Hier de titel van de presentatie

Inzicht in
gemeentefinanciën
Presentatie voor Stichting Beter
Zeist d.d. 21 september 2013
Opzet van de presentatie
Welkom
Algemeen
•
De eigenheid van gemeentefinanciën
De begroting
•
•
•
Uitgaven en inkomsten
Projecten
Budgetdiscipline, risico’s en weerstandsvermogen
De jaarrekening
•
De bezittingen en het vermogen
De planning & control cyclus
•
Documenten, doorlooptijd, bevoegdheden, regelgeving, toezicht
2
Algemeen
Verschillen overheid / bedrijfsleven
Ordegrootte financiën Zeist:
cijferimpressie
Vergelijking met andere gemeenten?
3
Bedrijfsleven versus
gemeente
• Wat zouden qua
financiën de
verschillen zijn
tussen gemeente
en bedrijfsleven?
Overheidsfinanciën versus
bedrijfsleven
Bedrijfsleven = inkomensgenererend
•
•
•
•
Gericht op winst.
Vermogen als werkkapitaal.
Jaarrekening als belangrijkst financieel document.
Begroting = raming / verwachting / ijkpunt.
Overheid = inkomensbestedend
• Gericht op maatschappelijke doelen.
• Vermogen voor weerstand.
• Begroting = KADERSTELLEND = belangrijkst financieel
document, kijkt 4 jaar vooruit.
• Politieke keuzes (kunnen anders zijn dan financiële
keuzes.)
5
Ordegrootte financiën Zeist
bedragen x € mln.
omzet jaarrekening
saldo jaarrekening
balanstotaal
eigen vermogen
mat.vaste activa
2012
130,3
4,2
192,1
118,9
105,7
2011
141,6
0,8
181,3
112,5
90,0
2010
148,4
5,4
183,7
113,9
83,4
2009
141,6
1,8
182,4
109,9
87,9
Vergelijking met andere
gemeenten?
Vergelijkbaarheid
• Op inwonertal? Op oppervlakte? Op groen karakter?
• Rijk hanteert meer dan 40 criteria.
Provincie
• Ranking obv begrotingssaldo, meerjarenbegroting,
jaarrekeningsaldo, weerstandscapaciteit in vermogen,
weerstandscapaciteit in exploitatie.
Gemeente specifieke sturing
• Indeling P&C cyclus kent vrijheid voor eigen sturing.
• Verplichte CBS codering: functiegericht.
7
Begroting
Begrotingsstelsel: de functies
De opbouw / totstandkoming
De uitgaven
De inkomsten
Cijfers uit de nog niet vastgestelde begroting 2014
8
Functies van de Begroting
• Kaderstellend: Autorisatiefunctie / budgetrecht
• Allocatiefunctie: welke middelen waarvoor
• Controlerende functie: jaarstukken zijn sluitstuk van de
begroting
• Geven van inzicht in financiële positie
• Beheerstechnische functie: uitvoering door college
• Verantwoording afleggen: d.m.v. jaarstukken
9
Opbouw van de begroting
We gaan rechtdoor tenzij:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Indexpercentage (kadernota)
Uitkering Gemeentefonds (circulaire)
Kapitaallasten investeringen
Lonen en premies
Tarieven / opbrengsten (100% kostendekkend)
Specifieke uitkeringen (beschikkingen)
Reserves
Rentelasten/baten
Overige ontwikkelingen in lopende jaar
10
Uitgaven: waar gaat het meeste
geld in om?
• Wat is de top 3
aan uitgaven
binnen de
gemeente?
De begroting: uitgaven
Uitgaven per raadsprogramma.
College en middelen: incl. bestuursondersteuning en overhead.
12
Nadere toelichting op de
uitgaven
Diverse categorieën uitgaven:
• Gerelateerde inkomsten en uitgaven: riool, afval, WWB.
• Verbonden aan bezit: kapitaallasten en onderhoud:
openbare ruimte (grijs en groen), scholen,
sportvelden/hallen, zwembad, begraafplaats.
• Open einde karakter: Wmo, WWB, leerlingenvervoer.
• 10 grootste (college)producten (x € 1 mln.):
bijstandsverlening
Wmo voorzieningen
werkgelegenheid
centrale manag.onderst.
ICT en faciliteiten
19,4
8,6
7,8
7,2
6,5
onderwijshuisvesting
brandweer en rampenbestr.
afval
onderhoud wegen
sociale samenhang
5,2
4,7
4,5
4,2
3,6
13
Nadere toelichting op de
uitgaven
Diverse kostensoorten:
x € 1 mln.
14
Uitgaven:
vergelijking over jaren
Lasten (x € mln.)
Openb.orde & veiligheid
Burgerrelaties
Fysieke leefomgeving
Verkeer & vervoer
Economische zaken
Onderwijs
Cultuur
Sport & recreatie
Werk & inkomen
Welzijn & zorg
Milieu
Ruimtelijke ontwikk.
Wonen
Raad &raadsonderst.
College & middelen
Algemene dekkingsmid.
jr. 2012
5,7
3,2
7,8
4,7
0,6
9,5
6,4
5,8
28,2
17,3
9,8
8,9
1,1
1,1
17,4
2,8
130,3
jr. 2011
6,0
3,1
8,3
6,4
0,4
10,1
5,3
6,0
28,1
19,0
10,1
10,2
4,9
1,1
19,5
3,1
141,6
jr. 2010
9,5
2,9
9,1
5,1
0,5
10,4
5,7
6,5
30,1
19,7
10,7
11,1
1,3
1,1
21,8
2,9
148,4
jr. 2009
4,6
3,3
8,1
4,4
0,4
10,2
8,3
5,9
29,2
18,8
10,6
7,7
1,2
1,0
25,0
2,9
141,6
15
Overige aspecten rond kosten
Beheersbaarheid
• Budgetdiscipline versus open einde regeling
Voorspelbaarheid
• Meerjarige begroting (4 jaar vooruit)
• Jaarlijks actuele berekeningen
• Invloed van de maatschappij en het Rijk
Projectgevoeligheid
• Projecten zijn van dekking voorzien, net als andere
uitgaven.
• Lopen via de balans (investeringen / onderhanden werk)
16
Inkomsten: Hoe komt ons geld
binnen?
• Welke
inkomstenbronnen
heeft de
gemeente?
• En welke is de
grootste?
De inkomsten
Inkomsten programma’s: gekoppeld aan taken / uitgaven.
Rest: vrij besteedbare inkomsten.
18
Nadere toelichting op de inkomsten
Diverse categorieën inkomsten:
Inkomstenbron
Hoogte
beïnvloedbaar?
Vrij
besteedbaar?
Toelichting
Algemene uitkering
Gemeentefonds
Nee, wijzigt in het
jaar
Ja
Trap-op-trap-af met
rijksbegroting
Doeluitkeringen (bijv.
Wmo)
Nee
Min of meer
Onderdeel
Gemeentefonds
Specifieke uitkering (bijv.
WWB)
Nee
Nee
Niet besteed geld moet in
beperkt aantal gevallen
retour
Tarieven (bijv. riool,
afval)
Maximaal 100% v.d.
kosten
Nee
Egalisatiereserve voor
overschot
Belastingen
Ja
Ja
OZB: opbrengstgroei
gemaximeerd
19
Inkomsten:
vergelijking over jaren
Baten (x € mln.)
Baten in programma's
- exploitatie
- tarieven
- subsidies
- rijksuitkering (spec.)
Rente en beleggingen
Belastingen
Gemeentefonds
jr. 2012
jr. 2011
jr. 2010
jr. 2009
12,6
15,9
4,6
21,0
11,9
12,9
57,9
136,8
11,7
17,0
8,0
20,3
12,3
12,4
58,5
140,2
20,0
19,8
7,8
21,6
11,8
11,8
59,5
152,3
14,7
18,4
5,3
22,3
12,5
11,4
59,2
143,8
Incidentele uitgaven en incidentele inkomsten.
20
Overige zaken rond begroting
Projecten
Budgetdiscipline, risico’s,
weerstandsvermogen
Risicomanagement
21
Projecten: in soorten en
maten (1)
Investeringen
• Economisch nut /maatschappelijk nut
• Moeten/mogen geactiveerd en afgeschreven
worden.
• Maatschappelijk nut liever in een keer gedekt
(afschrijving ineens).
• Start wanneer dekking volledig rond is.
• Raadsbesluit nodig (budgetrecht)
22
Projecten: in soorten en
maten (2)
Grondexploitaties (1)
• Begroting die wordt opgesteld voor ruimtelijke
ontwikkelingsplannen.
• Is een meerjarige begroting (uitvoering van
nieuwbouwprojecten loopt over vele jaren)
• Alle kosten die voor het project worden gemaakt
worden aan de grondexploitatie toegerekend.
• Indien het saldo van baten minus lasten negatief is
moet volgens de voorschriften dit tekort direct
afgedekt worden dmv een voorziening.
23
Projecten: in soorten en
maten (3)
Grondexploitaties (2)
• Uitgaven/inkomsten lopen niet via reguliere
exploitatie (onderhanden werk).
• Grondexploitaties kennen eigen dynamiek
(tussentijd gemonitord, jaarlijkse actualisatie,
aparte commissie van de raad ter controle).
• Accountant beoordeelt of er tijdig een voorziening
wordt getroffen, verder beoordeelt hij het
risicoprofiel van de grondexploitaties.
24
Projecten: kosten, verlies en
risico’s
Verschillende financiële aspecten
• Totale kosten van een project: hiervoor is dekking
aanwezig, anders start project niet.
• Een verliesgevend project (grondexploitatie): er is
een voorziening gevormd (geld op de balans).
• Risico’s: omstandigheden die kunnen zorgen voor
meer kosten (minder opbrengsten)
≠ totale kosten
≠ verlies
25
Budgetdiscipline, risico’s en
weerstandsvermogen
Het gaat nooit zoals je begroot:
• Begroting = KADERSTELLEND = maximum.
• Kleine post “onvoorzien” van € 154.000: 3 O’s:
onvoorzien, onontkoombaar, onuitstelbaar.
• Opvangen binnen budgetten.
• Risico’s: geïnventariseerd o.b.v. processen en
informatie derden.
• Budgetdiscipline en risicobeheersing.
26
Risicomanagement
Veel inzet op beheersen van risico’s
• Alle mogelijke risico’s worden geïnventariseerd
• Beheersmaatregelen per risico (verkleinen kans en
gevolg)
Beschikbare weerstandscapaciteit:
•
•
•
•
Stelposten risico’s en onvoorzien;
Reserve Weerstandsvermogen;
25% jaarrekeningresultaat (huidige coalitieperiode);
Incidentele toevoegingen.
27
Risicomanagement
Weerstandsvermogen:
Ratio =
Beschikbare weerstandscapaciteit
Benodigde weerstandscapaciteit
Hoogte ratio
• Ratio toegenomen tot 0,84
• Doelstelling collegeprogramma behaald.
• Toe-/ afname /hoogte gewenste ratio politieke keuze.
28
Jaarrekening
De opzet / totstandkoming
Balans:
Activa
Passiva
Cijfers o.b.v. jaarrekening 2012
29
Opzet jaarrekening
Vergelijkbaar met bedrijfsleven, maar
niet helemaal
• Rapportage op behalen doelstellingen.
• Sluitstuk van de Begroting; begroting =
KADERSTELLEND.
• Analyse verschil begroting / werkelijkheid.
• O.b.v. begroting na goedgekeurde wijzigingen.
• Balans met toelichting.
• Accountant stuurt oordeel en bevindingen aan
Raad.
30
Balanspositie: activa
Vaste activa
- immaterieel
- materieel
- financieel
Vlottende activa
- voorraden
- vorderingen
- liquide middelen
- overlopend
Totaal
x € mln.
1,1 onderzoek
105,7 investeringen (bezit)
60,0 m.n. pers.hypotheken
-9,9
21,6
5,7
7,9
192,1
grexen -/- voorzieningen
m.n. mede-overheden
kas, bank, deposito
vooruitbetaald / NTO
31
Balanspositie:
materiële vaste activa
Materiële vaste activa
gronden/terreinen
woonruimten
bedrijfsgebouwen
wegen en werken
vervoersmiddelen
machines/apparaten
overig
x € mln.
5,6
0,7
64,8
11,6
0,3
5,8
16,9
105,7
gronden onder gebouwen
sporthallen en scholen
installaties & ICT-hardware
inventaris & ICT-software
• Economisch nut / verhandelbaar
• Maatschappelijke functie
• Levensduur
32
Activa: meerjarig verloop
Vaste activa (€ mln.)
- immaterieel
- materieel
- financieel
Vlottende activa
- voorraden
- vorderingen
- liquide middelen
- overlopend
Totaal
jr. 2012 jr. 2011 jr. 2010 jr. 2009 jr. 2008
1,1
0,8
1,4
1,4
0,2
105,7
90,0
83,4
87,9
88,0
60,0
67,7
71,3
63,2
67,9
-9,9
21,6
5,7
7,9
192,1
-7,9
15,7
5,9
9,1
181,3
1,0
17,6
2,0
7,0
183,7
-1,3
19,2
8,5
3,5
182,4
6,9
20,8
4,0
4,5
192,3
Jaarrekening: toelichting vermeerderingen en verminderingen.
33
Balanspositie: passiva
Vaste passiva
- eigen vermogen
- alg.reserves
- bestemmingsres.
- saldo rekening
- voorzieningen
- langl.schulden
Vlottende passiva
- kortl.schulden
- overlopend
x € mln.
56,9
57,8
4,2
7,7
28,3
rendement + weerstand
voor diverse doelen
herbestemd
toekomstige kosten
opgenomen leningen
32,6 cred./NTB/kasgeldlening
4,6 vooruitontvangen
192,1
34
Balanspositie:
eigen vermogen (reserves)
Algemene reserves
x € mln.
- inkomensfunctie
42,7
- weerstandsvermogen
12,7
- egalisatie
1,5
Bestemmingsreserves
- onderhoud&invester.
35,6
- personele verplicht.
1,0
- terug naar de burger
2,2
- ruimtelijke ontw.
3,9
- Wmo
4,4
- overig
2,6
- egalisatie
8,1
114,7
bespaarde rente
tussen jaren (begr.saldo)
gekoppeld aan activa
riool & afval meeropbrengst
tussen jaren (spec.taken)
35
Passiva: meerjarig verloop
Vaste passiva (€ mln.)
- eigen vermogen
- alg.reserves
- bestemmingsres.
- saldo rekening
- voorzieningen
- langl.schulden
Vlottende passiva
- kortl.schulden
- overlopend
eigen verm./totaal verm.
jr. 2012 jr. 2011 jr. 2010 jr. 2009 jr. 2008
56,9
57,8
4,2
7,7
28,3
53,6
58,1
0,8
8,9
28,8
53,5
55,0
5,4
9,1
29,1
51,6
56,5
1,8
5,9
34,5
53,6
47,7
6,4
9,1
39,9
32,6
4,6
192,1
24,6
6,5
181,3
22,5
9,1
183,7
18,3
13,8
182,4
22,8
12,8
192,3
62%
62%
62%
60%
56%
36
Planning & Control Cyclus
Documenten en doorlooptijd
Inhoud van de documenten
Bevoegdheden, bijstellingen
Regelgeving en toezicht
37
De Planning- en
Controlcyclus (P&C)
Begroting
Kadernota
Jaarrekening
1e bestuursrapportage
2e bestuursrapportage
In Zeist vormen de Kadernota (voor het volgende jaar) en de 1e
bestuursrapportage (van het lopende jaar) samen de Voorjaarsnota.
38
P&C cyclus in
opeenvolgende jaren
en met doorlooptijd
P&C cyclus
kalenderjaar 2012
in de tijd
j f m a m j j
P&C cylus 2012
kadernota
begroting
1e berap
2e berap
jaarrekening
P&C cylus 2013
kadernota
begroting
1e berap
2e berap
jaarrekening
P&C cylus 2014
kadernota
begroting
1e berap
2e berap
jaarrekening
a s
kalenderjaar 2013
o n d j f m a m j j
a s
kalenderjaar 2014
o n d j f m a m j j
a s
o n d
39
Toelichting P&C documenten
• Kadernota (raad juni 2013 voor 2014):
Startperspectief
Technische uitgangspunten
• Begroting (raad nov. 2013 voor 2014): opbouw via 3 W’s
Maatschappelijke doelen
Financieel kader
• Bestuurrapportages (raad juni 2014 en nov. 2014 voor
lopend jaar 2014):
Afwijkingen
• Jaarrekening (raad juni 2015 voor 2014): opbouw via 3 H’s
Maatschappelijke doelen
Financiële verslaglegging
Afwijkingen t.o.v. begroting
40
Verbonden partijen
Eigen P&C cyclus
• Begroting: check of bijdragen aansluiten.
• Rapportages: afwijkingen of ontwikkelingen.
• Jaarrekening: afrekening voor gemeenten +
eigen accountantscontrole.
• Adviserende rol richting accountmanagers,
leden DB en AB.
• DB en AB zijn besluitvormend.
41
Wie gaat waar over?
• Wie stelt de
begroting vast?
• En wie de
jaarrekening?
• Wie accordeert
wijzigingen op de
begroting?
De informatiepiramide
Raadsprogramma’s
(15 + algemene
middelen)
Collegeproducten
(circa 80)
Kostenplaatsen
(meer dan 2000)
Keuzevrijheid + verplichte functie-indeling (CBS)
43
Bestuurlijke legitimatie
• Raad
Begroting + wijzigingen = KADERSTELLEND
Programmaniveau
Totaal van baten en lasten
• College
Productniveau
• Organisatie / ambtelijk
Binnen producten
Geaccordeerde begrotingswijziging = nieuw kader.
44
Relevante regelgeving
BBV (besluit begroting en
verantwoording)
• Regels voor begroting, boekhouding en verslaglegging.
• Andere sturing, andere vereisten.
• Rol begroting = KADERSTELLEND
Wet fido (financiering decentrale
overheden)
• Geen vrijheid bancair handelen
• Normen voor schulden
• Verbod op beleggen.
45
Financieel toezicht
Door de provincie:
•
•
•
Sluitende meerjarenbegroting en (positieve) jaarrekening.
Aspecten: geen oningevulde taakstellingen, beheerplannen en
bijbehorende middelen aanwezig, reservepositie /
weerstandsvermogen, tariefpositie, grondexploitaties.
5 jaar: meest financieel gezonde gemeente in de provincie.
Door de accountant:
•
•
•
•
Jaarrekening: juist, volledig, getrouw, exploitatie en balans.
Aspecten: reservepositie / weerstandsvermogen, vorderingen,
grondexploitaties, volledigheid opbrengsten.
Toets op rechtmatigheid: uitgaven conform bestuurlijke en
wettelijke kaders.
Altijd een goedkeurende verklaring op alle aspecten.
46
47