon ►
• Iedereen gelijk voor de wet
• Geen privileges
• Openbare rechtsgang
• Juryrechtspraak
• Werkgelegenheidsprojecten
• Lees: p. 154-159
• Maak: W7 + 8