Rechtspraakoverzicht Grondrechten in fiscalibus Voorwoord

1
Rechtspraakoverzicht
Rechtspraakoverzicht
Grondrechten in fiscalibus
Voorwoord
In de fiscale rechtspraak worden grondrechten steeds vaker ingeroepen. Het
recht op gelijkheid en het recht op eerlijk proces zijn reeds lange tijd klassiekers.
Het recht op eigendom en het recht op privéleven zijn daarnaast duidelijk in
opmars in fiscale zaken. Ook het recht op toegang tot bestuursdocumenten is
een grondrecht dat regelmatig in fiscale zaken wordt aangehaald.
In dit boek wordt een overzicht weergegeven van de fiscale zaken waarin deze
vijf grondrechten worden toegepast door de hoogste rechtscolleges, zijnde het
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, het Hof van Justitie, het Grondwettelijk Hof, het Hof van Cassatie en de Raad van State.
In 1989 werd aan het Grondwettelijk Hof de bevoegdheid gegeven om wetgevende normen te toetsen aan de artikelen 10, 11 en 24 van de Grondwet. Het
Grondwettelijk Hof leest de artikelen 10 en 11 van de Grondwet daarbij in
samenhang met alle rechten en vrijheden die gewaarborgd zijn door verdragen
die België binden, waardoor het Grondwettelijk Hof sinds 1989 onrechtstreeks
ook een grondrechtentoetsing kan uitvoeren met betrekking tot alle bindende
internationale grondrechten. In 2014 bestond deze bevoegdheid 25 jaar. Daarom
werd ervoor gekozen om een overzicht te maken van de toepassing van grondrechten in fiscale zaken voor de periode 1989 tot en met 2014.
Sinds 31 december 2014 zijn er opnieuw een aantal mijlpaalarresten te
noteren in fiscale zaken waarbij toepassing wordt gemaakt van grondrechten.
Zonder volledig te zijn, kan hierbij worden gedacht aan het arrest-Arnaud van
15 januari 2015 van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens inzake
het recht op eigendom; het arrest-Van Weerelt van 9 juli 2015 van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens inzake het recht op eerlijk proces en
het arrest-Webmindlicences van 17 december 2015 van het Hof van Justitie
inzake het recht op privéleven. Hieraan kan nog het zeer recente arrest-A&B
l a rc i e r
2
Rechtspraakoverzicht
van 15 november 2016 van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens
inzake het ne bis in idem-beginsel worden toegevoegd. Deze arresten komen
in de rechtspraakoverzichten niet aan bod en zullen bron moeten vormen van
verdere studie. Dit rechtspraakoverzicht beoogt overigens ook voor de in aanmerking genomen periode van 25 jaar niet exhaustief te zijn. Elke auteur die een
rechtspraakoverzicht maakte, heeft naar eigen inzichten en vanuit zijn vakkennis
een keuze gemaakt van deze uitspraken die hem of haar voldoende relevant
leek om in een overzicht van 25 jaar rechtspraak te worden opgenomen.
De selectie van rechtspraak wordt per grondrecht ingeleid door een algemeen
deel waarin de draagwijdte van het grondrecht voor elk rechtsinstrument wordt
toegelicht. In dit algemeen deel worden eventueel ook de uitspraken vermeld die
weliswaar geen fiscale zaken zijn, maar wel belangrijk voor een goed begrip van
de draagwijdte van het betrokken grondrecht. Ook mijlpaalarresten die dateren
van vóór 1989, komen, in voorkomend geval, in dit algemeen deel aan bod.
Omdat bij het recht op gelijkheid, het recht op eigendom en het recht op privéleven telkens de vereiste van de wettelijke basis terugkomt als voorwaarde
waaronder een inmenging in dit grondrecht mogelijk is, wordt deze vereiste
afzonderlijk behandeld in een apart hoofdstuk. Deze vereiste van de wettelijke
basis veronderstelt onder meer het bestaan van een voorzienbare wet, die toelaat
dat de burger weet waaraan hij zich kan verwachten. Ook deze vereiste wordt in
fiscale zaken steeds vaker ingeroepen wat een aparte bespreking verantwoordt.
Het volledige rechtspraakoverzicht wordt voorafgegaan door een algemene
inleiding. In deze inleiding wordt een omschrijving gegeven van wat grondrechten zijn, hun herkomst wordt gesitueerd en de belangrijkste rechtsbronnen van
grondrechten worden toegelicht. Daarnaast wordt in dit inleidend hoofdstuk
toegelicht welke de mogelijkheden zijn van de Belgische hoogste rechtscolleges
om de grondrechten te toetsen.
Sylvie De Raedt en Anne Van de Vijver
l a rc i e r