Empowerment proces

Empowerment,
een must voor ergo’s
Institutionalisering
Wat is institutionalisering?
=slepend gevaar voor sleur en
demotivatie!
=Het is de beperking van de individuele
ontplooiing en de ontgroeiing aan het
eigen milieu door langdurig verblijf in
een inrichting door de daar opgelegde
regels en normen.
Institutionalisering
De oudere past zich volledig aan
– aan de regels
– gewoonten van het huis/voorziening /gezin
– wordt beperkt in zijn zelfstandigheid
– dit houdt in dat hij grotendeels geleefd
wordt
– hij wacht tot anderen beslissen voor hem
– resultaat is dat de oudere nog een schim is
van de persoon die hij vroeger was bij
opname/verhuis
Institutionalisering
VOORBEELDEN
• Bij jezelf:
– Op reis all-in formule
– Ritsen in het verkeer
• Bij oudere:
–
–
–
–
–
Eetgewoonten
Verzorgings- en wasgewoonten
Kledijkeuze
Therapie/animatie-aanbod
Dagstructuur
Institutionalisering
OORZAKEN
• Totaal nieuwe wereld => zoekt veiligheid
• De nood aan zorg
• Zakelijk en beperking privacy
• Zelfvervreemding, weet zelf niet hoe het
verder moet
• Nog veel onbeantwoorde vragen
• Wil niet lastig doen
• Nood om bij de groep te horen
• …
Institutionalisering
• Vooral in WZC
• Maar ook in thuiszorg:
– waar rollen ontnomen worden
– Waar familie, partner zorg bepaalt
– Waar professionelen te professioneel
handelen
–…
Autonomie
In elke visie lees je:
De cliënt staat centraal
…maar beslist hij ook nog zelf?
Autonomie
• Bevraging van 766 ouderen, thuis, bij
kinderen, serviceflat en WZC
- Noot, bij verstandelijk goed presterende groep (ROB)
• Nemen van beslissingen in WZC
– 4% anderen beslissen zonder mij te raadplegen (gem 2,8)
– 38% overlegt, maar anderen beslissen (gem 18)
– 50% vraagt raad en beslist zelf (laagst, gem 64)
Liefst 85% legt zich bij deze situatie neer!
Autonomie
• Niet betrokken worden:
–
–
–
–
Reageren opstandig, anderen leggen zich neer
70-80 jarigen lopen een hoger risico
Hebben geen of beperkt diploma
Hebben een negatieve gezondheidsbeleving
• => BLIJFT ALARMEREND DAT OUDEREN NIET BETORKKEN WORDEN BIJ
BESLISSINGEN OVER HUN LEVEN!!! Hoe beperkt het cijfer ook is!
• Overlegt maar beslist niet:
–
–
–
–
–
Meeste leggen zich neer
Hoogste leeftijdscategorie is risicogroep
Zonder of met beperkt diploma
Negatieve gezondheidsbeleving
WZC-bewoners scoren opvallend hoger!
Autonomie
• Met wie overleggen ze of wie beslist
voor hen?
– De dokter 94% opvallend hoger
– Met VPK 68% opvallend hoger
– Kinderen ook maar lager dan bij andere groepen
• Spijt van genomen beslissing
– 91% heeft nooit spijt van zelf genomen beslissing (gem 75%)
• Maar beslist ook weinig zelf
• Maar als ze zelf beslissen zijn ze wel tevreden!
Bron: OMEGA 2007, VONK3, K.H.Kempen
Zelfbeleving
Competentie
Score
Risicogroep
Sociale
vaardigheid
Algemeen
positief
Bij kinderen wonen
Zelfvertrouwen
Minder positief
Beperkt opleidingsniveau
Gevoel autonomie Redelijk positief
Hogere zorgbehoefte
Welbevinden
• Financieel beperkt
• Niet deelnemen aan
groepsgebeuren
Redelijk positief
Duidelijke relatie tussen negatievere zelfbeleving en
• Geen of te beperkte deelname aan groepsgebeuren
• Financiële onzekerheid
• Lager opleidingsniveau
• Zorgbehoefte
Stand van zaken
• Te groot risico op institutionalisering
• Zorgbehoefte is negatieve factor voor
het nemen van beslissingen
• Stille, vaak lager opgeleide generatie
• Houding professionelen is bepalend
• Nood aan een ‘echt’ groepsgevoel
• Te aanbodgericht werken remt actieve
participatie af
De oplossing!
EMPOWERENDE
ERGOTHERAPIE
Oplossing!
• Zorg voor een goede relatie met de oudere.
• Betrek ook familie bij cliënt en maak
afspraken over hun rol.
• Ga na waar de oudere individueel behoefte
aanheeft.
• Leef naar de visie van de instelling, dan heb je
institutionalisering al voorkomen.
• Zorg dat de oudere het gevoel heeft dat je er
echt voor hem/haar bent.
• Creëer een uitdagende woon- en leefsituatie
waar de oudere een persoonlijke rol vervult!
Oplossing!
• Laat de oudere meedenken in
oplossingen en neem daar ook de tijd
voor. Dit kun je bereiken door van de
oudere uit te gaan en dat je laat weten
dat de oudere ook zelf de
verantwoordelijkheid hierin heeft.
• Het is belangrijk om gebruik te maken
van de mondigheid van een oudere en
dat ook aan te moedigen.
=> EMPOWER de oudere!
Empowerment
• Empowerment= Het geheel van maatregelen
ter stimulering van mensen om zelf
verantwoordelijkheid op te nemen.(Van Dale,
2008)
• Empowerment = een proces van versterking
waarbij individuen greep krijgen op de eigen
situatie en hun omgeving. En dit via het
verwerven van controle, het aanscherpen van
kritisch bewustzijn en het stimuleren van
participatie. (Van Regenmortel, 2002)
Empowerment
Om condities te scheppen om empowerment mogelijk
te maken voor zij die minder empowered zijn gelden
volgende principes:
Empowerment proces
Tot optimale empowering te komen, doorloop
je een proces. Dit vraagt een
gestructureerde aanpak.
•
•
•
•
Fase 1 : Enabling
Fase 2 : Educatie
Fase 3 : Keuze ondersteuning
Fase 4 : Cliënt betrokkenheid
Empowerment proces
Fase 1: enabling
– Doel is cliënt in staat te stellen keuzes te maken om
controle over eigen gezondheid te bevorderen
– Geen pasklare oplossing, maar samen gaan zoeken
naar het antwoord
– Is moeilijk want is omgekeerde wereld! Is zich
kwetsbaar opstellen.
– Deskundigheid is hier cliënt een correct beeld te laten
vormen van het probleem in zijn totale context.
– Belangrijkste in deze fase is cliënt kans te geven om
verantwoordelijkheid op te nemen.
Empowerment proces
Fase 2: educatie
– Foute redenering: cliënt heeft kennis om te
oordelen/kiezen i.f.v. zijn gezondheid.
– Wij moeten hem deze kennis bijbrengen.
– Cliënt moet in dit proces begeleid worden.
– Cliënt moet in staat zijn te reflecteren over
mogelijkheden, wensen, haalbaarheid.
– Pas dan kan hij bewust keuzes maken.
Empowerment proces
Fase 3: keuze ondersteuning
–
–
–
–
Verschillende mogelijkheden om keuzes te maken.
Kan opties voorleggen met voor-en nadelen
Verwijzen naar goede voorbeelden ‘best practice’
Extra aandacht voor neutraal aanbieden van info!
Empowerment proces
Fase 4: Cliënt betrokkenheid
– Dit is het ultieme doel.
– De cliënt moet maximaal betrokken worden over
beslissingen in functie van het eigen leven.
– Mooie toepassing is om samen kwaliteitseisen,
normen op te stellen die voor hem belangrijk zijn.
– Effectiviteit van de betrokkenheid wordt sterk
beïnvloed door het succes van de vorige fasen.
DIT MAAKT ONS WERK UITDAGEND!
Toepassing in WZC
Omega methodiek VONK3
1.Intake
5.MDO
6.FEEDBACK
2.BAP
3.OMEGA
vragenlijst
7. halfjaarlijks
4.POP
check
Toepassing in WZC
De OMEGA-vragenlijst behandelt een aantal belangrijke
levensdomeinen die gebaseerd zijn op het subjectief
welbevinden van Marcoen (2007). Er is een
onderverdeling gemaakt in 4 categorieën
1. Levensdomeinen die betrekking hebben tot het
lichamelijk welbevinden van de bewoner
2. Levensdomeinen die betrekking hebben op het
psycho-sociaal welbevinden van de bewoner
3. Levensdomeinen met betrekking tot leefklimaat
4. Levensdomeinen met betrekking tot participatie en
informatie
Toepassing in WZC
Voorbeelden van vragen
• Haarverzorging bij bezoek specialist
• Opname zus in WZC
• Rolinvulling soep en kermis
• Ochtendrust
• …
Toepassing in WZC
Andere voorbeelden
• Kookboek
• Theaterproject
• Ontbijtformule bij ouderen met dementie
Toepassing in WZC
“Niets draait om de hulpverlener,
alles draait om de oudere!”
Je opstellen in de schaduw van de oudere om het maximale uit de bewoner
te halen en het hem zelf laten formuleren dankzij onze coaching!
BESLUIT: “We worden er allemaal gelukkiger van!”
Empowerment
een must voor ergo’s
BRONNEN
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bastieans, H. (2005). Empowerment van de patiënt: Een bruikbaar concept in de welzijns- en
gezondheidszorg? Antwerpen: Welzijnsgids.
Geenen, K. (2009) Mag ik ook wat zeggen? Empowerment in een woon- en zorgcentrum.
Antwerpen: Garant.
Steenssens, K. (2007). Empowerment Barometer. Procesevaluatie van empowerment in
buurtgebonden activeringsprojecten. Leuven: KULeuven.
Van Regenmortel, T. (2002). Empowerment en maatzorg: Een krachtgerichte psychologische
kijk op armoede. Leuven: Acco.
Zimmerman, M. (2000). (Zimmerman, empowerment theory: psychological, organizational and
community levels of analysis, handbook of community psychology, 2000). New York: Plenum
Press.
Zimmerman, M. (1998). empowerment theory: Implications for research and practice. Paper
presented at the Flemish Institute for Health. Brussels.
Anderson, B. (2005). The Art of empowerment. Stories and strategies for diabetes educators.
2nd edition. American Diabetes Association.
Rodwel, C. (1996) An analysis of the concept of empowerment. J Adv Nurisng 23:305-313
Marcoen, A., Grommen, R. (2006) Als schaduwen langer worden: psychologische perspectieven
op ouder worden en oud zijn. Leuven: Acco
Vanden Boer, L. en Pauwels, K. (2006) Thuis in het rusthuis. www.cbgs.be, Uit het onderzoek,
13 maart 2006
Pintelon A, Cuyvers G (2009) Ouder wordende mensen en hun kansen tot empowerment. Geel:
K.H.Kempen