Total cost of ownership in beleggingsdienstverlening

Total cost of ownership in beleggingsdienstverlening
Discussiedocument
Autoriteit Financiële Markten
De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten. Wij zijn de onafhankelijke gedragstoezichthouder op de markten
van sparen, lenen, beleggen en verzekeren. De AFM bevordert zorgvuldige financiële dienstverlening aan consumenten en ziet
toe op een eerlijke en efficiënte werking van kapitaalmarkten. Ons streven is het vertrouwen van consumenten en bedrijven in
de financiële markten te versterken, ook internationaal. Op deze manier draagt de AFM bij aan de welvaart en de economische
reputatie van Nederland.
2
Inhoudsopgave
1
Inleiding
4
2
Total cost of ownership (TCO)
4
2.1
Total cost of ownership – wat is dat?
4
2.2
Waarom de total cost of ownership als oplossing?
6
2.3
Hoe zou de total cost of ownership ingevuld kunnen worden?
6
2.4
Wat is nodig om de total cost of ownership te kunnen invoeren?
8
2.5
Hoe nu verder?
9
3
1
Inleiding
De AFM heeft in de periode januari 2012 tot en met november 2012 onderzoek gedaan naar de kosten van
beleggingsdienstverlening. Eén van de uitkomsten van dit onderzoek is dat het voor de consument moeilijk is om inzicht
te krijgen in de totale kosten van beleggingsdienstverlening en om de kosten van verschillende diensten met elkaar te
vergelijken. De AFM vindt het gebrek aan inzicht in de totale kosten problematisch omdat kosten een grote impact
kunnen hebben op het rendement en daarom voor iedere consument belangrijk zijn. De aanbevelingen die voortkomen
uit het onderzoek van de AFM zijn gepubliceerd in rapport ‘Onderzoek kosten van beleggingsdienstverlening’. De
1
concrete aanbevelingen in dit rapport ondersteunen beleggingsondernemingen om een stap te zetten naar eenvoudig
inzicht in de kosten van beleggingsdienstverlening. Het opvolgen van deze aanbevelingen leidt echter niet direct tot een
eenvoudig inzicht in de totale kosten van beleggingsdienstverlening. De belangrijkste reden hiervoor is dat eenvoudig
inzicht in de totale kosten (zowel de directe kosten van de beleggingsonderneming als de indirecte kosten van de
aanbieders van beleggingsproducten) ontbreekt, waardoor de consument niet eenvoudig de dienstverlening kan
beoordelen of een goede prijs/kwaliteitsvergelijking tussen beleggingsondernemingen en bedieningsconcepten kan
maken. De AFM stelt daarom in het verlengde van de aanbevelingen in het rapport een total cost of ownership (TCO)
voor als oplossing. In dit discussiedocument licht de AFM toe wat zij hiermee voor ogen heeft en nodigt zij de markt uit
om hier verder over mee te denken, hierover in discussie te gaan en mee te helpen de TCO verder vorm te geven.
Het onderzoek van de AFM heeft zich gericht op beleggingsondernemingen, maar de AFM is van mening dat het
invoeren van een TCO zich niet beperkt tot deze groep financiële ondernemingen. De AFM acht het wenselijk dat een
TCO wordt ingevoerd voor alle vormen van vermogensopbouw met een beleggingscomponent. Dit discussiedocument is
daarom niet alleen relevant voor beleggingsondernemingen, maar onder andere ook voor de aanbieders van
beleggingsfondsen, de aanbieders van andere beleggingsproducten en de aanbieders van vermogensopbouwproducten
met een beleggingscomponent.
De AFM wilt u in de gelegenheid stellen suggesties, ideeën of bezwaren met betrekking tot de TCO kenbaar te maken.
De AFM nodigt u daarom uit om uiterlijk 18 januari 2013 uw reactie te geven. U kunt uw reactie sturen naar
[email protected].
2
Total cost of ownership (TCO)
In dit discussiedocument wordt achtereenvolgens toegelicht waar het begrip TCO voor staat, waarom de TCO een
oplossing is voor het gebrek aan inzicht van consumenten in de totale kosten van beleggingsdienstverlening, wat nodig
is om de TCO te kunnen invoeren en hoe de TCO ingevuld zou kunnen worden.
2.1
Total cost of ownership – wat is dat?
Met total cost of ownership (TCO) wordt een kostenmaatstaf bedoeld die de hoogte van alle kosten van de
beleggingsdienstverlening voor de consument inzichtelijk maakt. Bij beleggen zijn niet alleen de kosten die de
consument rechtstreeks aan de beleggingsonderneming betaalt relevant (de directe kosten). Ook de kosten die een
consument betaalt bij het beleggen in een specifiek beleggingsproduct zoals een beleggingsfonds (de indirecte kosten)
bepalen uiteindelijk het nettorendement van de beleggingsportefeuille. Een TCO bevat daarom zowel de directe als de
1
Met beleggingsondernemingen worden bedoeld financiële ondernemingen die beleggingsdiensten verlenen, zoals banken en beleggingsondernemingen
die execution only-dienstverlening, beleggingsadvies en/of vermogensbeheer aanbieden aan consumenten, financiële dienstverleners die op basis van een
vrijstelling onder het nationaal regime beleggingsdiensten verlenen en beleggingsondernemingen die fungeren als depotbank.
indirecte kosten. Een TCO is daarmee niet hetzelfde als een all-in tarief, omdat een all-in tarief uitsluitend de directe
kosten weergeeft. In onderstaande box is ter illustratie een voorbeeld van een dergelijke TCO gegeven.
Figuur 1: Voorbeeld hoogte en samenstelling total cost of ownership
Total cost of ownership – Voorbeeld
Voorbeeld dient ter illustratie en is opgesteld op basis een gemiddeld belegd vermogen van €100.000 dat is belegd in
individuele titels, beleggingfondsen en gestructureerde producten.
Kostensoort
Bedrag in €
% belegd
vermogen
Beheervergoeding
Prestatievergoeding
Abonnementskosten
Inlegkosten
Transactiekosten
Bewaarloon
Beheerhandelingen
€ 1.000
€0
€0
€0
€ 200
€ 150
€ 50
1,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,20%
0,15%
0,05%
Totale kosten beleggingsonderneming (inclusief kosten
depotbank)
€ 1.400
1,40%
Fondskosten (oa lopende kosten, transactiekosten in het fonds)
€ 550
0,55%
Op- en afslagen fondsen
€ 100
0,10%
€ 50
0,05%
€ 700
0,70%
€ 2.100
2,10%
Kosten gestructureerde producten
Totale kosten productaanbieders
Total Cost of Ownership
2,50%
Kosten gestructureerde producten
Op- en afslagen fondsen
2,00%
Fondskosten (oa lopende kosten,
transactiekosten in het fonds)
Beheerhandelingen
1,50%
Bewaarloon
Transactiekosten
1,00%
Inlegkosten
Abonnementskosten
0,50%
Prestatievergoeding
Beheervergoeding
0,00%
1
Het begrip TCO bestaat al decennia en kent een brede toepassing in verschillende sectoren, zoals de IT industrie. Het
begrip wordt hier gebruikt om een inschatting te maken van de directe en de indirecte kosten van een product of een
2
systeem . Het begrip TCO is daarnaast ook al in de financiële sector, en meer specifiek in de fondsenindustrie,
2
5
www.gartner.com, bezocht op 28 september 2012.
geïntroduceerd: ‘The total cost of ownership can be calculated by adding all the costs of an ETF, both internal and
external, and subtracting all the revenues generated over the same time period.’
2.2
3
Waarom de total cost of ownership als oplossing?
Kosten hebben een belangrijke invloed op het rendement dat de consument met beleggen realiseert. Met rendement
wordt het zogenaamde ‘nettorendement’ bedoeld, oftewel: het rendement na aftrek van de kosten. Zoals eerder
toegelicht vallen onder deze kosten zowel de directe als de indirecte kosten.
Transparantie over de kosten voorafgaand aan de dienstverlening betekent dat de consument duidelijk wordt
geïnformeerd over welke kosten direct of indirect bij hem in rekening worden gebracht. Dit stelt eisen aan de
volledigheid en duidelijkheid van de informatie over de kosten. Daarnaast is het belangrijk dat de consument inzicht
krijgt in wat beleggen in totaal kost. Dit gaat een stap verder dan transparantie. Niet alleen moet de consument weten
met welke kostensoorten hij rekening moet houden, ook moet de consument zich op basis van de informatie een beeld
kunnen vormen van wat hij onder de streep betaalt om te beleggen. Hiervoor moet de consument op dit moment nog
vaak percentages, staffels en samengestelde tarieven combineren met zijn verwachte handelsgedrag om op een
totaalbedrag in euro’s uit te komen. Een ‘verwachte TCO’ geeft de consument een inschatting van de hoogte van de
kosten die hij kan verwachten over een bepaalde periode (bijvoorbeeld een jaar). Wanneer beleggingsondernemingen
voorafgaand aan de dienstverlening een verwachte TCO zouden publiceren, is het voor consumenten eenvoudig om
inzicht te krijgen in de verwachte hoogte van de kosten en dit te betrekken in hun keuze voor een bepaald
bedieningsconcept. De beleggingsonderneming heeft daarnaast ook profijt van inzicht in de totale kosten. Inzicht in de
totale kosten ondersteunt de beleggingsonderneming namelijk in zijn beoordeling of de kosten voor de beoogde
doelgroep en de kosten voor een specifieke consument in verhouding staan tot het verwachte rendement en het risico.
Naast kostentransparantie voorafgaand aan de dienstverlening, vindt de AFM het belangrijk dat de consument inzicht
heeft in de totale kosten gedurende de dienstverlening Een ‘gerealiseerde TCO’ die gedurende de dienstverlening wordt
berekend geeft de consument inzicht in de hoogte van de gerealiseerde kosten over een bepaalde periode voor deze
dienstverlening en de eventuele kosten van de beleggingsproducten waarin wordt belegd. Zowel voorafgaand als
gedurende de dienstverlening kan de consument met behulp van de TCO de kosten van verschillende
bedieningsconcepten en beleggingsondernemingen eenvoudig met elkaar vergelijken.
De AFM heeft in haar onderzoek naar de kosten van beleggingsdienstverlening per bedieningsconcept aan de hand van
de tariefstructuur van het betreffende bedieningsconcept en aannames over het handelsgedrag de totale kosten voor de
dienstverlening per jaar berekend (in euro’s en in percentage van het gemiddelde belegd vermogen). Aan de hand van
aannames over de gemiddelde kosten van beleggingsproducten en het deel van de portefeuille dat in deze producten is
belegd, heeft de AFM de totale indirecte kosten berekend. De AFM heeft hiermee per bedieningsconcept een verwachte
TCO berekend gebaseerd op aannames. Het AFM acht het daarom mogelijk dat beleggingsondernemingen voor de
door hun aangeboden bedieningsconcepten de verwachte TCO berekenen.
2.3
Hoe zou de total cost of ownership ingevuld kunnen worden?
Voorafgaand aan de dienstverlening
De verwachte TCO is een schatting van de totale kosten die de consument gedurende een bepaalde periode
(bijvoorbeeld een jaar) zal gaan maken. Deze TCO wordt berekend op basis van de tariefstructuur van de
beleggingsonderneming en een inschatting van het verwachte handelsgedrag. Het verwachte handelsgedrag ziet onder
3
6
iShares, ETP Due Diligence, A framework to help investors select the right European exchange Traded product (ETPs), bezocht op 28 september 2012.
meer op de verwachte beleggingstransacties en de samenstelling van de portefeuille van de consument. Er zijn
verschillende mogelijkheden het verwachte handelsgedrag te berekenen en de kosten die hieruit volgen weer te geven.
In execution only-dienstverlening belegt de consument zelfstandig en bepaalt de consument daarom het
handelsgedrag. De consument in execution only-dienstverlening zou daarom de mogelijkheid geboden kunnen
worden om het verwachte handelsgedrag in een applicatie in te vullen, waarna de applicatie de TCO, gegeven
het door de consument ingevulde handelsgedrag, weergeeft.
Het verwachte handelsgedrag kan bij beleggingsadviesdienstverlening bijvoorbeeld worden gebaseerd op de
door
de
beleggingsonderneming
gegeven
adviezen
per
risicoprofiel
of
per
marktscenario.
De
beleggingsonderneming kan op basis van historische data over een aantal jaar het gemiddelde geadviseerde
handelsgedrag bepalen.
Het verwachte handelsgedrag kan bij vermogensbeheerdienstverlening bijvoorbeeld worden gebaseerd op het
door de beleggingsonderneming uitgevoerde handelsgedrag per risicoprofiel of per marktscenario. De
beleggingsonderneming kan op basis van historische data over een aantal jaar het gemiddelde uitgevoerde
handelsgedrag bepalen.
De verwachte TCO die op basis van dit handelsgedrag wordt berekend zou de beleggingsonderneming op kunnen
nemen in de openbare informatie zoals de website. De beleggingsonderneming zou voorafgaand aan de dienstverlening
tevens een verwachte TCO kunnen berekenen die meer is toegespitst op de potentiële klant, bijvoorbeeld doordat
(deels) wordt gerekend met specifieke kenmerken van de klant, zoals het belegd vermogen dat de klant wil inbrengen.
De verwachte TCO is deels gebaseerd op een inschatting van het verwachte handelsgedrag. Daarom worden
aannames gedaan ten aanzien van bijvoorbeeld de verwachte beleggingstransacties en de samenstelling van de
beleggingsportefeuille van de consument. In de praktijk kunnen de gerealiseerde beleggingstransacties en
beleggingsportefeuille afwijken van deze aannames, waardoor de gerealiseerde kosten van de consument hoger of
lager kunnen uitvallen dan de verwachte kosten. Het lijkt hierbij logisch dat de beleggingsonderneming aan de
consument kan uitleggen waarom de gerealiseerde kosten afwijken van de verwachte kosten. Bij vermogensbeheer kan
de beleggingsonderneming bijvoorbeeld toelichten welke beleggingsbeslissingen zijn genomen en waarom de
gerealiseerde kosten afwijken van de verwachte kosten. Bij beleggingsadvies kan de adviseur bijvoorbeeld toelichten
welke beleggingsbeslissingen van de consument ervoor hebben gezorgd dat de gerealiseerde kosten afwijken van de
verwachte kosten.
Uiteraard moet een bedieningsconcept niet alleen vanuit kostenoogpunt voor een consument interessant zijn, maar
moet het bedieningsconcept als geheel voor de consument interessant zijn. Bovendien zijn andere zaken dan kosten
eveneens belangrijk voor de consument om bedieningsconcepten te kunnen beoordelen en vergelijken, zoals de
kwaliteit van de dienstverlening, risicomanagement en het brutorendement. Het is daarom wenselijk dat de consument
op basis van de openbare informatie globaal kan beoordelen of een bedieningsconcept interessant is voor hem en
bedieningsconcepten ook op andere onderwerpen dan kosten kan vergelijken.
Gedurende de dienstverlening
Een gerealiseerde TCO maakt periodiek alle kosten inzichtelijk die over een bepaalde periode (bijvoorbeeld een jaar) bij
de consument in rekening zijn gebracht. Aangezien alleen de gerealiseerde kosten worden meegenomen in de
berekening van de gerealiseerde TCO hoeven er geen inschattingen en aannames gemaakt te worden om een
gerealiseerde TCO te berekenen. Consumenten in execution only- en beleggingsadviesdienstverlening krijgen op dit
moment, in tegenstelling tot vermogensbeheerdienstverlening, veelal geen periodiek inzicht in de totale directe kosten
7
4
van de dienstverlening . Dit betekent dat beleggingsondernemingen voor met name execution only- en
beleggingsadviesdienstverlening een stap zouden moeten maken om periodiek de gerealiseerde totale directe kosten
aan de consument inzichtelijk te maken. De gerealiseerde indirecte kosten worden ook bij vermogensbeheer op dit
moment niet aan de consument inzichtelijk gemaakt. Het opnemen van de indirecte kosten in de berekening van de
TCO vergt een inspanning van beleggingsondernemingen en vraagt van de aanbieders van beleggingsproducten
volledig inzicht in de kosten van de beleggingsproducten.
2.4
Wat is nodig om de total cost of ownership te kunnen invoeren?
De keuze voor een TCO als oplossing voor het gebrek aan inzicht in de totale kosten van beleggen betekent dat
financiële ondernemingen en de AFM gezamenlijk een aantal stappen moeten ondernemen voordat de TCO marktbreed
uniform door financiële ondernemingen kan worden geïmplementeerd.
Het ontwikkelen van een marktbreed gestandaardiseerde berekeningswijze voor de TCO. Gezamenlijke
afspraken over de berekeningswijze van de TCO zouden moeten borgen dat financiële ondernemingen
dezelfde berekeningswijze hanteren. Deze afspraken worden bij voorkeur door financiële ondernemingen zelf
opgesteld, zodat de afspraken door de financiële ondernemingen worden gedragen. Bovendien kunnen
afspraken dan op basis van de expertise in de markt en met oog voor de praktische uitvoerbaarheid worden
opgesteld. Uiteraard streeft de AFM ernaar om tot een TCO te komen die zo accuraat mogelijk de kosten
weergeeft, maar de praktische uitvoerbaarheid zal ook een belangrijk criterium zijn. Een gestandaardiseerde
berekeningswijze is onder meer voor de consument noodzakelijk om verschillende bedieningsconcepten en
beleggingsondernemingen met elkaar te kunnen vergelijken. Voor gezamenlijke afspraken over de
berekeningswijze van de TCO is onder meer noodzakelijk:
o
Overeenstemming over de kosten die in de TCO worden opgenomen. De AFM is voorstander om alle
kosten in de TCO te betrekken. Dit betekent dat alle kosten die gemaakt worden expliciet gemaakt
moeten worden en niet uitsluitend worden verwerkt in andere informatie. Een voorbeeld waarbij dit
niet het geval is, is het verwerken van transactiekosten in het transactiebedrag zonder het expliciet
maken van de transactiekosten of het verrekenen van kosten met opbrengsten. In een aantal
gevallen is bediscussieerbaar of sprake is van kosten of niet en of deze wel of niet in de berekening
van de TCO moeten worden betrokken. Voorbeelden hiervan zijn: misgelopen opbrengsten (zoals
een lage creditrente op liquiditeiten), de bied- en laatspread en market impact kosten.
o
Overeenstemming over de berekeningswijze van de kosten in de TCO. De AFM zou voor het
berekenen van de kosten bij voorkeur aan willen sluiten bij de definities van kosten en
berekeningswijzen zoals beschreven in de aanbevelingen van de Pensioenfederatie 5, voor zover
mogelijk en passend. Dit zou als voordeel hebben dat voor een marktbreed gestandaardiseerde
berekeningswijze kan worden aangesloten bij een lopend traject, waardoor kan worden voorkomen
dat er dubbel werk wordt gedaan. Bovendien wordt de vergelijkbaarheid van de kosten van
verschillende producten en diensten die vermogensopbouw tot doel hierdoor bevorderd. Tot slot is
het voor financiële ondernemingen wellicht eenvoudiger als de kosten van verschillende producten
en diensten die zij aanbieden op dezelfde wijze wordt berekend. Ook zou overeenstemming bereikt
moeten worden over het actualiseren van de gegevens die gebruikt worden in de berekening van de
totale kosten.
4
Op de informatieverstrekking aan klanten in execution only- en beleggingsadviesdienstverlening is artikel 69 BGfo en op de informatieverstrekking aan
klanten in vermogensbeheerdienstverlening is artikel 70 BGfo van toepassing.
5
Pensioenfederatie, Aanbevelingen Uitvoeringskosten 2011, 10 november 2011. Pensioenfederatie, Aanbevelingen Uitvoeringskosten - Nadere uitwerking
kosten vermogensbeheer 2012, 20 maart 2012.
8
Het ontwikkelen van inzicht in de totale kosten van beleggingsproducten. Voor het volledig kunnen berekenen
van een TCO is het cruciaal dat ook de kosten van beleggingsproducten transparant zijn. Uit onderzoek van de
6
AFM blijkt dat fondskosten een grote impact kunnen hebben op het rendement van de consument (vooral bij
bedieningconcepten waarbij volledig in beleggingsfondsen wordt belegd). Het betrekken van de fondskosten
en kosten van andere beleggingsproducten in de berekening van de TCO vraagt een inspanning van de
aanbieders van beleggingsproducten om de kosten van deze producten volledig inzichtelijk te maken. Dit is nu
over het algemeen nog onvoldoende het geval. Ook vraagt dit een inspanning van beleggingsondernemingen
om deze kosten in de TCO op te nemen. Als de beleggingsonderneming van de aanbieder van
beleggingsproducten niet alle informatie over de kosten krijgt, kan de beleggingsonderneming tot het moment
dat hij alle informatie krijgt, een inschatting van de totale productkosten maken of de informatie over de
productkosten die wel is verstrekt in de berekening van de TCO opnemen. Op dit moment verstrekken de
aanbieders van beleggingsproducten een deel van de informatie over de kosten. Omdat deze informatie niet
volledig is, zou de TCO op dit moment deels op inschattingen gebaseerd zijn of niet volledig zijn. Een
dergelijke TCO geeft de consument echter al wel meer inzicht in de totale kosten dan nu het geval is.
Overeenstemming over de wijze waarop de TCO wordt weergegeven. Zoals aangegeven is de AFM
voorstander om in ieder geval de hoogte van de TCO in één getal weer te geven. Dit kan echter op
verschillende manieren. De hoogte van de TCO kan bijvoorbeeld worden uitgedrukt als absoluut getal (in
euro’s) en/of als percentage van het belegd vermogen van de consument. Bovendien kan naast de hoogte van
de TCO tevens de samenstelling van de TCO worden weergegeven. De TCO is opgebouwd uit verschillende
kostensoorten en deze kostensoorten zouden eveneens inzichtelijk gemaakt kunnen worden, zodat voor de
consument duidelijk is hoeveel de verschillende kostensoorten (zoals transactiekosten, adviesvergoeding,
beheervergoeding, fondskosten, performance fee enzovoort) bijdragen aan de totale kosten. Hierbij kan voor
verschillende detailniveaus gekozen worden, waarbij ervoor moet worden gewaakt dat er niet zoveel
gedetailleerde informatie wordt verstrekt dat dit het inzicht van de consument beperkt.
Overeenstemming over het moment waarop de TCO wordt weergegeven. Zoals aangegeven is de AFM
voorstander van het zowel voorafgaand aan als gedurende de beleggingsdienstverlening aan de consument
communiceren van de TCO. Er zullen echter verschillen bestaan tussen de berekeningswijze van de
verwachte TCO en de gerealiseerde TCO, zoals is toegelicht in paragraaf 2.3.
2.5
Hoe nu verder?
Het invoeren van een verwachte en een gerealiseerde TCO levert voor de consument eenvoudig inzicht in de totale
kosten van beleggen op en de mogelijkheid om de kosten van verschillende beleggingsdienstverlening eenvoudig met
elkaar te vergelijken, maar vraagt de nodige inspanning van financiële ondernemingen. De inspanning van financiële
ondernemingen ziet ten eerste op het ontwikkelen van een marktbreed uniforme TCO en ten tweede op het in de eigen
dienstverlening implementeren van het publiceren van de verwachte en de gerealiseerde TCO. Daarnaast kan de
doelstelling om de TCO alle kosten te laten bevatten alleen volledig worden gerealiseerd indien de aanbieders van
beleggingsproducten, zoals beheerders van fondsen, de kosten van hun product volledig inzichtelijk maken. Omdat de
markt voor beleggingsdienstverlening een internationaal karakter heeft, zal de AFM dit discussiedocument ook in
Europees verband onder de aandacht brengen. Daarnaast zal de AFM de komende tijd verder in gesprek gaan met de
markt.
6
9
Zie rapport ‘Onderzoek kosten van beleggingsdienstverlening’
Autoriteit Financiële Markten
T + 020 797 2000 | F +020 797 3800
Postbus 11723 | 1001 GS Amsterdam
www.afm.nl
De tekst in deze brochure is met zorg samengesteld en is informatief van aard. U kunt er geen
rechten aan ontlenen. Door besluiten op nationaal en internationaal niveau is het mogelijk dat de
tekst niet langer actueel is wanneer u deze leest. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is niet
aansprakelijk voor de eventuele gevolgen – zoals bijvoorbeeld geleden verlies of gederfde winst –
ontstaan door acties ondernomen naar aanleiding van deze brochure.
Amsterdam, november 2012
10