Diabetes en bewegen

Bloeddruk en diabetes.
Samenvatting van de lezing door dr. L.Lieverse, als internist en specialist hart- en
vaatziekten verbonden aan het Máxima Medisch Centrum te Eindhoven,
op maandag 24 oktober 2005 voor de DVN afd. Eindhoven.
door J.Kerssen
Wat is Diabetes Mellitus?
Door een (relatief) tekort aan insuline ontstaat een chronisch verhoogde
bloedglucosespiegel en zijn er effecten op de vetstofwisseling en de
eiwitstofwisseling.
Tevens is er vaak gelijktijdig:
- hypertensie (te hoge bloeddruk)
- verstoring van de vetstofwisseling
Als gevolg daarvan ontstaan er vaak complicaties:
- microangiopathie (aantasting van de kleine bloedvaten)
- nieraandoeningen
- neuropathie (zenuwaandoeningen)
- infecties
- macroangiopathie (aantasting van de grote bloedvaten)
Deze complicaties kunnen ook elkaar weer ongunstig beïnvloeden.
Volgens de huidige opvattingen is hypertensie nog schadelijker dan te hoge
bloedsuiker. Echter alle factoren (suiker, bloeddruk, vet) dienen te worden
behandeld.
Voor de diabetespatiënt kunnen de complicaties tot uiting komen in:
- problemen met de voeten (“diabetische voet”)
- problemen met de ogen
- impotentie
- schade aan de hersenen (dreigende beroerte)
- problemen met het hart
Met name het laatste is de belangrijkste doodsoorzaak (80%) van
diabetespatiënten en verkort de levensduur van diabetespatiënten ten opzichte
van “gezonden”.
De risicofactoren voor hart- en vaatziekten versterken elkaar:
Hypertensie, te hoog cholesterol en roken zijn ieder op zich schadelijk, maar in
combinatie zijn ze nog veel schadelijker dan de som van de twee of drie.
Bloeddruk.
De druk in de bloedvaten komt tot stand doordat het hart er bloed in pompt.
De hoogte van de druk hangt af van de sterkte van de pomp, het hart, en van de
weerstand die de bloedvaten bieden. Deze weerstand hangt af van hun diameter en
flexibiliteit.
1
Door het kloppen van het hart schommelt de bloeddruk tussen de hoogste waarde
(“bovendruk” of “systolische bloeddruk”) en de laagste waarde (“onderdruk” of
“diastolische bloeddruk”). Hoe stijver de bloedvaten, hoe groter het verschil tussen
boven- en onderdruk.
In de loop van de dag kunnen deze drukken sterk variëren onder invloed van
inspanning, stress, roken en andere prikkelingen. Van belang zijn de waarden in
rust. Tegenwoordig wordt de bovendruk het belangrijkst gevonden.
Bij waarden hiervan boven 140 mmHg spreekt men van te hoge bloeddruk;
“hypertensie”. Dit is minstens bij 20% van de Nederlanders het geval. In de
middelbare leeftijdsgroep mogelijk veel meer. Het lange termijn risico neemt dan
sterk toe.
In zekere mate geldt dit ook voor de onderdruk. Deze zou bij voorkeur niet hoger
dan 90 mmHg moeten zijn.
Bij 95% van de mensen die aan hypertensie lijden, is er geen duidelijke oorzaak.
Maar hypertensie heeft wel schadelijke gevolgen, met name voor hersenen, ogen,
hart en nieren.
Bij diabetespatiënten is er een groot verschil tussen type I en type II patiënten.
Bij type I manifesteert hypertensie zich pas na jaren. Uiteindelijk krijgt 30% last van
hypertensie. Bij type II patiënten is hypertensie vaak al aanwezig bij de eerste
diabetes diagnose en krijgt uiteindelijk 78% hypertensie.
Behandeling hypertensie.
Hypertensie wordt behandeld met als doel ernstige ziekteverschijnselen en
vervroegd sterven te verminderen en wel met zo weinig mogelijk inbreuk op het
welzijn van de patiënt.
Adviezen voor de leefstijl:
- gewichtsvermindering
- niet roken
- minder zout gebruiken
- vezelrijke voeding
- alcoholgebruik; alcohol werkt licht bloeddruk verhogend doch 1 à 2 glazen per
dag is gunstig voor de bloedvaten
- hoe meer lichaamsbeweging hoe beter
- ontspanningsoefeningen
Therapieën met medicijnen:
Er is een groot arsenaal van medicijnen beschikbaar die, vaak in combinaties, de
bloeddruk op het gewenste peil kunnen brengen/houden.
2
Samenvatting:
•Ziekte en sterfte tengevolge van hart- en vaatziekten is de grootste bedreiging
voor diabetespatiënten
–80% van de sterfte bij DM is het gevolg van hart- en vaat (cardiovasculaire) ziekten
•Er zijn 2 typen hypertensie:
–95% essentiële hypertensie (o.a. bij DM): geen duidelijke oorzaak
–5% secundaire hypertensie: wel een duidelijke oorzaak
•De oorzaak van hypertensie bij diabetes mellitus is nog niet opgehelderd:
–Type 1 (~30%): vaak gepaard met nieraandoeningen.
–Type 2 (78%): door onderliggend insulineresistentie syndroom
•Diabetespatiënten hebben meer baat bij behandeling dan niet-diabeten:
–Sterfte:
reductie bij DM patiënten 64% versus 14% bij “gezonden”
–Hartproblemen: reductie bij DM patiënten 68% versus 31% bij “gezonden”
–Beroerte:
reductie bij DM patiënten 86% versus 42% bij “gezonden”
•Streefwaarde bij diabetes mellitus type 2: <135/85 mmHg
•Vrijwel altijd combinaties van medicamenten nodig.
•Kennis bij de patiënt en controle zijn belangrijk, daar medicatie frequent
“vergeten” wordt
•Diabetesverpleegkundige / doktersassistente heeft een belangrijke rol bij de
diabeteszorg:
–Patiënt stimuleren
–Multidisciplinaire zorg organiseren en coördineren.
-o-o-o-o-o-o-o-o-
Enkele notities uit het vragenuurtje:
- Mogen apotheken andere medicijnen leveren dan op het recept staan?
Ja, andere (goedkopere) medicijnen kunnen er anders uitzien qua kleur, vorm en
naam, maar de essentiële stoffen en dus de werking is gelijk. De hulpstoffen kunnen
verschillen en daardoor (soms) ook de bijwerkingen.
3
- Heeft u adviezen voor mensen met diabetes in verband met de nieuwe
zorgwetten?
Let op dat podotherapie verzekerd wordt.
- Zijn er gevaren bij het gebruik van Viagra?
Meestal niet, alleen mensen met hartklachten of hartafwijkingen doen er verstandig
aan eerst te overleggen met de cardioloog.
- Is te hoge bloeddruk familiair?
Ja, meestal wel.
- Is hulp van een diabetesverpleegkundige alleen beschikbaar via het ziekenhuis?
In het ziekenhuis zijn diabetesverpleegkundigen gebonden aan internisten. Via de
huisarts wordt diabeteshulp vaak verleend door praktijkondersteuners en soms door
diabetes verpleegkundigen via de thuiszorg.
- Is beginnende dementie te stoppen met medicijnen?
Onbekend.
- Kan kramp in de benen een gevolg zijn van te hoge bloeddruk?
Is soms een bijwerking van medicijnen, vooral “plaspillen”. Deze verlagen soms het
magnesium en calcium gehalte. Voeddingssuppleties hiervan kunnen nuttig zijn.
- Heeft Prednison invloed op de bloeddruk en de suikerspiegel?
Kan beide verhogen.
- Kunnen hartkloppingen na het eten ontstaan door te hoge suikerspiegel?
Niet waarschijnlijk.
- Is het weg laten zuigen van onderhuids vet (liposuctie) nuttig?
Neen, de schadelijke vetten in de buikholte zitten dieper. Sporten is nuttig.
- Is het voor mensen die geen verhoogde cholesterol hebben nuttig om statines te
slikken?
Mensen hebben, door hun eetgewoonten, een hogere cholesterolspiegel (gemiddeld
5,4 mmol/l) dan grote zoogdieren (gemiddeld 2,8 mmol/l). Tegenwoordig is het
streven om bij mensen met diabetes met name het niveau van de “slechte”
cholesterol (LDL) beneden de 2.6 mmol/l te krijgen. Hoe hoger de “goede”
cholesterol (HDL) waarde, hoe beter. Dit lukt vooral door veel bewegen en laag
gewicht. Het belangrijkste effect van statines is het verlagen van de LDL. Vette vis
verhoogt de HDL.
-o-o-o-o-o-o-o-o-
4