Informatie uit de les

H4 Les 10 Grieken en Romeinen
Verschijnsel
De ontwikkeling
van wetenschappelijk
denken en de
ontwikkeling van
het denken over
burgerschap en
politiek in de
Griekse stadstaat.
Oorlog
Slavernij
Kolonisatie
Stadstaat
Ontwikkeling
Gebeurtenis
Opkomst
wetenschappelijk
denken
De dood van
Socrates
Gedachtegang
Democratie
Alle burgers
hebben gelijke
rechten
Ontstaan van
poleis in de
Griekse wereld
Persoon
Thales van
Milete
Pythagoras
Hippokrates
Plato’s ideeënleer
Socrates
Opkomst gebruik
geld
Plato
Aristoteles
De klassieke
vormentaal van
de Griekse
cultuur.
Polytheïsme
Hellenisme
Opkomst van
Griekse
architectuur /
Klassieke kunst
Inwijding
Parthenon
Beeldhouwkunst:
realisme /
Classicisme
Herodotus
Homerus
Opkomst Gouden
Eeuw Athene
Athene had zwaar geleden onder de twee oorlogen tegen de Perzen. Na de overwinning
op de Perzen gingen ze meteen hun verwoeste huizen, stadsmuren en agora op. In 447
v. Chr. startte Perikles een uitgebreid bouwproject op de Akropolis, de Atheense burcht.
Onder meer werd er een grote tempel gebouwd voor de godin Athena, het Parthenon.
1. De Atheners konden hun welvaart en macht laten zien. 2. Het leverde
werkgelegenheid op. 3. Athene werd het culturele centrum van Griekenland. De
bouwkunst en de beeldende kunst van de vijfde en vierde eeuw voor Christus waren een
voorbeeld voor latere architecten en kunstenaars, waaronder Romeinse, tot op de dag
van vandaag. Daarom noemen we de kunst uit deze periode klassiek: van blijvende
waarde. De periode heet dan de Klassieke Oudheid.
 Toen de Peloponnesische Oorlog onvermijdelijk werd, raakte het Atheense volk
ontevreden over Perikles’ strategie. Op grond van een onduidelijke aanklacht
wegens verduistering van staatsgeld zette men hem af als strateeg, maar vrijwel
onmiddellijk betreurde het volk deze beslissing en herkoos hem voor het jaar
429. Perikles stierf echter aan de pest.
De goden waren onsterfelijk en beslisten over het leven van de mensen. Ze gingen als
mensen met elkaar om; soms vochten ze zelfs tegen elkaar in de oorlogen van mensen.
De Grieken vertelden elkaar eeuwenlang verhalen over hun goden, halfgoden en helden.
Deze godenverhalen noemen we mythen.
Athene was ook het centrum van wetenschap en filosofie. Voor verschijnselen die men
niet kon verklaren zocht men tot die tijd een oorzaak in de godenwereld. Maar in de
zesde eeuw ging men zoeken naar natuurlijke oorzaken. Men probeerde de wereld te
verklaren op rationele wijze. Men wilde een probleem oplossen via experimenten,
waarneming en gebruik van het verstand.
Thales van Milete: Aan de basis van alle dingen op aarde ligt een oerstof = water. Eerste
poging om de natuur rationeel te verklaren. Demokritos komt later met het idee dat de
oerstof niet met het oog waar te nemen is en niet verder te dele = atoom (‘ondeelbaar’).
Pythagoras: De gehele wereld is uit te drukken in verhoudingen tussen getallen.
Hij is bekend vanwege o.a. de stelling van Pythagoras. Was een triomf voor het
gebruiken van het menselijk denken.
 Het verhaal gaat dat Pythagoras zelfs één van zijn studenten heeft verdronken omdat
die student aan de buitenwereld wilde vertellen dat niet al Pythagoras’ ideeën klopten.
Hippokrates: Grondlegger van de Westerse geneeskunde. Niet de goden, maar
natuurlijke oorzaken waren de verantwoordelijk voor een ziekte. Gezondheid hing
samen met de juiste verhouding van de vier lichaamsvochten: bloed, slijm, gele gal en
zwarte gal. Als dat niet in balans was, kon je bijvoorbeeld een aderlating laten doen.
Zwartgallig: veel zwarte gal, somber. Tot in de 19e e eeuw geaccepteerde theorie!
De Grieken bestudeerden ook het verleden. Herodotus wordt wel de vader van de
geschiedschrijving genoemd. Hij schreef de ‘Historiën’ over de oorlogen tussen de
Grieken en de Perzen. Hij probeerde ze vanuit beide standpunten te beschrijven.
Herodotus was in Egypte geweest en had geconstateerd dat de mensen daar heel anders
met elkaar leefden.  als elk volk andere gewoontes en ideeën had, waren er dan wel
begrippen (zoals rechtvaardigheid) die voor iedereen hetzelfde inhielden?
Filosofen: streven naar wijsheid en kennis.
 Filmpje Humanistisch Verbond over het denken van Socrates.
1. Socrates: Zocht naar wijsheid door constant vragen te stellen, en antwoorden te
zoeken. Wat is rechtvaardig handelen, dapperheid, wijsheid? Was kritisch naar de
democratie, later veroordeeld tot drinken gifbeker.
2. Plato: Leerling van Socrates. Er is een verschil tussen de zichtbare wereld en de
wereld van de ideeën (zaken die alleen met het verstand te begrijpen zijn). Deze zijn te
achterhalen door de goede vragen te stellen. Was ook de stichter van de
Atheense Academie, het eerste instituut voor hoger onderwijs in het westen.
De staat zou het best geregeerd kunnen worden door filosofen omdat zij begrepen wat
rechtvaardigheid is.
3. Aristoteles: Lid van Plato’s Academie. Schreef een boek over ethiek. De mens is een
sociaal wezen en kan alleen in de polis zijn volmaaktheid vinden. De beste staatsvorm
streeft het welzijn van alle onderdanen na.