Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen

11‐9‐2014
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen om in Afrika en Zuidoost‐Azië een groot koloniaal imperium op te bouwen?
Kenmerkende aspect: De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie. •
Imperialisme:
het opbouwen van een groot rijk (imperium = latijn voor groot rijk) door andere gebieden te veroveren is van alle tijden (is dus een verschijnsel).
Het Perzische imperium (500 v. Chr.)
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
Het Romeins imperium (117 n. Chr.)
8.2 Het moderne imperialisme
Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen om in Afrika en Zuidoost‐Azië een groot koloniaal imperium op te bouwen?
Kenmerkende aspect: De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie. •
•
Modern imperialisme: periode 1880‐1920, proces van versnelde uitbreiding van macht in de koloniale gebieden die op dat moment niet of slechts op papier, door westerse landen werden bestuurd (is dus een ontwikkeling die hoort bij een bepaalde tijd).
Dit werd mogelijk gemaakt door de Industriële revolutie. Het westen had een enorme technische
voorsprong gekregen (wapens, transportmiddelen) waardoor het veroveren van nieuwe gebieden steeds eenvoudiger werd.
Afrikaanse koloniën 1775
Afrikaanse koloniën 1898
Verschillen
Kolonialisme (1500‐1850)
Vanaf 1500 Amerika, kuststroken
Azië en Afrika. Landen bv. Engeland, Frankrijk, Spanje,
Portugal, Nederland
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
Aziatische koloniën 1754
Modern Imperialisme
± 1880‐1920
Koloniën in N+Z‐Amerika waren inmiddels zelfstandig geworden vandaar dat de aandacht
zich nu richtte op Afrika
en Azië. Meer landen doen mee. Bijvoorbeeld ook Duitsland, Italië, België en buiten Europa de USA.
8.2 Het moderne imperialisme
Aziatische koloniën 1898
1
11‐9‐2014
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
Nog meer verschillen tussen traditioneel kolonialisme en modern imperialisme.
•
Kolonialisme (1500‐1850)
Modern Imperialisme (1850‐1920)
Handel aan de kust via versterkte handelsposten (factorijen).
Gehele kolonie werd ingenomen. Het hele land kwam onder controle van het Europese moederland.
Economische motieven:
Winst maken met handel in producten die de bestaande inheemse economie voortbracht, zoals: specerijen, suiker, koffie, tabak, goud, handel in slaven.
Andere goederen en nieuwe motieven:
Economische motieven:
• Grondstoffen voor de opkomende industrie (Industriële
Revolutie) katoen, olie, rubber. De productie werd op een moderne economische manier aangepakt. Men investeerde in mijnbouw, plantages en verbeterde de infrastructuur om de producten gemakkelijker te verhandelen door de aanleg van spoorwegen en havens.
• De veroverde gebieden werden ook belangrijk als een enorme afzetmarkt voor de producten uit de westerse wereld.
Politieke motieven:
• Staten met veel koloniën zouden machtiger zijn en een grotere rol kunnen spelen in de wereldpolitiek.
• Een groot rijk droeg bij aan de nationale trots (nationalisme).
• Verspreiding van het Christendom
Culturele motieven:
• Men zag het als de taak om de rest van de wereld beschaving bij te brengen (onderwijs, medische zorg e.d.). Dit sluit aan bij de Europese superioriteits‐gedachte.
• Verspreiding van het Christendom
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
8.2 Het moderne imperialisme
Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?
Grondstoffen en afzetgebieden voor de opkomende Europese industrie.
8.2 Het moderne imperialisme
Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?
Grondstoffen en afzetgebieden voor de opkomende Europese industrie.
Britse invoer van grondstoffen in £*1000
% van het totale BNP in de wereld
2
11‐9‐2014
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
8.2 Het moderne imperialisme
Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?
Vergroten van de eigen macht en de nationale trots
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
8.2 Het moderne imperialisme
Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?
Vergroten van de eigen macht en de nationale trots.
8.2 Het moderne imperialisme
Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?
Beschaving brengen.
3
11‐9‐2014
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
8.2 Het moderne imperialisme
Motieven modern imperialisme: Welke imperialistische gedachte herken je in deze afbeeldingen?
Europese superioriteits‐gedachte.
8.2 Het moderne imperialisme
Motieven modern imperialisme: Welke imperialistische gedachte herken je in deze afbeeldingen?
Europese superioriteits‐gedachte.
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
Gevolgen modern imperialisme:
Fashoda incident
I. Tussen Europese landen nam de rivaliteit sterk toe.
Het streven naar uitbreiding van de koloniën leidde tot
politieke spanningen tussen de Europese landen. In de
gekoloniseerde gebieden leidde de kolonisatie tot
aantasting
van
de
oorspronkelijke
politieke
Franse gebieden
machtsstructuren
•
Scramble
for Africa
Voorbeeld 1: Fashoda incident:
Bij het Fashoda‐incident kwamen in 1898 in de Soedan Franse en Britse strijdkrachten tegenover elkaar te staan, waarbij een oorlog tussen deze landen maar net werd vermeden. De achtergrond werd gevormd door het streven van Europese landen om zo snel mogelijk een zo groot mogelijk deel van Afrika binnen hun invloedssfeer te krijgen. Dit proces is bekend geworden als de Scramble for
Africa
Britse gebieden
4
11‐9‐2014
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
Spotprenten uit een Brits en Frans tijdschrift uit 1898.
‘Wat doe je op mijn land?’
‘Uitrusten!’
‘Snel vertrekken, als je het mij vraagt !’
‘Wat heb jij grote tanden oma!’
‘Dat is om jouw koekje te eten Roodkapje!’
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
Het modern imperialisme vergrootte dus de spanningen in Europa en leidde tot conflicten
tussen Europese staten. 8.2 Het moderne imperialisme
Bismarck
Voorbeeld 2 (let op HC Duitsland!)
•
Duitsland werd pas in 1871 een nationale staat
(zie par. 8.3). Na de snelle industrialisatie die daarop volgde had men veel behoefte aan grondstoffen en afzetmarkten. Het nieuwe Duitsland had echter geen koloniën
en de Duitse belangstelling voor Afrikaanse gebieden wekte dan ook het wantrouwen van Frankrijk en Groot‐ Brittannië. De spanningen liepen op. Bismarck, de rijkskanselier (soort minister‐
president) van Duitsland wilde geen conflicten of oorlogen riskeren en nodigde de Europese mogendheden uit aan de onderhandelingstafel. =
• 1884‐1885 Conferentie van Berlijn
De taart (Afrika) wordt verdeeld onder de westerse landen die aanwezig waren op de conferentie van Berlijn.
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
• 1884‐1885 Conferentie van Berlijn:
Voor zover gebieden in Afrika al niet als kolonie bij Europese landen hoorden, werden tijdens
de conferentie van Berlijn de overige gebieden tussen de deelnemers verdeeld. Veel
kaarsrechte grenzen op de hedendaagse kaart van Afrika zijn toen letterlijk met potlood en
liniaal getrokken.
5
11‐9‐2014
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
8.2 Het moderne imperialisme
Gevolgen conferentie van Berlijn: Het grootste deel van het Afrikaanse continent werd in de jaren daarna door de Europese staten ingelijfd.
Afrika rond 1900
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
Gevolgen modern imperialisme:
II. Het modern imperialisme zorgde voor schaamteloze uitbuiting van de koloniën waarbij de landen in West‐
Europa een sterke industrie konden opbouwen, waardoor in het Westen een hoge welvaart werd bereikt. De rol van de gekoloniseerde landen in Afrika en delen van Azië bleef beperkt tot die van leverancier van grondstoffen, waardoor deze landen in economisch opzicht afhankelijk werden van het Westen
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
8.2 Het moderne imperialisme
De exploitatie van Congo:
Tijdens de conferentie van Berlijn (1884‐85) werden ook de aanspraken van de Belgische koning (Leopold II) op
Congo erkend. Hij had op persoonlijke titel met een ontdekkingsreiziger (Stanley) afgesproken dat deze de binnenlanden van Afrika in kaart zou brengen en claimde het ontdekte gebied nu als persoonlijk bezit.
Na 1888 (uitvinding rubberband door
Dunlop) werd Congo een belangrijke
leverancier van rubber.
De 23 jaren die Congo vervolgens onder
zijn bewind kende, zouden als één van
de meest zwarte tijdperken van het land
de geschiedenis in gaan: ze werden
gekenmerkt
door
volkerenmoord,
slavernij, ontvoeringen, martelingen,
verkrachtingen, onthoofdingen en het
afhakken van handen indien niet
genoeg rubber (vorm van belasting) was
opgehaald
6
11‐9‐2014
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
•
8.2 Het moderne imperialisme
De exploitatie van Congo:
Genocide: Leopold kan door zijn beleid gezien worden als een van de grootste massamoordenaars uit de geschiedenis. Na veel onderzoek wezen officiële cijfers van de Belgische autoriteiten in 1924 op een ruwe schatting van minimaal 10 miljoen
doden. Bizar feit: Leopold II heeft Kongo nooit zelf bezocht.
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
Voorbeeld vragen CSE
2013 1e tijdvak
2012 1e tijdvak
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
2011 1e tijdvak
7
11‐9‐2014
Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900
8.2 Het moderne imperialisme
2008 2e tijdvak
8