Moderne Tibetaanse kunst biedt zicht op heden én verleden Wie

Moderne Tibetaanse kunst biedt zicht op heden én verleden
Wie aan Tibetaanse kunst denkt, ziet waarschijnlijk in de eerste plaats traditionele thangka’s of
gebedsmolens voor zich, of beelden die je in tempels kunt vinden. Werk kortom dat een religieuze of
spirituele functie heeft. Bijna niemand weet dat er ook moderne Tibetaanse kunstenaars zijn voor
wie kunst niet zozeer een uiting is van Tibetaans boeddhisme, maar van eigen existentiële
ervaringen. In Lhasa is zelfs een kunstenaarscollectief dat maandelijks een expositie van moderne
kunst organiseert. Dit collectief is het Gedun Choepel Artists’ Guild – een gilde dat is vernoemd naar
de grote intellectueel en kunstenaar Gedun Choephel. Bij het gilde zijn kunstenaars uit Tibet, maar
ook uit andere landen aangesloten. Veel Tibetanen leven immers in ballingschap. Wat hen bindt is
dat ze zich allemaal laten inspireren door de vele kanten die Tibet heeft.
Symbolen
Als er iets namelijk opvalt aan moderne Tibetaanse kunst, dan is het wel dat deze erg oorspronkelijk
is en geen verband lijkt te houden met de ontwikkeling van de moderne kunst elders. Je vindt in veel
moderne Tibetaanse kunst bijvoorbeeld symbolen uit het Tibetaans boeddhisme die vervolgens in
een hedendaagse setting worden geplaatst. Zo maakte Gonkar Gyatso, die in Tibet, China, India en
Londen woonde, een thangka waarbij hij Mickey Mouse tegenover Boeddha zette. In een ander werk
zette hij Ronald McDonald op de plaats van Boeddha neer, tegen een achtergrond van een Chinese
personeelsadvertentie. Een andere kunstenaar, Kesang, beeldde het bardo (de plek tussen doodgaan
en opnieuw geboren worden) af als een cirkel met in het midden een doodshoofd plus beenderen.
Misschien niet heel gewaagd naar onze maatstaven, maar een enorme stap voor traditioneel
opgeleide kunstenaars. Zeker de kunstenaars die in Tibet wonen hebben weinig contact met de
buitenwereld. Ze kunnen niet even naar het Louvre of het Museum of Modern Art in New York om
zich te laten inspireren, ze moeten hun inspiratie meer dan andere kunstenaars halen uit zichzelf. En
dat levert boeiende kunst op.
Verbeelding
Althans, dat vinden kunstliefhebbers. De Tibetanen zelf zijn verdeeld. Ze begrijpen wel dat
kunstenaars met hun tijd mee willen gaan, maar ze zijn ook bang dat hun traditionele cultuur door de
verbeelding van alle nieuwe ontwikkelingen teloorgaat. Ook veel westerlingen zouden het liefst zien
dat Tibetanen strikt spirituele kunst maken. Zulke kunst wordt nu eenmaal gemystificeerd. Maar juist
tegen deze mystificatie zetten de hedendaagse Tibetaanse kunstenaars zich af. Ze willen hun eigen
identiteit uitdragen.
Gebedsmolen
De schilder/fotograaf Nortse bijvoorbeeld beeldde op een van zijn werken drie mensen af, allen met
bedekt gelaat. Een vrouw houdt een gebedsmolen in de hand, een man in een colbertje houdt een
mobiele telefoon vast, een tweede man heeft een sciencefiction masker op en is in zilveren banen
gewikkeld. Zo worden traditionele Tibetaanse gebruiken tegenover materiële verworvenheden gezet.
Nortse laat zien dat hedendaagse Tibetaanse kunstenaars leven in een global world. Er is in hun
kunst vaak wel plek voor boeddhistische elementen, maar ook mondiale ontwikkelingen worden
verbeeld. Moderne Tibetaanse kunst biedt daarmee zicht op zowel heden als verleden.
(gepubliceerd in Tibet.nu, nr 6, juni 2011)