Diagnose en classificatie van acute leukemieën

Diagnose en classificatie van
acute leukemieën
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Maligne aandoeningen
•
•
•
•
•
Myelodysplastische Syndromen
Chronische myeloproliferatieve aandoeningen
Chronische lymfoproliferatieve aandoeningen
Acute leukemieën
Plasmacelpathologieën
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute
leukemieën
• Algemeen
• Diagnose
• Classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Wat is een leukemie?
• Kwaadaardige, ongecontroleerde proliferatie van
beenmergcellen ⇨ vorming kloon
• Verdringing van de normale hematopoïetische
reeksen ⇨ pancytopenie
• Interferentie met normale functie van het
beenmerg
• Leidt tot de dood zonder therapie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Wat is een acute leukemie?
ACUUT
CHRONISCH
leeftijd
alle leeftijden (ALL vnl.
bij kinderen; AML vnl. bij
volwassenen)
volwassenen
begin
plots
insidieus
overleving
(onbehandeld)
< 6 maanden
2-6 jaar
leukemische cellen
immatuur
matuur
anemie
mild tot ernstig
mild
trombopenie
mild tot ernstig
mild
WBC
variabel
verhoogd
organomegalie
mild
prominent
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Oorzaak:
Schade aan genetisch materiaal van de hematopoïetische voorlopercellen
Risicofactoren:
•
•
•
•
•
•
Congenitale chromosomale abnormaliteiten vb. Down, Turner, Klinefelter,…
Bestraling
Chemicaliën en medicatie: benzeen, chemo,…
Virussen: HTLV, EBV
Immuundeficiënties
Chronische beenmergdysfunctie (MDS, myeloproliferatieve aandoeningen,
aplasie, PNH,…)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prevalentie:
20-30/100 000 (50% acuut, 50% chronisch)
Kliniek:
•
•
•
•
•
•
•
Symptomen cytopeniën (anemie: vermoeidheid, trombopenie: bloedingen,
granulocytopenie: infecties)
Hepatosplenomegalie, lymfadenopathiën (vnl. ALL)
Huidinfiltratie, gingivale hypertrofie en orale letsels (vnl. AML M4/M5)
DIC (vnl. AML M3)
Bot- of gewrichtspijnen (door expansie van de leukemische lijnen in de
beenmergcaviteit)
Neurologische symptomen (bij invasie van het centraal zenuwstelsel) (vnl. ALL)
Testisinvasie (vnl. ALL)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute
leukemieën
• Algemeen
• Diagnose
• Classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Belang van correcte identificatie van type en subklasse
van leukemie
1. Diagnose en behandeling
ALL: nakijken CZS!
AML M3: DIC!
2. Voorspellen prognose
3. Betere communicatie (vergelijking resultaten mogelijk
door uniforme en reproduceerbare definities van de
diverse vormen van acute leukemie)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën
•
•
•
•
•
Morfologie
Cytochemie
Immuunfenotypering
Cytogenetica
Moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Morfologie
• Onderscheid leukemie versus andere
neoplasmen en niet-neoplastische ziekten
• Onderscheid acute myeloïde leukemie (AML)
versus acute lymfoblastische leukemie (ALL)
• Classificatie van de leukemie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Normaal BM
Leukemie
Myeloblast
•
15-20 mm Ø
•
kern: groot, overwegend rondovaal, fijnmazig
chromatinepatroon, meerdere
duidelijke nucleoli (2 - 5), N/C
7:1 tot 5:1
•
cytoplasma: weinig, lichtblauw
(naar de celmembraan toe:
donkerder), soms enkele
azurofiele (blauwrode) grove
korrels, (Auerse staaf)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Lymfoblast
•
10-20 mm Ø
•
kern: rond-ovaal (sporadisch
gekliefd, geplooid), fijn
chromatinepatroon (maar grover
dan bij myeloblasten), 1-2
(soms onduidelijke) nucleoli,
N/C 7:1 tot 5:1
•
cytoplasma: meestal smalle
rand, licht tot sterk basofiel,
agranulair, soms vacuolisatie,
soms aan één kant van de kern
gelegen ("hand mirror“
appearance)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Monoblast
•
15-25 mm Ø
•
kern: rond-ovaal tot
ingesnoerd, fijnmazig
chromatinepatroon, duidelijke
nucleoli (1-2)
•
cytoplasma: ruim aanwezig,
grijsblauw met soms kleine
azurofiele korrels
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL
AML
Diagnose van acute leukemieën
•
•
•
•
•
Morfologie
Cytochemie
Immuunfenotypering
Cytogenetica
Moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytochemie
Myeloperoxidase Niet-specifiek
(POX)
esterase
(ANBE)
AML
+
ALL
-
+
(monocytair)
(diffuus)
+/(focaal)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytochemie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën
•
•
•
•
•
Morfologie
Cytochemie
Immuunfenotypering
Cytogenetica
Moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering
⇨ bepalen antigeenstructuren van de leukemische cel
mbv. monoclonale antistoffen
• Typeert specifieke cellijn (myeloïd versus lymfoïd) en
differentiatiestadium (onrijp versus rijp)
⇨ diagnose en subclassificatie van ALL
vb. lymfoïde merker: CD19
⇨ subclassificatie van AML
vb. myeloïde merker: CD13
⇨ bepaling bifenotypische leukemie
⇨ immature merkers: CD34, TdT
• Prognostische waarde
• Opsporen van minimale residuele ziekte (indien aberrant
fenotype)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering
AML
•
•
•
•
•
•
Panmyeloïd:
CD13, CD33, CD65, CD117, antimyeloperoxidase
Merkers van maturatie: CD15,
CD11b
Merkers van monocytaire
differentiatie: CD14, CD11b,
CD64
Erythroïde merker: antiglycophorine
Megakaryocytaire merker:
CD41, CD42a, CD42b, CD61
Expressie van immature
merkers:
CD34, TdT
ALL
•
•
Expressie van lymfoïde
antigenen:
B-cel merkers: CD19, cyCD22
T-cel merkers: CD2, CD5, CD7,
cyCD3
Expressie van immature
merkers:
TdT, CD34
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immunofenotypische classificatie van ALL
% of
ALL
FAB
category
T-cellassociated
antigens
B-cellassociated
antigens
Surface Ig1
B-cell
precursor
80
L1,L2
-2
+
-
B-cell
5
L3
-
+
+
T-cell
precursor
15
L1,L2
+
-
-
1
Ig, immunoglobulin ; 2 -, negatieve; +, positive
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie
van B-cel ALL
CD19*
s/cCD22*
cCD79a*
CD10
cμ
s/c Igκ or s/c Igλ
pro-B
+
+
+
-
-
-
Common ALL
+
+
+
+
-
-
pre-B
+
+
+
+/-
+
-
mature-B
+
+
+
+/-
+/-
+
* ten minste 2 van deze markers moeten getest worden en
positief zijn
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie
van T-cel ALL
cCD3
CD7
CD2*
CD5*
CD8*
sCD3
CD1a
pro-T
+
+
-
-
-
-
-
pre-T
+
+
+/-
+/-
+/-
-
-
cortical T
+
+/-
+/-
+/-
+/-
+/-
+
mature T
+
+/-
+/-
+/-
+/-
+
-
*ten minste 1 van deze 3 markers moet positief zijn, behalve voor pro-T
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose van ALL gerelateerd tot
immunofenotype
Gunstig
B cel precursor (CD10+)
(Cytogenetische bevindingen beinvloeden de
prognose)
Minder gunstig Vroege B cel precursor
(CD10-)
T cel
mature B cel – Slg +
(Burkitt’s)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie
van AML
• AML M0: positief voor myeloide merkers CD13,
CD33
• AML M7: positief voor de thrombocytenmerkers
CD41, CD42, CD61
• AML M6: positief voor erythroide merker glycoforine
A
• monocytaire leukemie: positief voor monocytaire
merkers CD64, CD14
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën
•
•
•
•
•
Morfologie
Cytochemie
Immuunfenotypering
Cytogenetica
Moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica (karyotypering)
•
•
•
•
•
Diagnose van acute leukemieën
Prognostische waarde
Classificatie van acute leukemieën
Startpunt voor identificatie van genen
Opsporen minimale residuele ziekte-recidief
Vb. inv(16) p13;q22
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica
•
Structurele afwijkingen:
• translocaties
• inversies
• deleties
• duplicaties
•
Numerieke afwijkingen
• hypodiploïdiemonosomie
• hyperdiploïdie - trisomie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Moleculaire diagnostiek
⇨ snelle en specifieke detectie van verscheidene specifieke
genetische afwijkingen op moleculair niveau
•
•
•
Identificatie van fusiegenen
– herschikking van genetisch materiaal tgv. structurele defecten
resulteert in de vorming van fusiegenen (PML-RAR, TEL-AML1,
etc.)
Vb. inv(16) ⇨ MYH 11/CBFβ
Bepaling van clonaliteit
– T-cel receptor genherschikkingen
– Immuunglobuline genherschikkingen
Opsporen van minimale residuele ziekte
– Clonaliteit
– Fusiegenen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica en moleculaire diagnostiek
Chromosomale afwijkingen in ALL
Cytogenetische afwijkingen
t(12;21)(q12;q22)
t(1;19) (q23;p13)
t(9;22) (q34;q11)
t(4;11) (q21;q23)1
Betrokken genen
TEL/AML-1
PBX/E2A
ABL/BCR (p190)
V/MLL1
Chromosomale afwijkingen in AML
Cytogenetische afwijkingen
t(8;21) (q22;q22)
inv(16) (p13;q22)
t(15;17) (q22;q21)
t(6;9) (p23;q34)
t(9;11) (p22;q23)
Betrokken genen
ETO/AML1
MYH11/CBFbeta
PML/RARalfa
DEK/CAN
AF9/MLL
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose en cytogenetica in ALL
Gunstig
Hyperdiploïdie > 50
Cryptic t(12;21) (p12;q22)
Intermediair
Hyperdiploïdie 47-50
"Normaal"(diploïdie)
del (6q)
Ongunstig
Hypodiploïdie : near haploid
Near tetraploidie
del 17p
t(9;22) (q34;q11)
t(11q23), gewoonlijk t(4;11)
t(1;19)
Burkitt
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose en cytogenetica in AML
Prognose groep
Chromosomale afwijking
Gunstig
inv 16 of t(16;16)
t (8;21)
t(15;17)
Intermediair
Trisomie 8
t(9;11)-kinderen
"normaal"
Ongunstig
Abnormaliteiten chr. 5 en 7
t(11;q23), inv(3q)
Complexe afwijkingen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose AML
respons op inductie
- Ongunstig karyotype of immuunfenotype
- > 60 jaar
- Secundaire AML
- Slechte algemene toestand
- WBC > 20000
relaps
- Ongunstig karyotype
- > 60 jaar
- Vertraagde respons op inductie chemotherapie
- WBC > 20000
- Vrouw
- Gestegen LDH
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute
leukemieën
• Algemeen
• Diagnose
• Classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Classificatie: nut?
• Kennis van natuurlijk verloop van de ziekte
– genezingskansen/sterftekansen
– complicaties
– frequentie van recidief
– biologie van de ziekte
• Keuze van aangepaste therapie
• Vergelijking van resultaten van therapeutische
trials
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Classificatie
• 1976, French American British classification
(FAB classificatie)
– morfologie en cytochemie, soms aangevuld door immuunfenotypering
• 1999, World Health Organisation classification
proposals (WHO classificatie)
–
kliniek, morfologie, immuunfenotypering, cytogenetica en moleculaire
diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
FAB:
• Acute leukemie:
– Minimaal 30% blasten (≥ 3% MPO +) (tellen op ANC!)
– Indien > 50% erytroblasten op ANC: minimaal 30% blasten op NEC!
– Verdere onderverdeling naargelang
• Differentiatierichting naar één of meerdere cellijnen
• Graad van uitrijping
– AML: 8 subtypes
– ALL : 3 subtypes
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML
FAB-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
•
•
•
•
•
•
•
•
AML M0: Myeloïde leukemie met minimale differentiatie (pox +,
myeloïde merkers +)
AML M1: Myeloblastische leukemie met minimale uitrijping
AML M2: Myeloblastische leukemie met uitrijping
AML M3: Promyelocyten leukemie
AML M4: Myelomonocytaire leukemie (AML M4 eo: met eosinofilie)
AML M5: Monocytaire leukemie
– weinig gedifferentieerd: AML M5a
– gedifferentieerd: AML M5b
AML M6: Erythroïde leukemie
AML M7: Megakaryoblastische leukemie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M1 (FAB)
Acute myeloblastische
leukemie zonder maturatie
•
•
•
≥ 90% blasten (op NEC)
≥ 3% MPO +
Mature componenten (monocytengranulocyten) ≤ 10% (op NEC)
-
anemie-trombopenie-leucocytose (met
neutropenie)
vaak Auerse staven
hypercellulair merg met overwegend
blasten!
soms dysplasie in rode en
megakaryocytaire reeks
-
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M2 (FAB)
Acute myeloblastische
leukemie met maturatie
•
•
•
-
30-89% blasten (op NEC)
Granulocytaire component > 10% (op
NEC)
Monocytaire component ≤ 20% (op
NEC) (geen andere criteria van M4!)
anemie-trombopenie-leucocytose (met
soms normaal tot verhoogd
neutrofielenaantal)
frequent Auerse staven
abnormale myeloïde precursoren
(hypogranulatie, hyposegmentatie,
bizarre kernvormen)
soms dysplasie in rode en
megakaryocytaire reeks
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M3 (FAB)
Acute promyelocytaire leukemie
= Hypergranulaire vorm
•
•
•
•
-
< 30% blasten (op NEC) mogelijk
Zeer karakteristieke morfologie
promyelocyten
Vaak oudere kinderen-jong
volwassenen
Snelle diagnose vereist owv. DIC!
anemie-diepe trombopenie (DIC!)leucocytose (weinig circulerende
leukemische cellen)
abnormale promyelocyten: rood- tot
roodpaarse granules over ganse cel
(ook over kern), geen Golgi-zone, rond
tot ovale kern, takkenbossen (bundels
Auerse staven)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M3 variant (FAB)
= Hypogranulaire vorm
•
•
•
verhoogd aantal WBC met meer
abnormale vormen in perifeer
bloed
promyelocyten: agranulair of fijne,
stofachtige rode granules,
(bundels Auerse staven), sterk
gelobde kern (meestal 2 lobben
verbonden door een brug),
cytoplasma zwak tot matig
basofiel van kleur met soms
blebvorming
beenmerg: hypo- en
hypergranulaire vormen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M4 (FAB)
Acute myelomonocytaire leukemie
•
•
≥ 30% blasten (op NEC)
Granulocytaire component ≥ 20% (op NEC)
én minimum één van de volgende criteria:
- mature monocyten (PBl) ≥ 5x109/l
- ≥3x verhoogde urine-/serumlysozymes
- ≥ 20% positief esterase in of monocytaire cellen
-
anemie-trombopenie-leucocytose
leukemische cellen: granulocytaire en monocytaire cellijn
soms eosinofilie-basofilie
soms dysplasie in rode en megakaryocytaire reeks
moeilijke DD met AML M2!
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M4 Eo
AML M4 met eosinofilie
•
•
-
•
mengsel monocytaire en eosinofiele
cellijn (≥5% abnormale eosinofielen)
morfologie:
eosinofiele myelocyten: prominente
pro-eosinofiele granules (basofiele
kleur) samen met typisch eosinofiele
granules
mature eosinofielen: hypo- of
hyperlobulatie, soms pro-eosinofiele
granules
mogelijks aantasting CZS!
AML M4 met basofilie
•
•
verhoogd aantal monocyten, basofilie,
(eosinofilie), (neutrofilie)
myelodysplasie aanwezig
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M5a (FAB)
Acute monoblastische
leukemie
•
•
•
-
≥ 30% blasten (op NEC)
Monocytaire component ≥ 80%
(op NEC)
≥ 80% van de monocyten in het
beenmerg zijn monoblasten)
anemie-trombopenie-leucocytose
Cytochemie kan belangrijk zijn (sterk
ANBE +)!
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M5b (FAB)
Acute monocytaire
leukemie
•
•
•
-
≥ 30% blasten (op NEC)
Monocytaire component ≥ 80%
(op NEC)
< 80% van de monocyten in het
beenmerg zijn monoblasten)
anemie-trombopenie-leucocytose
leukemische cellen: monoblasten
(geen Auerse staven!),
promonocyten en monocyten
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M6 (FAB)
Acute erytroleukemie
•
•
≥ 30% blasten (op NEC)
≥ 50% erythroïd (op ANC)
-
anemie-trombopenie-neutropenie
erytroïde hyperplasie met meerdere
kernlobben, karyorrhexis,
meerkernigheid, megaloblastisch
voorkomen, verhoogd aantal
sideroblasten,…
blasten: meestal myeloblasten (maar
ook mengsel met mono- en
megakaryoblasten mogelijk)
soms dysplasie in megakaryocytaire
en granulocytaire reeks
-
Met cytochemie kan de afkomst van de
blasten worden aangetoond!
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M7 (FAB)
Acute megakaryoblastische
leukemie
•
•
•
-
-
≥ 30% blasten (op NEC)
Hoofdzakelijk megakaryoblasten (maar
ook andere blasten mogelijk!)
CD41/61 positief
pancytopenie
weinig leukemische cellen ⇨ moeilijke
diagnose
megakaryoblasten: grootte van
myeloblasten, hoge N/C-ratio,
agranulair basofiel cytoplasma,
perifere cytoplasmatische blebs, soms
micromegakaryocyten of dysplasie
beenmerg: acute myelofibrose
dysplasie andere reeksen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M0 (FAB)
Acute myeloïde leukemie met
minimaal bewijs van
myeloïde differentiatie
•
•
•
•
-
≥ 30% blasten (op NEC)
< 3% blasten MPO-positief
Negatieve lymfoïde merkers (CD3, CD5,
CD10, CD19, CD22)
Immunologisch verdacht voor myeloÏd
(minimaal één positive myeloïde merker:
CD13, CD14, CD33, CD117, MPO)
anemie-trombopenie-neutropenie
blasten: agranulair, cytologisch gelijkenis
met AML M1 of ALL type 1 of 2 (verschillen:
geen granules en geen Auerse staven)
soms dysplastische kenmerken in de andere
lijnen (pleit tegen ALL)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL
FAB-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L1 (FAB)
Acute lymfoblastische
leukemie
Perifeer bloed:
- anemie-trombopenie-leucocytose
(lymfoblasten)
Beenmerg:
- hypercellulair
- verdringing andere reeksen (normale
morfologie)
- blasten: eerder klein, uniform van
voorkomen, ronde nucleus (regelmatig
afgelijnd; hoge N/C-ratio), homogeen
chromatine, nucleolen vaak minder
duidelijk
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L2 (FAB)
Blasten ALL L2:
-
-
groter dan bij L1
meer pleomorf
nucleus: onregelmatige vorm
en meestal duidelijke
nucleolen
meer cytoplasma dan bij L1
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L3 (FAB)
= leukemische
presentatie
Burkitt’s lymfoom
•
•
•
•
Endemisch (tropisch Afrika en NieuwGuinea) ⇨ tumor wang
Sporadisch (alle leeftijden!) ⇨ abdominaal,
maligne pleura- of peritoneale uitstortingen
Immuundeficiëntie-gerelateerd: AIDS,
orgaantransplantatie
Rol EBV! (niet bij sporadische gevallen)
Perifeer bloed:
meestal geen abnormaliteiten (wel bij
ziekteprogressie en AIDS)
Beenmerg:
5-20% beenmerginfiltratie
blasten: medium grootte, relatief uniform,
ronde nuclei, zichtbare nucleoli, zeer sterk
basofiel cytoplasma, vacuolisatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
FAB classificatie niet meer “klinisch relevant” genoeg
– AML is een heterogene groep van aandoeningen en
ziekten. Binnen éénzelfde FAB-groep zijn de
prognoses nog zeer verschillend.
– Moeilijk te classificeren met FAB: mastcelleukemie,
langerhanscelleukemie, hypoplastische AML,
therapie-gerelateerde AML, MDS-gerelateerde AML,
acute blastische transformatie van chronische
aandoeningen.
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML-ALL
WHO-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO-classificatie
• Berust op morfologische, immunologische,
cytogenetische en moleculair genetische analyses ⇨
subgroepen die verschillen vertonen in etiologie,
mechanisme van leukemogenese en
clinicopathologische bevindingen
• Maakt onderscheid tussen de novo en secundaire
leukemieën
• Leidt tot een betere kennis inzake prognose en
therapeutisch beleid van de verschillende ziekten
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML
1. AML with recurrent cytogenetic
translocations
- AML with t(8;21) (q22;q22),
AML1/ETO
- Acute PML with t(15;17) (q22;q21),
PML/RAR-alfa
- Variant acute PML with t(v;17),
v/RARalfa
- AML with abnormal bone marrow
eosinophils inv(16) (p13;q22) or
t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11
- AML with 11q23, MLL gen
abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia
- With prior myelodysplastic
syndrome
- Without prior myelodysplastic
syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome,
therapy related
- Alkylating agent related
- Topoisomerase II inhibitor related
- Other types
4. AML not otherwise categorized
AML minimally differentiated
AML without maturation
AML with maturation
Acute myelomonocytic leukemia
Acute monocytic leukemia
Acute erythroid leukemia
Acute megakaryocytic leukemia
Acute basophilic leukemia
Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
AML met t(8;21)(q22;q22)
• AML: 5-12 %, AML M2:
30 %
• typische morfologische
kenmerken
– heterogene blasten
– maturatie in granulocyten
(met dysplasie)
• CD19-CD56 expressie
• AML1-ETO fusiegen
• goede prognose
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML
1. AML with recurrent cytogenetic
translocations
- AML with t(8;21) (q22;q22),
AML1/ETO
- Acute PML with t(15;17) (q22;q21),
PML/RAR-alfa
- Variant acute PML with t(v;17),
v/RARalfa
- AML with abnormal bone marrow
eosinophils inv(16) (p13;q22) or
t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11
- AML with 11q23, MLL gen
abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia
- With prior myelodysplastic
syndrome
- Without prior myelodysplastic
syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome,
therapy related
- Alkylating agent related
- Topoisomerase II inhibitor related
- Other types
4. AML not otherwise categorized
AML minimally differentiated
AML without maturation
AML with maturation
Acute myelomonocytic leukemia
Acute monocytic leukemia
Acute erythroid leukemia
Acute megakaryocytic leukemia
Acute basophilic leukemia
Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
Promyelocyten leukemie met t(15;17)
(q21;q12)
• 5-8 % van AML,
associatie met AML M3:
> 95%
• leukemische cellen zijn
abnormale
promyelocyten
• stollingsstoornissen
• PML-RAR fusiegen
• beantwoordt aan
retinoinezuur therapie
• goede prognose
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML
1. AML with recurrent cytogenetic
translocations
- AML with t(8;21) (q22;q22),
AML1/ETO
- Acute PML with t(15;17) (q22;q21),
PML/RAR-alfa
- Variant acute PML with t(v;17),
v/RARalfa
- AML with abnormal bone marrow
eosinophils inv(16) (p13;q22) or
t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11
- AML with 11q23, MLL gen
abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia
- With prior myelodysplastic
syndrome
- Without prior myelodysplastic
syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome,
therapy related
- Alkylating agent related
- Topoisomerase II inhibitor related
- Other types
4. AML not otherwise categorized
AML minimally differentiated
AML without maturation
AML with maturation
Acute myelomonocytic leukemia
Acute monocytic leukemia
Acute erythroid leukemia
Acute megakaryocytic leukemia
Acute basophilic leukemia
Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
AML met inv(16)(p13;q22) or t(16;16)
(q13;q22)
• 10-12 % van AML, zeer
hoge associatie met AML
M4 eosinofilie
• morfologische kenmerken
van M4, toename aan
dysplastische
eosinofielen
• soms CD2+
• MYH11-CBFbeta
fusiegen
• goede prognose
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML
1. AML with recurrent cytogenetic
translocations
- AML with t(8;21) (q22;q22),
AML1/ETO
- Acute PML with t(15;17) (q22;q21),
PML/RAR-alfa
- Variant acute PML with t(v;17),
v/RARalfa
- AML with abnormal bone marrow
eosinophils inv(16) (p13;q22) or
t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11
- AML with 11q23, MLL gen
abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia
- With prior myelodysplastic
syndrome
- Without prior myelodysplastic
syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome,
therapy related
- Alkylating agent related
- Topoisomerase II inhibitor related
- Other types
4. AML not otherwise categorized
AML minimally differentiated
AML without maturation
AML with maturation
Acute myelomonocytic leukemia
Acute monocytic leukemia
Acute erythroid leukemia
Acute megakaryocytic leukemia
Acute basophilic leukemia
Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
AML met 11q23 abnormaliteiten
• 5-6 % van AML
• morfologische kenmerken
van M4-5, geassocieerd
met monocytaire
component
• MLL gen
• slechte prognose
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie, AML
1. AML with recurrent cytogenetic
translocations
- AML with t(8;21) (q22;q22),
AML1/ETO
- Acute PML with t(15;17) (q22;q21),
PML/RAR-alfa
- Variant acute PML with t(v;17),
v/RARalfa
- AML with abnormal bone marrow
eosinophils inv(16) (p13;q22) or
t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11
- AML with 11q23, MLL gen
abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia
- With prior myelodysplastic
syndrome
- Without prior myelodysplastic
syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome,
therapy related
- Alkylating agent related
- Topoisomerase II inhibitor related
- Other types
4. AML not otherwise categorized
AML minimally differentiated
AML without maturation
AML with maturation
Acute myelomonocytic leukemia
Acute monocytic leukemia
Acute erythroid leukemia
Acute megakaryocytic leukemia
Acute basophilic leukemia
Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
AML met multilineage dysplasie
••als de novo leukemie of secundair uit
Myelodysplastische of
Myeloproliferatieve ziekte
• dysplasie in 2 of meer cellijnen
• meestal M2, M4 of M6, soms
borderline op 2 FAB categorieën
• geen specifieke cytogenetische
afwijkingen, meestal complexe
cytogenetische afwijkingen: -7, 7 q-, -5,
+8, +9,+11, 11q• frequent bij de oudere mensenzeldzaam bij kinderen
• ongunstige prognose
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie,ALL
•Acute lymfoblastische leukemie/lymfoom
(vroegere FAB L1 en L2)
-Precursor B-cel ALL (cytogenetische subgroepen)
t(9;22) (q34;q11), BCR/ABL
t(v;11) (v;q23), MLL gen abnormalities
t(1;19) (q23;p13), E2A/PBX1
t(12;21) (p12;q22), ETV/CBF-alpha
-Precursor T-cel ALL
•Burkitt’leukemie/lymfoom (vroegere FAB L3)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Vgl FAB en WHO class.sys.bij AML
FAB
Voorgeschiedenis
⎯
Morfologie
% blasten
≥ 30%
dysplasie
(MDS)
Cytogenetica
⎯
Moleculaire Diagnostiek ⎯
WHO
+
≥ 20%
+
+ subgroep
+ subgroep
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1
• jongen, 2 jaar
• aanhoudende koorts, vermoeidheid en bleekheid
• KOZ: hepatosplenomegalie, klieren: occipitaal, cervicaal,
submandibulair, inguinaal
Hb: 6.9 g/dl
HCT: 0.228
RBC: 2.45 1012/L
Bloedplaatjes: 21 109/l
WBC: 63.3 109/l
11.5 - 13.5
0.34 - 0.4
3.9 - 5.3
150 - 450
5.5 - 15.5
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1: morfologisch
PB:
BM:
Cytochemie:
CSV:
84% blasten
2% eosinofielen
14% lymfocyten
Hypercellulair merg met 99%
blasten. Verdringing van de
andere mergreeksen. Beeld
passend bij een acute
lymfatische leukemie.
pox negatief
11.8/µl (99% blasten) ⇨ invasie
CZS
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1: immuunfenotypering
Positief:
CD10 (sterk), CD19,
CD22, cyCD22, CD24,
CD34, cyCD79a, HLADr, TdT
Zwak tot negatief: CD45
Negatief:
sIgKappa, sIgLambda,
IgM
Common-B-ALL
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1:andere
• Spiraal CT schedel: contrastcapterende weke
delen massa verdacht voor lymfoomlokalisatie of
leukemisch infiltraat (om. sinus maxillaris) +
leptomeningeale contrastcaptatie linksfrontaal
• Echografie abdomen: hepatosplenomegalie en
enkele vergrote klieren thv. leverhilus, normaal
aspect van scrotum en testis
• DNA-onderzoek: hyperploïde piek met DNAindex 1.13
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1:therapie
Common B-ALL met centrale invasie
(hyperdiploïd)
Chemo volgens EORTC
protocol 58951 AR2
(9-2003 tot 12-2005)
Maar vroeg recidief! (2-2006)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 2:
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 2:
• Pbl: AML M3 ⇨ 19% blasten en 12%
promyelocyten
• Snelle diagnose vereist omwille van
stollingsstoornissen!
• Bevestigd door cytogenetisch en
moleculair onderzoek: t(15;17)(q22;q21)
en PML-RARalfa fusiegen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG