De voeding van het sportende kind

Sportgezond rijmt niet op eet je rond.
Sportgezond rijmt niet altijd
op eet je rond.
Dr Thierry DEVREKER
Sport is een drug

Sport : de belangrijkste bijzaak ter
wereld
Sport is die wichtigste Nebensache der Welt
Horst Peets, sportjournalist
2
1
ONTNUCHTEREND !!!
Topvoetallers even onwetend over voeding als
amateurs
Vooral het belang van drinken wordt onderschat.
Profvoetballers uit de Belgische eerste klasse weten veel te
weinig over sport en voeding om optimaal te kunnen presteren.
Hun kennis is zelfs even slecht als die van hun amateurcollega's
uit de veel lagere provinciale reeksen, terwijl een slechte
voeding nefast kan zijn voor prestaties.
Dat blijkt uit een thesis van David Weymans, master
Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen aan de
Vrije Universiteit Brussel (VUB).
Praktisch
NUTRITIONAL GUIDELINES FOR FIELD HOCKEY PLAYERS
FEDERATION INTERNATIONALE DE HOCKEY - INTERNATIONAL HOCKEY FEDERATION
January 2007 (first published 1998)
CONTENTS
1 Weight and Calorie Intake ........................................................................
2 Food Categories ........................................................................................
3 Menu Framework, Menu Policies and Portion Sizes....................................
4 Restaurants..................................................................................................
5 Sample Menu Plans......................................................................................
6 References for Nutritional Guidelines............................................................
Appendix: Guidelines for Muslim Halal Food and Food Preparation................
3
3
3
4
4
6
7
4
2
De sportarts weet weinig (niets) van
pediatrie
De kinderarts weet weinig (niets) van
sport(voeding)
Citius, altius, fortius

Records worden steeds doorbroken

Wedstrijdprogramma zwaarder

Moeilijkheidsgraad hoger

Media en toeschouwers verhogen de druk

Prijzengeld steeds hoger

Start competitie steeds jonger
6
3
Druk
° 1993 - 1994
7
Ethiek in de jeugdsport
8
4
Ethiek in de jeugdsport
We zullen de psychische en fysieke gezondheid van kinderen maximaal
bevorderen door ons in te spannen om bedrog, doping, misbruik en
uitbuiting tegen te gaan en de kinderen te helpen mogelijke negatieve
effecten ervan te overwinnen.
Inleiding 4 Pijlers

Aanleg

Training

Motivatie

Evenwichtig samengestelde voeding.
10
5
Prestatiebepalende factoren
Conditionele factoren, genetica
Techniek
Psyche
Tactiek
Lichamelijke factoren
Omstandigheden
11
Prestatiebepalende factoren
Inspanningsfysiologie
Conditionele factoren, genetica
Techniek
Sportpsychologie
Train(st)er
Psyche
Tactiek
Lichamelijke factoren
Sportconsultatie
Sportkinesitherapie
Omstandigheden
Coach
12
6
Prestatiebepalende factoren
Inspanningsfysiologie
Conditionele factoren, genetica
Techniek
Sportpsychologie
Train(st)er
Psyche
Tactiek
Lichamelijke factoren
Sportconsultatie
Sportkinesitherapie
sportvoeding 15-20 %
Omstandigheden
Coach
13
Prestatiebepalende factoren
The bodies of
growing athletes are
like expensive race cars :
the better the fuel,
the smoother the engine will run
Ann Litt, MS, RD In « Fuel for Young Athletes » 2004 Ed. Human Kinetics
14
7
Evenwichtig samengestelde voeding.





Afhankelijk van type inspanning en dus sport
Afhankelijk van type sporter
Afhankelijk van mogelijke voedselinname
tijdens de inspanning
Verliezen tijdens de inspanning
Ergogene (prestatiebevorderende) eigenschappen
15
Sportfysiologie : sporters

Type
 Duursport (wielrennen, lange afstand lopen, roeien,
langlaufen)
 Krachtsport/explosieve sport ( vechtsporten, turnen,
bodybuilding, hoogspringen)
 Team- en racketsport (voetbal, hockey, basket, tennis,
squash)
16
8
Sportfysiologie : sporters

Niveau
 Recreatie ( 1-2 x 1-2 uur/week)
 Competitie ( 3-6 x 1-2 uur/week)
 Topsport ( dagelijks 2-4 uur)

Reden
 Ontspanning
 Kampioen worden
17
Kinderen
Kinderen: geen research om ethische redenen.
Volwassenen = performantie + gezondheid
Kinderen = performantie + gezondheid + groei
18
9
Evenwichtig samengestelde voeding.

Bepaling noden volwassenen
 Energie en metabole noden





afh. van sport en type activiteit
Metabolisme in functie van intensiteit en duur
Man - vrouw verschillen
Dieet i.f.v. tijdstip
Supplementen


Performantie ( ergogeen)
Herstel
19
Evenwichtig samengestelde voeding.

Bepaling noden kinderen : onvolledig en
gebaseerd op
 Kennis behoeften voor groei en ontwikkeling
< pediatrie
 Fysiologisch en fysiek potentieel / bepaalde leeftijd
 Aanpassing data voor volwassenen < sport
20
10
Voorbeeld BMI turnster
Voorbeeld BMI voetballer
11
Evenwichtig samengestelde voeding.

Voeding = OK





Algemene gezondheid
Goed gevoel
Traint goed en graag
Lineaire groei en maturatie
Gewichtstoename volgens percentiel (curves)
Evenwichtig samengestelde voeding.
ALARM:
 Afbuigende curve
 Moe en lethargie
 Prikkelbaar
 Recidiverende infecties
 Snel dehydratie
 Spier- en botletsels.
12
Puberteit
Prepubertair sport:
Toename motorische capaciteit,spierkracht en aerobe kracht.
geen spierhypertrofie, wel toename macht en handigheid
sport = spel
Adolescenten en volwassenen:
Na puberteit oiv circulerende sekshormonen, GH en ILGH
wel spierhypertrofie
Androgenen induceren enzymatische controle voor
Anaerobe glycolyse
glycogeenstapeling
25
Puberteit - geslacht
Prepubertair sport:
geen geslachtsverschil
Vanaf puberteit verschil jongens/meisjes
Spierkracht, lichaamskracht en doorzetting
Zowel absoluut als / body mass
Anabole effecten oestrogenen << androgenen
(vooral testosteron)
26
13
Puberteit - adolescentie

Zeer belangrijke weefselturnover

Bij negatieve energiebalans altijd negatieve N balans
 Groeiretardatie
 Neuroendocriene dysfunctie


Verstoring synthese en metabolisme van hormonen
Lage botmassa en fysieke botstructuur
 Catch-up mogelijk in functie van de duur

Nutritionele noden >> groei en ontwikkeling
27
Sportvoeding

Bij kinderen meer “waste energy” of verlies door
inefficiënte coördinatie agonisten / antagonisten

Dus noden extrapoleren van volwassenen geeft
onderschatting
 20-25 % pre-pubertair
 10-15 % adolescenten
28
14
Sportconsultatie
Anamnese
- algemeen
- sport
- dieet
Fysiologisch en nutritioneel profiel sport
Fysiek onderzoek
Berekeningen MET
Advies
29
Anamnese algemeen
 Algemene gezondheid
 School
 Kwetsuren
 Medicatie
30
15
Anamnese voeding

Voedsel inname algemeen
 Allergie, intolerantie, afkeer,..
 3 dagen dieet:
 rust
 training
 competitie
31
Anamnese voeding
Werkgroep Sportvoeding - VBVD Consensus
1. Zijn er vragen rond voeding en sportdrank waarop je een antwoord zoekt?
2. Ervaar je moeilijkheden met voeding?
3. Hoe lukt de timing van de maaltijden in functie van de trainingen?
4. Hoe lukt de timing van de maaltijden in functie van de wedstrijden?
5. Hoe belangrijk is voeding voor jou?
6. Vind jij jezelf te dik/te mager Waarom…………en hoe veel kg………? – OK?
7. Ken jij het gevoel van hypo's – leegte – beven – concentratieproblemen tijdens training?
8. Gewicht: stabiel? Goed? Moet je daar voor opletten? Zo ja, hoe doe je dit?
9. Hoe verloopt voor jou voeding tijdens stageperiodes?
10. Zijn er periodes waarin je veel meer eet? Dat je het gevoel hebt" niet te kunnen stoppen" met eten?
11. Welke voorzieningen tref je bij training – wedstrijd?
12. Wat denk je zelf te kunnen verbeteren op gebied van voeding?
13. Gebruik je momenteel supplementen? Welke? Waarom? op advies van…? Supplement: merk of
omschrijving ……… Frequentie: dagelijks of kuur van … dagen …x per jaar Heb je vroeger andere
supplementen genomen? Welke?
Wanneer? Waarom gestopt?
14. Kreeg je al van iemand voedingsadvies?
15. Wie kookt er voor jou?
16. heb je tijdens of na training/wedstrijd last van bv misselijkheid, spierkrampen, buikkrampen, diarree.......?
32
16
Fysiologisch profiel team sport
33
Fysiologisch profiel team sport
34
17
Nutritioneel profiel team sport
35
Nutritioneel profiel team sport
36
18
Anamnese en Fysiek Onderzoek

FYSIEK ONDERZOEK
 Gewicht en lengte
 Lichaamsbouw, vetpercentage
 Groei en puberteit
37
Populatie

KINDEREN
 Volg groeicurve
 Let op kwaliteit proteines voor hogere noden
 Hoger risico dehydratatie
 Volg Calcium en ijzer inname
 Leer gezond eten, klassieke driehoek

ADOLESCENTEN
 Groeispurt en zelfbeeld
 Proteine behoefte in evenwichtig dieet
 Calcium en ijzer inname zeer belangrijk
 Gaan makkelijk over tot sportsupplementen
 Hebben/nemen niet altijd de tijd om te eten
 Voedingsadvies kan echt nuttig zijn.
38
19
Advies



Algemeen
Praktisch
Feed back via mail
39
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid energie en voedingsstoffen:
Adolescenten 10 - 18 jaar BASAAL
Lengte
Geslacht
Gewicht
Energie
Eiwit g/kg/dag
kcal/dag
(2)
135
Meisjes:
M
30
2197
135
10 tot 11 jaar: 0,90
V
30
2079
11 tot 14 jaar: 0,85
143
M
35
2366
143
14 tot 18 jaar: 0,8
V
35
2223
150
M
40
2533
150
Jongens:
V
40
2390
10 tot 12 jaar: 0,85
156
M
45
2700
156
12 tot 13 jaar: 0,90
V
45
2629
13 tot 17 jaar: 0,85
163
M
50
2844
17 tot 18 jaar: 0,80
161
V
50
2581
169
M
55
2987
162
V
55
2629
173
M
60
3130
170
V
60
2701
175
M
65
3274
172
V
65
2772
180
M
70
3417
178
V
70
2891
185
M
75
3561
190
V
80
3728
(1) gemiddeld gewicht, basis voor berekening van BMR in tabel 1.
(2) aanbevolen energieopname (kcal/dag) voor een PAL van 1,80
Vet %
energie
kg (1)
KH
Vezels g/dag
% energie
35 - 35
35 - 35
35 - 35
35 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
30 - 35
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
Meisjes:
9 tot 13 jaar: 25
14 tot 18 jaar: 30
Jongens:
9 tot 13 jaar: 30
14 tot 18 jaar: 40
BRON : http://www.nubel.be/ned/manual/energiebehoefte.asp
20
Energieverbruik sport
Metabool Equivalent van een inspanning of MET
Verhouding van het energieverbruik tijdens de inspanning
ten opzichte van het energieverbruik in rust.
Energieverbruik sport
3.5
sports hand gliding
8.0
sports hockey, field
8.0
4.0
3.5
6.5
2.5
3.0
12.0
10.0
sports hockey, ice
sports horseback riding, general
sports horseback riding, saddling horse, grooming horse
sports horseback riding, trotting
sports horseback riding, walking
sports horseshoe pitching, quoits
sports jai alai
sports judo, jujitsu, karate, kick boxing,
Compendium of Physical Activities: an update of activity codes and MET intensities
BARBARA E. AINSWORTH, WILLIAM L. HASKELL, MELICIA C. WHITT, MELINDA L. IRWIN, ANN M. SWARTZ, SCOTT J. STRATH, WILLIAM L. O’BRIEN, DAVID R.
BASSETT, JR.,KATHRYN H. SCHMITZ, PATRICIA O. EMPLAINCOURT, DAVID R. JACOBS, JR., and ARTHUR S. LEON Department of Epidemiology and Biostatistics,
Department of Exercise Science, School of Public Health, University ofSouth Carolina, Columbia, SC 29208; Stanford Center for Research in Disease Prevention, School
of Medicine, StanfordUniversity, Palo Alto, CA 94304; Division of Kinesiology, School of Kinesiology and Leisure Studies, University ofMinnesota, Minneapolis, MN 55454;
Division of Epidemiology, School of Public Health, University of Minnesota,Minneapolis, MN 55455; Department of Exercise Science and Sport Management, University of
Tennessee, Knoxville, TN37996; Department of Human Performance, University of Alabama, Tuscaloosa, AL 35487
21
Voorbeeld energieberekening
Een jongen van 75 kilogram doet een intensieve
hockey-training van 120 minuten
MET-waarde intensieve training = 8 MET.
Verbruikte kilocalorieën per minuut
(8 x 3.5 x 75) / 200 = 10.50 kcal per minuut.
Duur training 120 minuten
7.00 kcal per minuut x 120 minuten
= 1260 kcal verbruikt = 800 g pasta
+
+
+
Sportvoeding: 3 lagen model
Sportspecialistische training
= topsport
Sportspecifieke training
= competitief
Basistraining
= recreatief
Supplementen
Sportspecifieke voeding
Basisvoeding gezonde
voeding
22
Suikers
Energiedranken, - repen
Koolhydratengels
Dorstlessers
Rehydratatiedranken
Sportvoedingsdriehoek
EXTRA GROEPEN:
WATER: Dorstlessers en rehydratiedranken
GRAANPRODUCTEN: Suikerwaren met een lage

nutriëntdensiteit zoals
Honing, jam, stroop en suikers
Energiedranken

Koolhydraten-gels en energierepen

23
Energiemetabolisme tijdens inspanning

Substraatkeuze voor inspanning
Wordt bepaald door verhouding
inspanningsintensiteit / inspanningsduur
substraat
ATP
CrP
Anaërobe KH
Aërobe KH
- Plasma
- lever
- spier
Aëroob vet
Lichaams
reserves
Max. snelheid
energieproductie
Kcal/uur/kg lichG
Tijd voor uitputting
bij max. snelheid
1
3
93
93
23
8
1 sec
3 sec
1 - 2 min
1 - 2 min
4
onbeperkt
60
360
1200
80500
Energiemetabolisme tijdens inspanning

Uitputting van de verschillende substraten
Brandstof
Zeer korte
intensieve
inspanning
Discontinue
korte, zware
inspanning
Zware
inspanning
< 40 min.
Zware
inspanning
40- 150 min
Zware
inspanning
> 150 min.
CrP
Groot
Zeer groot
Matig
Matig
Matig
Spierglycogeen
Licht
Matig
Matig
Zeer groot
Zeer groot
Matig tot groot
Groot tot zeer
groot
Bloedglucose
Vetzuren en
vetten
Verwaarloosbaar
Licht
Licht
Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar
Licht
Substraat beïnvloedbaar door training en voeding
24
Sportpreparaten: Gebruik ?
Het gebruik komt vaker voor bij sporters.

Algemene populatie 35-40 %

Sporters 50 %

Topsporters 60 %
 Afhankelijk van sport, geslacht en competitieniveau

Bvb bodybuilders en krachtsporters 100 %
Maughan R, Burke L, 2004
49
Sportpreparaten: redenen ?

Ergogeen ?

Gewone voeding onvoldoende?

Verhoogde behoefte

No use, no harm ?

Goed (bij) gelovigheid

Commercieel ?
50
25
Onder bepaalde omstandigheden te verantwoorden

Op wedstrijddagen ; geen tijd om te eten of bij
gebrek aan eetlust

Tijdens wedstrijd als energietoevoer; gewone
voeding kan maag-darmklachten geven

Als aanvulling bij zeer grote energiebehoefte
vb zeer intensieve trainingsfase

Als het prestatieverbeterend kan werken
26