De conceptualisering van een energieloketfunctie met specifieke

1.
DE CONCEPTUALISERING VAN EEN ENERGIELOKETFUNCTIE
MET SPECIFIEKE AANDACHT VOOR DE NODEN EIGEN AAN DE
DOELGROEP KANSARMEN
Indicator: 1 conceptnota voor de uitbouw van lokale
of intergemeentelijke energiewinkels in Vlaanderen
+ het experimenteel opzetten van een
energiewinkel in regio Kempen. Minimumnorm:
verslaggeving van overleg
Een Woon-, Water- en Energiewinkel biedt de burger één loket waar hij terechtkan met al zijn
vragen. Fouten in de energie- of waterfactuur, een huurcontract opmaken, energie en water
besparen, inschrijven voor de samenaankoop energie, problemen met de energieleverancier of
met een betaalplan, een budgetmeter hanteren, het advies van de Lokale Adviescommissie
Energie begrijpen, energie- en bouwpremies en kortingen aanvragen, intekenen voor een
energiescan , een woning verhuren aan het Sociaal Verhuurkantoor … deze vragen aan het
loket zet een netwerk van diensten en organisaties aan het werk. Een dossierbeheerder
garandeert de opvolging. Een laagdrempelige dienstverlening moet het bereiken van
maatschappelijk kwetsbare groepen centraal stellen.
Wat voorafging
MEDIO 2010
Provincie Antwerpen geeft subsidies om een conceptnota WWE-winkel
uit te werken
JULI- OKTOBER
Verkennende gesprekken met woonwinkel Meetjesland, woonwinkel
Oostende en andere relevante actoren
SEPTEMBER 2010
drie keer bespreking W-team: hoe ziet een ideale energiewinkel eruit?
OKTOBER 2010
Conceptnota: Lokale woon-, water- en energiewinkels op maat van
maatschappelijke kwetsbare groepen: 1ste denkoefening
NOVEMBER 2010
Bespreking conceptnota 1stelijnswerkgroep EW
JANUARI 2011
Definitieve versie conceptnota: Lokale woon-, water- en energiewinkels
op maat van maatschappelijke kwetsbare groepen
26 JANUARI 2011 EN 14 FEBRUARI 2011
Bespreking conceptnota met stakeholders uit regio Turnhout: Stadsregio
Turnhout, Kringwinkel Zuiderkempen, duurzaamheidsambtenaar
Turnhout, Igemo, Energiesnoeiers Zilverpunt Vilvoorde, Komosie,
Wooncentrum Meetjesland, IOK, Ecohuis, Samenlevingsopbouw
Antwerpen stad, OCMW Lier…
VOORJAAR 2011
Gesprekken met Stadsregio Turnhout over het opzetten van een
proefproject
Rol Samenlevingsopbouw: ondersteunen aanvraag proefproject vanuit
expertise EA en EW (zie verder)
Gesprekken met Provincie Antwerpen i.v.m. subsidies proefproject voor
personeelskost voortraject (via afdelingen Wonen, Welzijn en Sociale
Economie).
MEI 2011
Indiening proefproject ‘Naar een implementatie van de conceptnota
Woon-, Water- en Energiewinkel (WWE-winkel) in de Kempen (juli 2012 eind 2013) bij Provincie Antwerpen
Ook Intergemeentelijke Samenwerking OCMW’s Middenkempen (ISOM)
en Igemo tonen interesse, alsook het Ecohuis Antwerpen (buiten
werkingsgebied).
NAJAAR 2011
Provinciebestuur Antwerpen h(g)eeft geen middelen, ook niet in de
nabije toekomst. Deze piste wordt dus definitief afgesloten. Dit heeft
consequenties voor de financiering die door anderen moet gedragen
worden.
Stadregio Turnhout haakt af ondanks hun positieve houding tegenover
de idee. Lokale besturen willen voorlopig - met
gemeenteraadsverkiezingen in aantocht - een dergelijk engagement niet
aangaan.
Resultaten 2012
In de tweede helft van 2012 werden nieuwe initiatieven ontwikkeld om daadwerkelijk een
proefproject WWE-winkel op te zetten. Verschillende pistes werden verkend. Mogelijke
partners werden benaderd. Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen in het najaar
van 2012 werd de conceptnota aan verschillende lokale politici overhandigd. Hierdoor heeft
het concept bij gemeentelijke politici een meer realistische betekenis en concrete invulling
gekregen.
PRIORITEITENNOTA ENERGIE IN HET PROJECT ‘IEDERS STEM TELT’
De nota WWE-winkel werd opgenomen in de prioriteitennota energie van ‘Ieders Stem Telt’.
Dit project kwam tot stand naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen van oktober
2012.
Met ‘Ieders stem telt’ plaatste de sector Samenlevingsopbouw en vele partnerorganisaties
sociale thema’s hoog op de politieke agenda. Samen doen ze een appèl op de lokale besturen
om vorm te geven aan een participatief en sociaal beleid. Per thema werden een aantal
prioriteiten naar voor geschoven.
Binnen de prioriteitennota energie zijn dit:
 Nooit meer afsluiting van gas, elektriciteit en/of water
 Selectieve woon- en energiepremies
Naast deze twee speerpunten werd de conceptnota ‘Lokale Woon-, Water- en Energiewinkels
op maat van maatschappelijke kwetsbare groepen’ integraal opgenomen. Op die manier wordt
de methodiek verspreid bij lokale besturen. In Herentals, Mechelen, Lier en Turnhout stond het
energiethema mee op de agenda van het kopstukkendebat over sociale thema’s. Het concept
werd gesmaakt door zowel de toehoorders als bij een aantal lokale besturen.
ACTIE IN HERENTALS
In september lanceerde minister Vande Lanotte, bevoegd voor Consumenten, de
informatiecampagne ‘Durf vergelijken’ met als doel - in samenwerking met de lokale besturen de burgers rechtstreeks helpen bij het vergelijken van de prijzen van de verschillende
energieleveranciers. Vande Lanotte stelde hiervoor 500 ambtenaren ter beschikking. Het
resultaat was dat ruim 72 000 mensen zich met hun energiefactuur aanboden in de
deelnemende gemeentes.
In Herentals1 maakten we van de gelegenheid gebruik om aandacht te vragen voor een ruimere
dienstverlening i.v.m. gas, water en elektriciteit en nodigden we - op het moment dat de
ambtenaren van de federale overheid hun job deden - de bezoekers uit in onze tijdelijke
Woon-, Water en Energiewinkel. Men kon er terecht met alle vragen over energie en
woonkwaliteit: vragen i.v.m. de sociale maatregelen, over budgetmeters, afsluitingen en het
verschijnen voor de LAC, gratis kWh, opzeggingstermijn bij leverancierswissel, premies voor
dakisolatie of hoogrendementsglas, nut van een energiescan, betaalplannen, vragen over de
energetische kwaliteit van de woning enz.
Lokale woonactoren zoals het SVK, Energiesnoeiers Zuiderkempen, buurtwerking De Klink, De
Fakkel en de Huurdersbond werden bereid gevonden om dit initiatief mee te ondersteunen.
Acht professionals stonden klaar om de tientallen vragen op te vangen van ongeveer 150
bezoekers.
Heel vaak kwam de vraag om de leverancierswissel ter plaatse mee te begeleiden. Hieruit blijkt
nog maar eens dat dit niet voor iedereen evident is. Begrippen als vaste versus variabele prijs,
enkelvoudig of dag-/nachttarief, al dan niet groene energie en de kwaliteit van de
dienstverlening zijn geen gemeengoed. Toelichting en ondersteuning is dan ook noodzakelijk
voor sommige groepen in de samenleving. Andere vragen die namiddag gingen over het lezen
van de energiefactuur, het gemiddeld verbruik, de groepsaankoop, het nut en toeleiding naar
energiescans … Voor een aantal mensen werd effectief een energiescan aangevraagd.
Dit succes bewees eens te meer de nood aan één aanspreekpunt voor energie. Immers, ook al
is het veranderen van energie een eerste stap naar een lagere factuur, onze ervaring leert dat
energievragen en- problemen integraal aangepakt moeten worden. De kosten voor energie
hangen ook samen met de kwaliteit van de woning, de toegang tot de juiste informatie en
kennis, het overwinnen van de vele administratieve drempels … Pas door dit geheel aan te
pakken vermindert men het risico op energiearmoede bij mensen uit kansengroepen.
WERKBEZOEK
Hier en daar bestaan reeds initiatieven die een energiedienstverlening aanbieden zoals
wooninformatiepunten of woonwinkels. Meestal beperkt de dienstverlening zich tot informatie
over premies, geschillen tussen huurders en verhuurders en problemen over de woonkwaliteit
en de impact ervan op de energiefactuur.
De Woonwinkel Meetjesland gaat verder dan dat. Dit initiatief gaf samen met de woonwinkel
van Oostende inspiratie om de conceptnota zo concreet mogelijk uit te schrijven en een
realistische kijk te krijgen op de uitvoering.
Intussen werden ook andere pistes verkend. In oktober ll. ging het W-team op bezoek bij het
Kempisch Woonplatform. Dit project van het IOK2 wil in 25 gemeenten van de Kempen
volgende doelstellingen ondersteunen:




1
2
gemeentelijke beleidsvisie op het vlak van wonen ontwikkelen;
het woonoverleg organiseren;
een klantgerichte dienstverlening aan de burger uitbouwen;
de kwaliteit van het woonpatrimonium en de woonomgeving verbeteren, in overleg met
de lokale verantwoordelijken.
In bijlage de perstekst van de actie in Herentals.
Intercommunale Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen.
Binnen deze derde doelstelling zal aan de inwoners van de deelnemende gemeenten
‘gestructureerde basisinformatie met betrekking tot huisvesting’ aangeboden worden. Een
samenwerking met dit project kan voor beide organisaties een win-winsituatie bieden;
enerzijds onderhoudt het Kempisch Woonplatform goede contacten met de verschillende
huisvestings- en duurzaamheidsambtenaren in de 25 gemeenten van hun werkgebied. Het
Kempisch Woonplatform wil in de nabije toekomst o.a. focussen op verbeteracties van de
woonkwaliteit op de private huurmarkt. Anderzijds hebben wij zicht op de vaak moeilijke
relatie tussen huurder en verhuurder en de drempels3 die bij mensen in armoede
verantwoordelijk zijn voor het niet (kunnen) investeren in energiebesparende maatregelen.
Door ons basiswerk weten we dat mensen uit kansengroepen op vele domeinen tegelijkertijd
in hun leven te kampen hebben met moeilijkheden. Het dagdagelijks overleven maakt dat een
aantal onder hen weinig draagkracht en veerkracht hebben. Enkel een hulpverlening die
rekening houdt met de leefwereld van deze mensen en een aanbod op maat biedt, kan hier
soelaas bieden. Met deze methodiek hebben wij ervaring. Meer en meer beseffen we dat
succes enkel kan behaald worden als zowel het verhaal van verhuurder als het verhaal van de
huurder wordt meegenomen. Zij zijn wezenlijk met elkaar verbonden. Aan beide kanten
bestaan immers eigen drempels die overbrugd moeten worden.
Ondertussen is de conceptnota overgemaakt en hopen we in het begin van 2013 verder
verkennende gesprekken te hebben.
VAN CONCEPTNOTA WWE-WINKEL NAAR PROEFPROJECT: STAPPENPLAN
In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen kwam de verkenning van lokale partners on
hold te staan: er werden immers geen engagementen meer aangegaan. Dit najaar namen we
de draad weer op en schreven we een stappenplan uit. In dat stappenplan beschreven we
enerzijds ons aanbod en de minimale randvoorwaarden om met mogelijke partners
gesprekken op te starten. Anderzijds werden een aantal mogelijke partners doorgelicht (type
organisatie/werking, territoriale werking, personeelsbezettting, doelstellingen, actiedomeinen,
sterktes, zwaktes, opportuniteiten en bedreigingen). Concreet betreft het:
 ISOM (Intergemeentelijke Samenwerking OCMW’s Middenkempen)
 Kempisch Woonplatform van het IOK
 Igemo (Intergemeentelijke vereniging voor ontwikkeling van het Gewest Mechelen en
Omgeving)
 Stadsregio Turnhout
Uit deze prospectie bleek dat deze partners niet tegelijk bezig zijn met wonen, water en
energie. Ieder initiatief legt zijn eigen focus en richt in functie daarvan plaatselijk overleg op.
Het was dan ook voor ons belangrijk om duidelijk te krijgen welke voorwaarden minimaal
vervuld moeten zijn om met mogelijke partners in zee te gaan. Meteen werd ook ons aanbod
scherper verwoord.
Aanbod en voorwaarden
Onze focus ligt op de woonkwaliteit én de energetische kwaliteit van de woning. Partners
moeten kunnen garanderen dat beide aspecten een plaats krijgen in de dienstverlening. Ook
aandacht voor de sociale maatregelen energie zit in ons concept vervat. Aangezien we
uitdrukkelijk kiezen voor een laagdrempelig aanbod dat ook mensen uit kansengroepen
bereikt, is dienstverlening op dat vlak noodzakelijk. Toegankelijkheid en een proactieve
benadering van kansengroepen zijn een voorwaarde.
3
Rapport project Energie en Woonkwaliteit: Registratie van drempels inzake REG-toepassingen en energiezuinige
investeringen bij maatschappelijk kwetsbare huishoudens via bevraging tijdens huisbezoeken, januari 2011.
Samenlevingsopbouw kiest er niet voor om zelf ‘fysiek’ een energieloket uit te bouwen. We
kunnen/willen niet aan zet zijn voor de bestuurlijke oprichting, de financiering en het zoeken,
inrichten en beheren van een locatie enz. Het is aan de gemeente(n)/intercommunale om deze
regierol op te nemen. Zij zijn immers het best geplaatst om lokaal de trekkende rol op zich te
nemen en relevante woon- en welzijnsactoren die actief rond wonen bezig zijn, samen te
brengen.
Betrokken partners in dit verhaal zijn minimaal het OCMW (beleid en sociale dienst) en de
huisvestingsambtenaar/duurzaamheidsambtenaar. Zonder engagement van deze lokale
overheden heeft het concept weinig kans op slagen. Deze twee vormen als het ware een
tandem bij het behandelen van energievragen, in eerste instantie vanuit de bestaande
dienstverlening. Vandaaruit groeit een netwerk van actoren die elk hun specifieke
deskundigheid kunnen aanleveren. De betrokkenheid van het OCMW garandeert een
deskundigheid voor de dienstverlening op maat aan kansengroepen. Kennis van de leefwereld
van deze mensen en respect voor de situatie waarin mensen noodgedwongen weten te
overleven zijn niet alleen belangrijke troeven tot succes maar eveneens noodzakelijke
voorwaarden. Daarnaast is de sociale dienst van het OCMW ook het best geplaatst om de
energieproblematiek van sommige gezinnen in zijn totaliteit te gaan behandelen en een
proactief aanbod te doen naar deze mensen.
Izegem is een mooi, lees succesvol en efficiënt, voorbeeld van samenwerking tussen een
huisvestingsambtenaar en de sociale dienst van het OCMW. Juist deze samenwerking is
cruciaal om de oude, vaak energieverslindende huurwoningen op te tillen op het niveau
van de Vlaamse Wooncode en verhuurders te stimuleren tot structurele energetische
ingrepen. De eerder technische zaken van het dossier worden door de
huisvestingsambtenaar behandeld en besproken met de verhuurder. Naast het stimuleren
en daadwerkelijk bijstaan van de verhuurders oa via een plaatselijk premiebeleid 4,
kunnen zij ook – waar nodig is sanctionerend optreden door de Wooninspectie
Vlaanderen in te schakelen. Meestal moet het zover niet komen. Mogelijke problemen
van en met de huurders worden in overleg met de sociale dienst van het OCMW
besproken en opgenomen. Dankzij deze intense samenwerking komt de soms precaire
relatie tussen huurder en verhuurder niet verder onder druk te staan omwille van de
geplande ingrepen. Meteen is er ook een directe aanleiding om de energieproblematiek
van sommige gezinnen in zijn totaliteit te gaan behandelen. Ook wat de vragen m.b.t. de
sociale openbaredienstverplichtingen, leverancierswissel, afbetalingsplannen, gas- en
elektriciteitsbudgetmeters enz, is de sociale dienst van het OCMW de beste
aanspreekplaats.
Samenlevingsopbouw biedt inhoudelijke ondersteuning én werkt daadwerkelijk mee aan de
uitbouw van een energieloket samen met partners die voor dit opzet kiezen. Onze
meerwaarde zit in de kennis van de doelgroep en de kennis van het energiethema. Te vaak
merken we dat goedbedoelde initiatieven de doelgroep niet bereiken omdat er te weinig
rekening wordt gehouden met de informatieve, financiële, administratieve, technische,
praktische en sociale drempels van mensen uit kansengroepen. Of de WWE-winkel werkelijk
deze doelgroepen bereikt, zal onder meer afhangen van de laagdrempeligheid van de
dienstverlening. Een aantal basisvoorwaarden m.b.t. de beschikbaarheid, bruikbaarheid,
betrouwbaarheid, bekendbaarheid, begrijpbaarheid, bereikbaarheid, betaalbaarheid en
betrokkenheid moeten gegarandeerd zijn. Mensen moeten de weg vinden naar de lokale
WWE-winkel en er daadwerkelijk verder geholpen worden.
De ideeën van de conceptnota zijn inspirerend maar niet dwingend. Hiermee bedoelen we dat
de invulling ter plaatse wordt uitgetekend door de initiatiefnemende partners en op maat van
4
Het plaatselijk premiebeleid wordt hoofdzakelijk betaald door de heffingen op leegstand in de gemeente.
de lokale context. Zij kennen immers de plaatselijke situatie het best. Er wordt dan ook
vertrokken vanuit de mogelijkheden van de partners.
We werken mee aan het totstandkomen van een netwerk van partners, het invullen van de
randvoorwaarden en het invullen van een inhoudelijk takenpakket tussen de partners.
We zoeken mee uit hoe de front office moet uitgebouwd worden (cfr conceptnota). Zowel
m.b.t. de organisatorische opzet als het inhoudelijke takenpakket (1stelijnswerk en
ondersteunen medewerker van het samenwerkingsverband bij het uittekenen van de
dienstverlening) brengen we de expertise van de projecten Energie en Armoede en Energie en
Woonkwaliteit in. Immers, op basis van het bestaande aanbod inzake wonen, energie en water
kunnen de leemtes in de dienstverlening in kaart gebracht worden en bekeken worden hoe
deze kunnen ingevuld. Hierover zullen met de organisaties die de back office uitmaken,
afspraken gemaakt worden. Het kernwoord in dit pioniersproject is laagdrempeligheid. Dit
moet een garantie inhouden dat zowel kwetsbare groepen in de samenleving als nietkwetsbare burgers de weg vinden naar de WWE-winkel.
Het project bestaat ideaal uit een voorbereidende fase van 6 maanden, gevolgd door een
implementatiefase waarin de methodiek kan bijgestuurd worden. Indien er extra middelen
voor personeelsinzet gevonden worden, hetzij van buitenaf, hetzij van de partners, zijn we
bereid om gedurende de 6 maanden van de voorbereidende fase en 6 tot 9 maanden van de
implementatiefase een halftijdse medewerker in te zetten. Indien er geen extra middelen zijn,
zijn we bereid om tot het einde van de convenant één persoon wekelijks één dag in te zetten
om de plaatselijke medewerker van de WWE-winkel te ondersteunen en onze knowhow over
te dragen. Concreet kan dit tot einde 2013. De verdere continuering ligt volledig bij de partner.
Tijdens de voorbereidende fase voorzien we een aantal leer- en werkbezoeken bij inspirerende
voorbeelden. Concreet denken we dan aan de woonwinkel van het Meetjesland, de
huisvestingsdienst van Izegem, Oostende en Balen. Hun knowhow vanuit jarenlange ervaring
kan ook nieuwe initiatieven ten goede komen.
De effectieve planning en uitvoering hangt uiteraard af van de onderhandelingen met
geïnteresseerde partners. We zoeken aansluiting bij bestaande lokale/regionale initiatieven
inzake wonen, energie en water die zich met een dienstverlening rechtstreeks tot de burgers
richten. Op basis van de interne verkenningsnota werd beslist om enerzijds voorbereidende
gesprekken aan te gaan met ISOM , het Kempisch Woonplatform en Igemo.
Anderzijds onderzoeken we de mogelijkheden binnen het (Vlaamse) project ‘Lokaal Proactief
kader’. Met dit project wil de sector Samenlevingsopbouw een methodiek rond proactieve
dienstverlening in 19 Vlaamse gemeenten ondersteunen. Eén van de geselecteerde gemeenten
is Herentals. We bekijken samen met hen of het opzetten van een WWE-winkel binnen dit
project kan geïntegreerd worden.
Vooruitzichten 2013
1. Er worden verkennende gesprekken gevoerd met het Kempens Woonplatform en ISOM met
de bedoeling:
 elkaars werkterreinen en actiepunten te kennen: wat bestaat er reeds? Wie pakt welke
taken op? Hoe pakken ze het aan?;
 visie op lokaal woonbeleid en de rol van een lokaal aanspreekpunt voor wonen;
 mogelijkheden tot samenwerking verkennen.
2. Indien positief onthaald: overleg i.f.v. een proefproject WWE-winkel = voorbereidingsfase
 zowel OCMW als huisvestingsambtenaar/duurzaamheidsambtenaar worden in het
overleg betrokken;





methodiek van lokale WWE-winkel transponeren naar plaatselijke situatie,
voortbouwend op wat reeds in de regio bestaat (omgevingsanalyse, bevraging
relevante actoren);
stedelijk vs (inter)gemeentelijk model;
uitklaren rol van front office en back office: inhoudelijk (inhoud dienstverlening,
contacten met partners van back office, afspraken met partners van back office: wie
doet wat binnen bepaalde termijn en hoe, profilering en bekendmaking);
praktische en financiële ondersteuning ligt bij de partner;
opmaken van stappenplan en timing.
3. Feitelijke uitvoering:


opening dienstverlening;
bv. mogelijkheid om gedurende 1/2de dag/week dubbel te lopen met medewerker
Samenlevingsopbouw.
4. Mogelijkheden in ’t kader van project ‘Lokaal Proactief kader’ onderzoeken:

verkennende gesprekken in één of twee gemeentes. We opteren voor Herentals en Lier.