DochandleidingLerenindepraktijkHanos-ISPCv3

Project: ”Leren in de praktijk”
D
Verzorgen van een lunch op locatie
In restaurant Hanos/ISPC
O
C
E
N
T
E
N
H
A
N
D
L
E
I
D
I
N
G
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 1 -
Inleiding
Het Project “Leren in de praktijk” is een voorbeeld van een project in het kader van
het project Puberbrein, dat een betekenisvolle leeromgeving schept voor leerlingen.
In het echte bedrijfsleven een opdracht uitvoeren voor klanten in het bedrijfsleven. In
dit document is het volledige programma beschreven voor leerlingen.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 2 -
Het doel van dit project
 De leerling laten leren in een betekenisvolle, realistisch praktijksituatie
gebaseerd op de leerbreinprincipes en ASOOO-benadering (interactief en
actief leren). In deze vorm van activerend leren willen we de 4
basiscompetenties ontwikkelen en bevorderen. Daarnaast willen we sociale
en communicatieve vaardigheden bevorderen. Concreet gaat het om

overleggen en samenwerken in teamverband;

verschillen in meningen en opvattingen benoemen en hanteren;

omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures;

zichzelf en eigen werk presenteren. Leren reflecteren op het leer- en
werkproces
 De leerling leert, door te reflecteren op het eigen cognitief en emotioneel
functioneren, zicht te krijgen op en sturing te geven aan het eigen leer- en
werkproces. Daarbij gaat het om

- een leer- en/of werkplanning maken;

- het leer- en/of werkproces bewaken;

- een eenvoudige product- en procesevaluatie maken en hieruit conclusies
trekken.
 Leren reflecteren op de toekomst. De leerling leert, door te reflecteren op het
eigen cognitief en emotioneel functioneren, zicht te krijgen op de eigen
toekomstmogelijkheden en interesses (loopbaancompetenties).
 Ervaring opdoen met het beoordelen van de 4 basiscompetenties m.b.v van
de instrumenten die door de werkgroep onderwijs zijn ontwikkeld.
In de bijlagen zijn de beschrijving van de leerbreinprincipes en de ASOOObenadering opgenomen
Doel van het project voor de school
-
Door het uitvoeren van het project geeft de school vorm aan het bevorderen van de
activerende didactiek binnen de bovenbouw.
De school geeft hiermee invulling aan het bevorderen van de competenties die
noodzakelijk zijn voor een succesvollere overgang naar beroep en vervolgopleiding.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 3 -
Didactiek
Kerndoelen*
1
5
35
36
38
39
41
42
43
51
De leerling leert zich mondeling en schriftelijk begrijpelijk uit te drukken.
De leerling leert in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te ordenen en te beoordelen
op waarde voor hemzelf en anderen.
De leerling leert over zorg en leert zorgen voor zichzelf, anderen en zijn omgeving, en hoe hij de
veiligheid van zichzelf en anderen in verschillende leefsituaties (wonen, leren, werken, uitgaan,
verkeer) positief kan beïnvloeden.
De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen,
daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met
kritiek om te gaan.
De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld te
gebruiken om verschijnselen en ontwikkelingen in hun omgeving te plaatsen.
De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel
en de uitkomsten daarvan te presenteren.
De leerling leert de atlas als informatiebron te gebruiken en kaarten te lezen en te analyseren om zich
te oriënteren, zich een beeld van een gebied te vormen of antwoorden op vragen te vinden. [Opm:
hieronder scharen wij ook het moderne kaartgebruik dat in dit project wordt toegepast.]
De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkennen van keuzes op het
gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu.
De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing
in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, en leert de
betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen.
De leerling leert met behulp van visuele of auditieve middelen verslag te doen van deelname aan
kunstzinnige activiteiten, als toeschouwer en als deelnemer.
Beoogde leeftijdsgroep en leerjaar
Leeftijd 14-16 jaar; leerjaar 3 HTV
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 4 -
Didactiek (vervolg)
Aansluiting schoolvakken en leergebieden
Het project “Leren in de praktijk” is vakoverstijgend opgezet. Bij de inrichting van het
project is rekening gehouden de eisen die gesteld worden aan de eisen die gesteld
worden aan de vakken binnen HTV in het PTA. Bij welke vakken dit project aansluit is ook
afhankelijk van de gekozen verwerkingsopdrachten. In principe sluit dit project aan bij de
vakken:
- Aardrijkskunde (Mens en Maatschappij)
- Maatschappijleer/CKV
- Economie
- Geschiedenis
- Nederlands
- Biologie (Mens en Natuur)
- Informatiekunde
.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 5 -
Opbouw en voorwaarden
Opbouw van het project
Voorbereiding
-
Inhoud project en draaiboek bespreken in het team
Lesmateriaal bekijken
Controle van technische voorwaarden, roosters, lokalen en materialen
Contacten leggen met collega’s vakgroepen en MBO
Introductie van het project aan de leerlingen
Planning begin en eindtijd project
Er is een docentenhandleiding en een leerlingenboekje
Uitvoering
-
Leerlingen volgen eerst de breinlessen en oefenen met mindmappen
Leerlingen worden verdeeld in groepen
Leerlingen voeren het project uit met behulp van een leerlingenboekje
Afronding
-
Presentatie en beoordeling worden door medeleerlingen en docent gedaan volgens van
te voren bekende criteria
De leerlingen worden beoordeeld op de 4 basiscompetenties: samenwerken, plannen
en organiseren, reflecteren en omgaan met onverwachte situaties volgens de
vastgestelde gedragsindicatoren in het project puberbrein
Evaluatie
leerlingen
-
Leerlingen evalueren het project m.b.v. een vragenlijst
Evaluatie
docenten
-
Docenten evalueren het project op basis van evaluaties leerlingen en eigen ervaringen
en leggen dit schriftelijk vast
Verbeteracties -
Draaiboek wordt bijgesteld op basis van de in de evaluatie afgesproken verbeteracties
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 6 -
Bijlagen
Bijlage 1
Les brief mindmappen
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 7 -
Vanaf de allereerste rietpen, hebben mensen zich aangewend om
twee dingen te doen: tekeningen te maken en verslagen te schrijven.
Jammer genoeg houden we die twee dingen meestal nog steeds uit
elkaar.
Tekeningen maken is creatief, kunstzinnig, artistiek en moeilijk. Verslagen schrijven
daarentegen, of aantekeningen maken, of de notulen, of rapporten, kan iedereen.
Dat leer je op school, dat leer je op je werk, dat leer je nooit meer af.
Mindmappen
Tenzij je gaat mindmappen. Het woord mindmappen klinkt misschien wat vreemd,
maar het is simpelweg een nieuwe manier om aantekeningen te maken. Bij
mindmappen gaat het om een combinatie van schrijven en tekenen. Op een
wonderlijke manier sluit dat beter aan bij ons natuurlijke denken dan simpelweg A4tjes volschrijven. Tegelijkertijd is het een stuk minder vermoeiend, dan het maken
van een prachtige ets, litho, of pentekening.
Minmapping is een “breinvriendelijke” techiek om informatie goed te onthouden en
alle verbanden te ontdekken
Beter onthouden
Mindmappen heeft nog meer voordelen: de standaard manier van
aantekeningen maken helpt je bijvoorbeeld bitter weinig bij het
onthouden van wat je schrijft. Mindmappen past veel beter bij de
manier waarop je hersenen informatie opslaan.
Door meerdere kleuren, plaatjes en verbindingen te maken leg je sterkere
associaties aan - ook jouw geheugen werkt voornamelijk door associaties.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 8 -
Beter overzicht
Verder is mindmapping een perfecte techniek om structuur en
overzicht te houden. Wanneer je aantekeningen maakt tijdens een
cursus of seminar kun je makkelijk en eenvoudig je aantekeningen over een bepaald
onderwerp uitbreiden, terwijl het toch allemaal redelijk overzichtelijk blijft.
Als je klaar bent, kun je letterlijk altijd nog een bijgewerkte, complete versie maken
van je mindmap.
Brainstormen met jezelf
Je kunt mindmappen gebruiken om met jezelf te brainstormen over een
project, leerstof uit een boek of om nieuwe onderwerpen uit te diepen.
Hoe werkt mindmappen?

Schrijf het kernwoord waar je over na wilt denken, of waar je aantekeningen
over wilt maken, in het midden van een vel papier.

Voor elk woord wat je over het kernwoord te binnen schiet, trek je een lijn
vanaf je kernwoord richting de buitenrand van het papier. Net boven die lijn zet
je het woord wat linkt aan je kernwoord.

Als een woord binnenschiet over het woord wat je dan hebt opgeschreven,
wat aan het einde van de andere woorden linkt, trek je vanaf dat woord weer
een nieuwe lijn en schrijf je het nieuwste woord net boven die lijn.
Dit klinkt een stuk ingewikkelder dan dat het is.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 9 -
Voordelen van mindmappen zijn!
 Het is persoonlijk, iets van jezelf
 Het is leuk om te doen
 Je hebt een goed overzicht en ziet snel verbanden
 Het leren van de stof gaat sneller en het onthouden lukt beter
 Je kunt het bij alle vakken en projecten gebruiken
 Je kunt het ook als manier van aantekeningen gebruiken
Hier vind je een heel stel voorbeelden van mindmaps, als je het ziet is het meteen
een stuk duidelijker:
http://images.google.com/images?q=mindmap
Tips voor nóg betere mindmaps

Gebruik verschillende kleuren

Teken plaatjes bij de woorden en concepten

Schrijf in blokletters, niet in schrijfletters

Kleine letters (in plaats van hoofdletters) onthoud je ook
beter

Verbind delen van je mindmap met pijlen en kleuren

Wees creatief

Maak plezier
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 10 -
Software
Natuurlijk zijn er ook computerprogramma's om mindmaps mee te maken.
FreeMind (gratis):
http://www.meereffect.nl/articles/DisplayArticle.aspx?Link=/log/2005/09/freemind.html
MindManager:
http://www.mindjet.com/eu/
Opdracht
Laat zien dat je het bovenstaande hebt begrepen door een mindmap te maken van
zaken die je in het project moet gaan aanpakken.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 11 -
De indeling van de projectdagen
Uitleg introductie Leren in de praktijk ( Bestaande uit 1 les van 1 lesuur)
Les 1 Doel / ervaringen / fotomateriaal
Les module kijken in je brein ( Bestaande uit 5 lessen van 2 lesuren)
Les 2
Les 3
Les 4
Les 5
De hersenen
Onbewust kiezen
leren en ontwikkelen
Verschillende mensen, verschillende hersenen
Uitleg Breinprincipes
Les 6 Stofjes in de hersenen
Lesmodule mindmappen ( Bestaande uit 2 lessen 1 lesuur )
Les 7 theorie
Les 8 opdrachten
Lesmodule economie ( Bestaande uit 2 lessen 1 lesuur )
Les 8 bedrijfskosten
Les 9 calculatie
Lesmodule horeca ( Bestaande uit 2 lessen 1 lesuur )
Les 10 menuleer
Les 11 Hanos online
Lesmodule Leren in de praktijk ( Bestaande uit 2 dagen van 6 lesuren )
Les 12 voorbeiding
Les 13 uitvoering
afsluiting
Les 14 Evaluatie groep en individueel
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 12 -
3. Indeling project dagen:
Dag 1 Voorbereiding
Op dinsdag 26 maart van 08.25 -14.00 uur vindt er een kennismaking en voorbereiding dag
plaats. Doormiddel van lesopdrachten wordt er een menu voor de lunch samen gesteld. De
leerlingen onderzoeken wat ze moeten inkopen en welke kosten dat met zich meebrengt.
Ook wordt geleerd hoe de gerechten moeten worden gepresenteerd en wordt de
taakverdeling bepaald.
Nabespreking over de 2 basiscompetenties “samenwerken en plannen & organiseren” die
waargenomen zijn. Tevens vindt er een evaluatie plaats over de uitgevoerde opdrachten.
Dag 2 Uitvoering
Op dinsdag 23 april 09.00 -14.30 uur vindt de lunch plaats in het restaurant van de
HANOS/ISPC.
09.00 uur
Voorbereiden lunch
11.00 uur
Samen controleren en nalopen.of alles klopt
12.00 uur
Lunch voor ± 16 personen uitserveren
13.30 uur
Opruimen
14.00 uur
Nabespreking van de observatie
““samenwerken, plannen & organiseren en uitvoering lunch”
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 13 -
4. Samenvatting planning project:
Datum:
11 maart 2014
Tijdsduur:
08.25 t/m 13.25 uur
Programma:
In het kader van Puberbrein presenteren drie groepen leerlingen een
lunch van drie gangen. Een lunch zal uitgekozen worden om op 22
april aangeboden te worden aan gasten in het restaurant van
HANOS/ISPC.
Klas:
Derdejaars leerlingen
Praktisch gedeelte:
In het kader van het puberbrein heeft het bedrijfsleven en het VMBOTessenderlandt een
samenwerkingsverband. De afdeling HTV van Tessenderlandt gaat een project uitwerken.
Dit gebeurt met derdejaars Leerlingen die een workshop krijgen van de docenten en een
gastdocent. Het thema is “ het maken van een 3-gangen lunch”. De eerste bijeenkomst vindt
plaats op de afdeling en de uitvoering in het restaurant van de Hanos/ISPC. Op de eerste
dag gaan drie werkgroepen de opdracht uitwerken. De groep die deze opdracht het beste
uitwerkt, mag deze op de tweede bijeenkomst uitvoeren. De jury zal bestaan uit de
vakdocenten, projectleider puberbrein en de voorzitter is de gastdocent van de Hanos/ISPC.
Doelstelling:
samenwerken, onderzoeken, uitwerken en plannen & organiseren.
Tijdspad:
08:25 u. t/m 08:50 u. Indeling 4 werkgroepen
08:50 u. t/m 09:00 u. Intro en doel van het project puberbrein
HANOS/ISPC
09:00 u. t/m 09:30 u. Inleiding dhr. Schelfaut Opdracht 3-gangen
lunch menu
09:30 u. t/m 10:10 u. Uitwerken opdracht mindmappen (waar, menu,
prijs, gasten, etc.)
10:10 u. t/m 10:25 u. Pauze
10:30 u. t/m 10:45 u. Evalueren van de opdracht
10:45 u. t/m 11:30 u. Uitwerken opdracht uitwerking lunch
11:45 u. t/m 12:05 u. Evalueren van de opdracht
12:05 u. t/m 12:50 u. Aanpassen van de opdrachten
12:50 u. t/m 13:25 u. pauze (docenten beoordelen)
13:25 u. t/m 14:00 u. Evaluatie van de werkgroepen
14:00 u, t/m 14:15 u. Uitslag en uitvoering bij HANOS/ISPC.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 14 -
Gebruik ruimtes:
Praktisch gedeelte in het lokaal P3/P5 en het restaurant.
Materialen:
Beamer , scherm en laptop.
Leerling maakt:
Op A4 en A3

Mindmap Lunch en Mindmap menu

Uitwerking kostprijsberekening.

Uitwerking recepten van het menu.

Uitwerken restaurant formulier.

Indeling lijst verdeling werkzaamheden (wie doet wat?)
.
Indeling werkgroepen
Groep 1
Groep 2
Groep 3
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Groep 4
Pagina - 15 -
5. Hand-out Hanos/ISPC:
Wij gaan vandaag een lunch voorbereiden voor de uitvoering van de opdracht. Hierin zijn
een aantal zaken belangrijk. Om jullie inzicht te geven hoe je voor een gerecht de prijs kan
berekenen,zijn een heleboel zaken van belang. Met de hand-out, kun je zelfaantekeningen
maken, bij de door mij aangedragen steekwoorden.
Belanrijke vragen om erachter te komen wat er van belang is.



Wat is het verschil in een restaurantprijs en een winkelprijs/ prijs voor thuis?
Wat moet er in de horeca allemaal meegerekend worden?
Welke kosten kun je allemaal noemen?
Menu opbouw
 Licht / zwaar
 Leveranciers
 Varieteit en afwisseling waarom?
 Inkopen
 Gebruiksartikelen
Kosten
 Personeelskosten
 Gas water licht
 Huisvestiging / huur / hypotheek
Steekwoorden
 Arrangement
 Indeling
 Eten en drinken
 Huur apparatuur
 Prijsschommelingen
 Afspraken leveranciers
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 16 -
6. Mindmap opdrachten:
Opdracht A
Maak na de intro les een mindmap over wat je nodig heb voor een 3-gangen lunch?
lunch
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 17 -
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 18 -
Opdracht B
Maak met behulp van de eerste mindmap een twee de mindmap voor een drie gangen lunch
“ denk wel aan je budget”?
3 –gangen
menu
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 19 -
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 20 -
7. Uitwerking Lunch:
Opdracht A
Maak een kostprijsberekening van de grondstoffen met behulp van internet.
Menu: (16 gasten)
Voorgerecht
________________________
***
Hoofdgerecht
***
________________________
***
Nagerecht
***
________________________
 Voorgerecht;
grondstoffen
hoeveelheid
Prijs
Totaal
 Hoofdgerecht;
grondstoffen
hoeveelheid
Prijs
Totaal
 Nagerecht;
grondstoffen
hoeveelheid
Prijs
Totaal
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 21 -
Opdracht B
Totale prijsberekening voor 20 personen.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 22 -
Opdracht C
Werk met behulp van een recepten formulier je gerechten uit.
 Voorgerecht:
________________________________________________
Ingrediënten
4 personen
Werkwijze:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Presentatie op bord
Opmerkingen
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 23 -
 Hoofdgerecht:
________________________________________________
Ingrediënten
4 personen
Werkwijze:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Presentatie op bord
Opmerkingen
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 24 -
 Nagerecht:
________________________________________________
Ingrediënten
4 personen
Werkwijze:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Presentatie op bord
Opmerkingen
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 25 -
Opdracht D
Vul het uitwerkingsformulier in voor de voorbereidende werkzaamheden van de lunch.
Uitwerkingsformulier
Groep :______________________ Klas
Docent :______________________
:_____________________
Cijfer :_____________________
Menu nummer:______
*Het ................gerecht zal uitgewerkt moeten worden als uitserveermethode.
Menucyclus
Menu
Bestek
Servicegoed
(1 gast)
Glaswerk &
koffie (1
gast)
Voorgerecht
Toast & boter of
stokbrood
****
Vlees of vis
Groenten
Salade
Aardappel of meelspijs
****
Nagerecht
****
koffie
Gueridon
en /of
warmkast
****
****
****
Opmerkingen:
* Denk eraan dat het tafellinnen recht ligt.
* Denk eraan dat je voordat je de tafel dekt, de stoelen recht zet.
* Denk aan de vaste attributen op tafel.
* Tekening van een gedekte tafel voor 1 gast.
Tafel:
Gueridon:
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 26 -
Opdracht E
Maak een Indeling lijst over de verdeling van werkzaamheden.
Denk aan;
1. Wie is eindverantwoordelijke van het gehele project team?
2. Wie staat in de keuken of in de bediening?
3. Wat zijn de kleding afspraken?
4. Wie doet welke taak?
5. Maak een tijdspad van aankomst leerling tot en met de afronding van de dag?
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 27 -
Bijlage 1
Onderwijskundige kaders vanuit het project puberbrein
Kaders projecten puberbrein
Van traditionele didactiek naar activerende didactiek
Vanuit de traditionele didactiek wordt de leerling gekoppeld aan een docent, een lesuur en een boek/methode. In
de verschillende scholen in het project is deze structuur en organisatievorm duidelijk herkenbaar. Er is sprake van
traditionele lesroosters en lokalen. Om aan te kunnen sluiten bij de leerbehoeften van leerlingen (vanuit de
principes van het breinleren) en tegelijkertijd de leeromgeving dynamischer en uitdagender te maken volstaat
deze traditionele organisatie niet meer. Een verschuiving naar een andere organisatieprincipe voor het primair
proces leidt bovendien tot een meer uitdagende sterke leeromgeving (met meer dynamiek dan in het klaslokaal of
schoolgebouw), maar ook meer uitdaging op inhoud, meer ruimte voor praktijkgericht werken en beter
aansluitend bij leervragen en leefwereld). Dit vraagt een nieuwe didactische en organisatorische aanpak. Immers
met de huidige middelen en manier van werken heeft men het gevoel onvoldoende uitdaging, aansluiting bij de
leefwereld en praktijk te hebben. De nieuwe didactische driehoek veronderstelt dat er meerdere leerplekken of
leeromgevingen zijn dan het klaslokaal en de school, er meerdere leerbronnen zijn dan het boek of de docent en
biedt meer variaties in keuzes en mogelijkheden voor leerlingen om te leren.
Figuur 2: traditionele didactische driehoek
Figuur 3: activerende didactische driehoek
Zoals uit de figuren blijkt, staat in de nieuwe didactische driehoek het leerproces van de leerling centraal.
Uitgangspunt van de organisatie is dan ook het proces en niet meer de tijd of de plaats. De dynamiek en de
aansluiting op de leervragen ontstaat door de variatie in leeromgeving en leerbronnen.
Het project puberbrein brengt een veranderingsproces op gang van de traditionele didactiek naar de nieuwe,
activerende didactische driehoek. Het gaat om het realiseren van een activerende leeromgeving en passende
begeleiding.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 28 -
In het project puberbrein is gekozen voor het ontwerpen van van een activerende leeromgeving op basis van 6
leerbreinprincipes en een begeleidingsmethodiek op basis van de ASOOO-benadering die hieronder worden
toegelicht.
Bijlage 2
De 6 leerbreinprincipes1
Leren vanuit het brein bezien is het vormen nieuwe, sterke en uitgebreide contacten tussen hersencellen: neurale
netwerken. Dat geldt zowel voor het leren van kennis, het verbeteren van vaardigheden als voor het vormen van
attitudes. Er zijn 6 breinprincipes die dit proces ondersteunen. Als alle zes principes gebruikt worden in één les
dan wordt er optimaal gebruik gemaakt van de ‘plakfactors’ van het brein: de leerervaring en het geleerde beklijft
beter. De zes breinprincipes geven docenten en begeleiders een praktische checklist om een activerende
leeromgeving te kunnen ontwerpen. De zes leerbreinprincipes zijn:
1.
Emotie
Leren en onthouden gaat makkelijker als er emoties in het spel zijn, er komt dopamine vrij (o.a. bij
nieuwsgierigheid.
2.
Zintuiglijk rijk
Er wordt beter geleerd als informatie op verschillende manieren zintuiglijk (audio, video, voelen)
tegelijkertijd wordt aangeboden. Het zorgt ervoor dat neurale netwerken uitgebreider worden. Het geleerde is
gemakkelijker op te halen en het beklijft dan beter.
3.
Creatie
Het brein is erop ingericht om zelf informatie te ordenen en betekenisvolle patronen te ontdekken en te maken.
Dus leren door te doen en leerlingen zelf laten ontdekken, ervaringen laten uitwisselen, ordenen, relaties leggen
en presentaties geven, zodat ze zij zelf waarde en betekenis creëren.
4.
Focus
Leren en onthouden begint vaak bij aandacht. Hoe meer aandacht ons brein geeft aan ervaringen, des te beter
wordt de ervaring verwerkt en onthouden. Er wordt beter geleerd als het leren uitkomst en contextgericht is. Als
een leerling zijn aandacht richt op het behalen van het gewenste resultaat, kijkt naar een rolmodel, of de
gewenste uitkomst visualiseert, helpt dit allemaal bij het leren.
5.
1
Herhalen
Conform het model BreinCentraal leren van het BCL Instituut
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 29 -
Herhalen en oefenen is cruciaal om sterke verbindingen tussen hersencellen te vormen en te versterken. Elke
keer dat dezelfde neuronen samen vuren, wordt het neurale netwerk sterker.
6.
Voortbouwen
Het brein bouwt altijd voort op bestaande betekenissen, ervaringen en associaties. Het nieuwe neurale netwerk
haakt aan bij de kracht van het oude neurale netwerk. Een leerling kan nieuwe kennis en leerervaringen
makkelijker leren en onthouden als bestaande voorkennis en ervaring expliciet wordt gemaakt. En het helpt de
leerling als de aangeboden stof aansluit bij bestaande kennis, denkbeelden of interesses.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 30 -
Bijlage 3
De ASOOO-benadering
De ASOOO-benadering is een manier om het open staan voor leren en veranderen bij leerlingen te stimuleren.
Breinkennis helpt bij deze vraag. De praktische ASOOO-benadering van het BCL Instituut
geeft in één oogopslag weer hoe je een effectief leerklimaat kunt scheppen. De ASOOO-kaart heeft twee kanten
die beïnvloeden of je brein open staat voor leren en ontwikkelen. (zie onderaan). De A en S (Autonomie en
Status) hebben te maken met ons emotionele brein. Meer autonomie en status zijn beloningen voor het brein. De
dopamine stroomt rijkelijk. We staan open voor onze omgeving en we zijn creatiever. Minder autonomie en
minder status zijn bedreigingen voor het brein, er stroomt dan veel adrenaline. De focus is gericht op details van
de mogelijk gevaarlijke situatie. De perceptie van gevaar belemmert ons creatieve denkvermogen. Het gaat er
dus om de autonomie en status van leerlingen te verhogen. Op de kaart staan in het blauw richtingen genoemd
naar de rol van de docent en de doelgroep. De OOO staat voor Overtuiging Over Ontwikkelbaarheid. Dit is de
cognitieve kant van de kaart. De OOO bepaalt sterk of iemand zijn ontwikkelpotentieel waarmaakt en plezier heeft
in leren. Deze OOO kun je op meerdere manieren beïnvloeden en dat staat onderaan de kaart. Iets meer weten
over plasticiteit van het brein bij leren heeft o.a. al invloed.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 31 -
Bijlage 4:
De 7 stappen van de PDSA-cirkel (Plan, Do, Study, Act)
Stap 1: Beschrijf het verbeteronderwerp SMART
Stel uzelf een doel dat voldoet aan de volgende eisen:
specifiek: u beschrijft een waarneembaar resultaat
meetbaar: u moet kunnen bepalen in welke mate een doel op een bepaald moment
bereikt is
(bijv. %)
acceptabel: u stelt het doel zo dat er draagvlak voor is binnen het team
realistisch: u stelt een haalbaar doel dat bereikt kan worden met aanvaardbare
inspanningen
tijdgebonden: u stelt een duidelijke einddatum, waarbinnen u het doel wilt behalen.
Pak bij stap 1 van een verbeteronderwerp het bijbehorende meetinstrument erbij. Dit
bevat waar nodig extra inhoudelijke informatie en ondersteunt u bij het stellen van een
meetbaar doel. Welk meetinstrument bij het verbeteronderwerp hoort, staat met een
code aangeven bij stap 2.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 32 -
Stap 2: Meet de huidige situatie
Voer een voormeting uit met het meetinstrument dat past bij het verbeteronderwerp.
Stap 3: Analyseer de resultaten van de beginmeting
Analyseer de uitkomsten van de meting die u in stap 2 heeft gedaan. De uitkomsten zijn
af te lezen van het meetinstrument. Vergelijk de uitkomsten met het doel dat u in stap 1
heeft gesteld.
Stap 4: Kies een verbeteractie
Indien uit de analyse van de resultaten van de beginmeting blijkt dat u het doel dat u in
stap 1 heeft gesteld reeds behaald heeft, hoeft u geen verbeteractie in te zetten op dit
verbeteronderwerp. U kunt dan een nieuw verbeteronderwerp aanpakken. Indien blijkt
dat u nog niet voldoet aan uw doelstelling, dan kiest u een verbeteractie. Bij ieder
verbeteronderwerp staan suggesties aangegeven voor (een) passende verbeteractie(s).
Uiteraard kunt u ook een andere verbeteractie kiezen.
Stap 5: Voer een nameting uit
Na de periode die u in stap 1 heeft gesteld voor het behalen van het doel, voert u een
nameting uit met hetzelfde meetinstrument als u in stap 2 heeft gebruikt. U vergelijkt de
resultaten weer met het doel dat u gesteld heeft in stap 1.
Stap 6: Borg de verbetering
U houdt jaarlijks bij of uw doel uit stap 1 nog steeds behaald wordt, waarmee u in beeld
houdt of de behaalde resultaten op dit verbeteronderwerp op het niveau blijven dat u tot
doel heeft gesteld. Indien blijkt dat de resultaten toch achteruit gaan, voert u (een deel
van) de verbeteractie uit die u bij stap 4 heeft uitgevoerd.
Stap 7: Continueer de verbetering
Zolang er verschil zit tussen de uitkomsten van stap 5 en uw gewenste resultaten
uit stap 1 gaat u ook een volgende periode door met de verbeteractie. De resultaten
van stap 5 vormen direct stap 3 van de nieuwe cyclus.
Indien de resultaten behaald zijn, wordt dit verbeteronderwerp in principe een
volgende periode geen verbeteractie. U kunt er echter ook voor kiezen uw
doelstelling naar een hoger niveau te tillen, u verhoogt dan bijvoorbeeld het
percentage uit stap 1.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 33 -
Bijlage 5: Docentenevaluatie
Evaluatie
project………………………………
Naam …………………………………….
Datum: …………………………………….
1. helemaal niet mee eens
2. niet mee eens
3. wel mee eens
4. heel erg mee eens
Voor de start van het project is er een projectbeschrijving/draaiboek.
1 2 3 4
Leerlingen weten welke competenties bij het project een worden
geoefend en beoordeeld.
Bij het project is vooraf bepaald welke competenties beoordeeld
worden.
Docenten weten op welk waarneembaar gedrag gelet wordt bij het
beoordelen van de competenties. (de criteria)
Leerlingen beoordelen zichzelf en elkaar ook.
Het project is zo ontwikkeld dat aan de breinleerprincipes wordt
beantwoord.
De beoordeling wordt na een gesprek met de leerling vastgesteld.
De leerling krijgt uitleg over wat een competentie inhoudt. (klassikaal
vooraf)
De leerling krijgt uitleg over hoe de beoordeling tot stand is
gekomen.
De leerling bepaalt zelf hoe hij/zij gaat werken aan de competentie
en schrijft dit op in het portfolio
Vooraf is bepaald wanneer welke beoordelingen plaatsvinden.
1 2 3 4
Leerlingen weten vooraf op welke manier het resultaat van het
project meetelt.
Naast de competentiebeoordeling is er ook een productbeoordeling?
1 2 3 4
Leerling weet hoe zwaar de competentiebeoordeling meetelt.
Binnen het project is er voor de leerling voldoende mogelijkheid om
de competenties te oefenen.
Leerlingen weten welke producten zij op moeten leveren.
1 2 3 4
1 2 3 4
Er wordt tijdens het project aandacht besteed aan hoe de hersenen
van pubers zich ontwikkelen.
Er zit voldoende uitdaging in het project.
Er is voldoende tijd om de leerlingen te begeleiden.
Er is voldoende tijd om leerlingen te beoordelen.
Na afloop van het project evalueren wij het project met de leerlingen
Na afloop van het project evalueren wij het project met de docenten
en andere betrokkenen.
Iemand is verantwoordelijk om het project aan te passen naar
aanleiding van de evaluaties.
1 2 3 4
Docenten zijn getraind om criteriumgerichte gesprekken te voeren
Docenten zijn getraind om op coachende wijze te begeleiden.
1 2 3 4
1 2 3 4
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
1 2 3 4
Pagina - 34 -
Op de achterkant heeft u ruimte op te schrijven wat er volgens u aan het project verbeterd
kan worden.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 35 -
Bijlage 6: Leerlingenevaluatie
Evaluatie
project………………………………
Klas/groep…………………………………….
Datum:
1. helemaal niet
mee eens
2. niet mee eens
Project algemeen
3. wel mee eens
4. heel erg mee
eens
1. Het project was een uitdaging voor mij
1 2 3 4
Ik kon meebeslissen over de inhoud van het project
1 2 3 4
Ik heb zelf onderzoek kunnen doen
1 2 3 4
Ik heb met anderen samengewerkt om antwoorden te vinden
1 2 3 4
Ik heb moeten plannen en organiseren
1 2 3 4
Ik wist de beoordelingspunten vooraf van dit project
1 2 3 4
Ik heb moeten nadenken wat ik heb geleerd (reflecteren)
1 2 3 4
Het project is een leuke manier van leren
1 2 3 4
Ik ben tevreden over de begeleiding van de docenten
1 2 3 4
Hieronder heb je ruimte om kort op te schrijven wat er volgens jou moet veranderen aan
het project
1. helemaal niet
mee eens
2. niet mee eens
3. wel mee eens
4. heel erg mee
eens
Ik ben voldoende voorbereid over het gebruik van mindmappen
1 2 3 4
Ik ben voldoende voorbereid om een projectverslag te kunnen
1 2 3 4
maken
Ik ben voldoende voorbereid om een presentatie te kunnen
1 2 3 4
voorbereiden en te houden
Ik heb de werkvorm mindmappen toegepast in dit project
1 2 3 4
Ik heb een presentatie verzorgd in dit project
1 2 3 4
Ik weet hoe de hersenen van pubers zich ontwikkelen
1 2 3 4
Ondersteunende activiteiten
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 36 -
Hieronder heb je ruimte om kort op te schrijven wat er volgens jou moet veranderen aan
de ondersteunende activiteiten
Projectopdrachten
De opdrachten waren voldoende uitdagend
Tijdens de projecturen was duidelijk wat er van mij verwacht werd
De begeleiding tijdens de projectopdrachten was voldoende
Het niveau van de opdrachten was goed te doen
Een projectopdracht is een leuke manier van leren
1. helemaal niet
mee eens
2. niet mee eens
3. wel mee eens
4. heel erg mee
eens
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
Hieronder heb je ruimte om kort op te schrijven wat er volgens jou moet veranderen aan
de projectopdrachten.
1. helemaal niet
mee eens
2. niet mee eens
3. wel mee eens
4. heel erg mee
eens
Ik werd goed voorbereid op de beoordeling van het project
1 2 3 4
Ik werd goed geïnformeerd over de weging van de beoordeling
1 2 3 4
Ik weet dat de beoordeling mee telt voor het examen
1 2 3 4
Ik vind een beoordeling van basiscompetenties een goede manier
1 2 3 4
van toetsen
Hieronder heb je ruimte om kort op te schrijven wat er volgens jou moet veranderen aan
de manier van beoordelen/toetsen.
Beoordeling/toetsen
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 37 -
Buitenschoolse activiteiten
1. helemaal niet
mee eens
2. niet mee eens
3. wel mee eens
4. heel erg mee
eens
Ik vind de buitenschoolse activiteiten zinvol
1 2 3 4
Dankzij de buitenschoolse activiteiten weet ik nu welke vervolg
opleiding ik ga volgen
1 2 3 4
Het project heeft me geholpen om een bewuste keuze te maken
1 2 3 4
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 38 -
Bijlage 7: Competentiemeting Samenwerken fase
1
Leerjaar
3/4
Naam leerling:
Naam docent:
Groepslid
Fase 1
meting
1–2–3–4
Datum
meting:
Ingevuld
Leerling/docent/klasgenoot/ouder
door:
criteria
Op mij van toepassing
niet
soms
meestal
Samenwerken Ik werk in opdracht
1
samen met klasgenoten.
Ik overleg in opdracht
met een ander voor ik
aan een opdracht begin.
Ik kan rekening houden
met één ander.
1
2
3
Samenwerken Ik overleg met meerdere
2
personen voor ik aan
een opdracht begin.
Ik overleg met de
betrokken personen voor
en tijdens de opdracht
Ik kan rekening houden
met de groep of
meerdere klasgenoten.
1
2
3
Samenwerken Als ik een opdracht krijg,
3
betrek ik anderen erbij.
Ik overleg over de
mogelijkheden van
samenwerking.
Ik werk aan een goede
verstandhouding met
klasgenoten en/of
collega's.
Ik overzie de
consequenties van mijn
eigen gedrag.
1
2
3
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 39 -
Samenwerken Als ik een opdracht krijg
4
betrek ik anderen erbij.
Ik overleg over de
mogelijkheden van
samenwerking.
Ik werk aan een goede
verstandhouding met
klasgenoten en/of
collega's.
Ik overzie de
consequenties van mijn
eigen gedrag en
bespreek dit in de groep.
Ik lever een bijdrage aan
een goede sfeer in de
groep.
Ik ga in de komende periode werken aan:
1
2
3
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ik ga aan hieraan werken door:
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Opmerking mentor/klasgenoot/ouder:
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 40 -
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 41 -
Bijlage 8: Competenties samenwerken
starter
* ik krijg een
opdracht en ik
begin;
* ik werk in
opdracht samen
vmbo met collega's *ik
hou nog geen
rekening met
anderen
geoefend
* ik krijg een
opdracht en ik
begin;
* ik werk in
opdracht samen
met collega's en
overleg waar
nodig *ik hou
soms rekening
met anderen.
op niveau
boven niveau
* ik krijg een opdracht, ik
betrek anderen erbij en
overleg over de
mogelijkheden van
samenwerking;
* ik werk aan een goede
verstandhouding met
collega's.* ik overzie de
consequenties van mijn
eigen gedrag
* ik krijg een opdracht, ik
betrek anderen erbij en
overleg over de
mogelijkheden van
samenwerking;
* ik werk aan een goede
verstandhouding met
collega's;
* ik lever een bijdrage
aan een goede sfeer in
de groep. Ik overzie de
consequenties van mijn
eigen gedrag en
bespreek dit in de
groep
examen vmbo
doorstroom mbo
starter
Samenwerken
& overleggen
geoefend
* ik krijg een
opdracht, ik
betrek anderen
erbij en overleg
* ik krijg een
over de
opdracht en ik
mogelijkheden
begin;
van
* ik werk in
niveau
2-3 opdracht samen samenwerking;
met collega's en * ik werk aan een
overleg waar
goede
nodig. *ik hou verstandhouding
soms rekening met collega's.ik
met anderen.
overzie de
consequenties
van mijn eigen
gedrag
starter
geoefend
* ik krijg een
opdracht, ik
betrek anderen
erbij en overleg
* ik krijg een
over de
opdracht, ik
mogelijkheden
betrek anderen
van
erbij en overleg
samenwerking;
over de
* ik werk aan een
mogelijkheden
goede
van
Niveau
verstandhouding
samenwerking;
4
met collega's en
* ik werk aan
klanten;
een goede
* ik lever een
verstandhouding
bijdrage aan een
met collega's.ik
goede sfeer in
overzie de
de groep. Ik
consequenties
overzie de
van mijn eigen
consequenties
gedrag
van mijn eigen
gedrag en
bespreek dit in
de groep
op niveau
boven niveau
* ik krijg een opdracht, ik
betrek anderen erbij en
overleg over de
mogelijkheden van
samenwerking;
* ik werk aan een goede
verstandhouding met
collega's;
* ik lever een bijdrage aan
een goede sfeer in de
groep. Ik overzie de
consequenties van mijn
eigen gedrag en bespreek
dit in de groep
* ik zorg voor
voldoende
samenwerking en
overleg met collega's /
opdrachtgevers /
klanten;
* ik bouw een goede
(werk)relatie op met
collega's /
opdrachtgevers /
klanten.* stelt soms
zaken aan de orde die
de harmonie in het
team verstoren
op niveau
boven niveau
* ik let op samenwerking
* ik stimuleer en
en overleg met collega's /
optimaliseer
opdrachtgevers / klanten;
samenwerking en
* ik bouw een goede
overleg met collega's /
(werk)relatie op met
opdrachtgevers / klanten;
collega's / opdrachtgevers * ik bevorder een goede
/ klanten. Ik overzie de
(werk)relatie met
consequenties van mijn
collega's /
eigen gedrag en bespreek opdrachtgevers / klanten.
dit in de groep *stelt soms Ik signaleer zaken die het
zaken aan de orde die de
teamresultaat verstoren
harmonie in het team
en onderneem effectieve
verstoren
actie(s)
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 42 -
Bijlage 9: Evaluatie groepsgesprek:
Groepsgesprek over het totale project
Opmerkingen;
Opmerkingen leerling
Opmerking begeleiders
Kern
Conclusie
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 43 -
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 44 -
Bijlage 10: Evaluatie praktijk begeleiders & docenten:
Evaluatie project………………………………
Naam …………………………………….
Datum: …………………………………….
1. helemaal niet mee eens
2. niet mee eens
3. wel mee eens
4. heel erg mee eens
2. Voor de start van het project is er een projectbeschrijving/draaiboek.
3. Leerlingen weten welke competenties bij het project een worden
geoefend en beoordeeld.
4. Bij het project is vooraf bepaald welke competenties beoordeeld
worden.
5. Docenten weten op welk waarneembaar gedrag gelet wordt bij het
beoordelen van de competenties. (de criteria)
6. Leerlingen beoordelen zichzelf en elkaar ook.
7. Het project is zo ontwikkeld dat aan de breinleerprincipes wordt
beantwoord.
8. De beoordeling wordt na een gesprek met de leerling vastgesteld.
9. De leerling krijgt uitleg over wat een competentie inhoudt. (klassikaal
vooraf)
10. De leerling krijgt uitleg over hoe de beoordeling tot stand is gekomen.
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
11. De leerling bepaalt zelf hoe hij/zij gaat werken aan de competentie en
schrijft dit op in het portfolio
12. Vooraf is bepaald wanneer welke beoordelingen plaatsvinden.
1 2 3 4
13. Leerlingen weten vooraf op welke manier het resultaat van het project
meetelt.
14. Naast de competentiebeoordeling is er ook een productbeoordeling?
1 2 3 4
15. Leerling weet hoe zwaar de competentiebeoordeling meetelt.
16. Binnen het project is er voor de leerling voldoende mogelijkheid om de
competenties te oefenen.
17. Leerlingen weten welke producten zij op moeten leveren.
1 2 3 4
1 2 3 4
18. Er wordt tijdens het project aandacht besteed aan hoe de hersenen van
pubers zich ontwikkelen.
19. Er zit voldoende uitdaging in het project.
20. Er is voldoende tijd om de leerlingen te begeleiden.
21. Er is voldoende tijd om leerlingen te beoordelen.
22. Na afloop van het project evalueren wij het project met de leerlingen
23. Na afloop van het project evalueren wij het project met de docenten en
andere betrokkenen.
24. Iemand is verantwoordelijk om het project aan te passen naar
aanleiding van de evaluaties.
1 2 3 4
25. Docenten zijn getraind om criteriumgerichte gesprekken te voeren
1 2 3 4
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
1 2 3 4
Pagina - 45 -
26. Docenten zijn getraind om op coachende wijze te begeleiden.
1 2 3 4
Op de achterkant heeft u ruimte op te schrijven wat er volgens u aan het project verbeterd kan
worden.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 46 -
Bijlage 11: Informatie competenties:
De waarneming en de beoordeling vindt plaats op de eerste bijeenkomst bij alle drie de
groepen en op de twee bijeenkomst bij de groep die de lunch verzorgt.
De beschrijving van de 4 basiscompetenties worden hieronder beschreven, waarvan 2 die we
gebruiken de beoordeling van dit project,
1. Samenwerken (SHL competentie E: Samenwerken en overleggen)
raadpleegt en betrekt anderen bij het nemen van beslissingen, raadpleegt en betrekt
anderen bij het uitvoeren van taken overlegt tijdig en regelmatig met anderen en
informeert hen voldoende, waardeert openlijk de bijdrage van anderen (bevordert de
samenwerking en de teamgeest in de groep HBO WO) past zich waar nodig aan de groep
aan
2. Plannen en organiseren (SHL competentie Q: Plannen en organiseren)
formuleert voor het werk/activiteiten duidelijke, concrete en uitdagende doelen, stelt voor
het werk duidelijke prioriteiten plant en organiseert activiteiten doelmatig en doeltreffend,
regelt adequaat de benodigde mensen en middelen, bewaakt nauwgezet het halen van de
gestelde doelen en deadlines
3. Omgaan met (onverwachte) veranderingen (SHL competentie U: Omgaan met
verandering en aanpassen)
past het eigen gedrag snel en op positieve wijze aan veranderende omstandigheden aan,
staat welwillend tegenover nieuwe ideeën en plannen, accepteert dat zaken met een
zekere regelmaat veranderen kan onzekere en onduidelijke situaties goed aan, kan goed
omgaan met diversiteit tussen mensen
4. Reflecteren Niet beschreven in SHL (SHL competentie P: Leren*)
zorgt ervoor eigen vakkennis en -vaardigheden bij te houden* Onderneemt indien nodig
stappen om deze verder te ontwikkelen* leert van fouten en feedback* vraagt en geeft
feedback aan medeleerlingen of anderen evalueert het effect van het eigen gedrag
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 47 -
Bijlage 12:
De beschrijving met de criteria onderdelen die je nodig heb voor de beoordeling;
a. Samenwerken:
Beschrijvingen van de basiscompetentie Samenwerken
Samenwerken (SHL competentie E: Samenwerken en overleggen)
raadpleegt en betrekt anderen bij het nemen van beslissingen, raadpleegt en betrekt anderen bij het uitvoeren van taken overlegt tijdig en regelmatig met anderen en
informeert hen voldoende, waardeert openlijk de bijdrage van anderen, past zich waar nodig aan de groep aan.
1
2
Ik werk in opdracht samen Ik overleg met meerdere
met klasgenoten.
personen voor ik aan een
opdracht begin.
Ik overleg in opdracht met
een ander voor ik aan een Ik overleg met de
opdracht begin.
betrokken personen voor
en tijdens de opdracht
Ik kan rekening houden
met één ander.
Ik kan rekening houden
met de groep of meerdere
samenwerken
klasgenoten.
Wat?
3
Als ik een opdracht krijg,
betrek ik anderen erbij.
4
Als ik een opdracht krijg
betrek ik anderen erbij.
Ik overleg over de
mogelijkheden van
samenwerking.
Ik overleg over de
mogelijkheden van
samenwerking.
Ik werk aan een goede
verstandhouding met
klasgenoten en/of
collega's.
Ik werk aan een goede
verstandhouding met
klasgenoten en/of
collega's.
Ik overzie de
consequenties van mijn
eigen gedrag.
5
Ik zorg voor voldoende
samenwerking en overleg
met klasgenoten/collega's,
opdrachtgevers en
klanten.
Ik bouw een goede
(werk)relatie op met
collega's, opdrachtgevers
en klanten.
6
Ik stimuleer en optimaliseer
samenwerking en overleg
met klasgenoten/collega's,
opdrachtgevers en klanten.
Ik bevorder een goede
(werk)relatie met klasgenoten/collega's,
opdrachtgevers en klanten.
Ik signaleer zaken die een
Ik neem het initiatief om
negatieve invloed hebben op
Ik overzie de
de onderlinge
het eindresultaat en op het
consequenties van mijn
samenwerking in het team team en doe er iets aan.
eigen gedrag en bespreek te bespreken.
dit in de groep.
Ik maak de onderlinge
Ik ken de consequenties samenwerking bespreekIk lever een bijdrage aan
van mijn gedrag in de
baar om deze te verbeteren.
een goede sfeer in de
groep en kan mijn gedrag
groep.
veranderen als de situatie
daarom vraagt.
Leerling of student legt op bewijskaart uit hoe hij/zij dit heeft gedaan.
Voorbeeldsituaties
Eenvoudige korte
Complexere opdrachten
groepsopdrachten
van 2 à 3 weken in
groepsgrootte 2 personen. groepen van ongeveer 2 à
3 personen.
Eenvoudige projecten met
vooraf bekende uitkomst.
Groepen van ongeveer 2 à
3 personen looptijd 4 à 5
weken.
Complexe projecten met
vooraf bekende uitkomst.
Groepen van ongeveer 2 à
3 personen looptijd 4 à 5
weken.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Langdurige complexe
projecten met fictieve
opdrachtgevers waarvan
de uitkomst vooraf
gedeeltelijk bepaald is.
Langdurige complexe
projecten met externe
opdrachtgevers waarvan de
uitkomst vooraf niet bekend
is.
Pagina - 48 -
Bijlage 13:
b. Plannen en organiseren:
Beschrijvingen van de basiscompetentie Plannen en Organiseren
Plannen en organiseren (SHL competentie Q: Plannen en organiseren)
formuleert voor het werk/activiteiten duidelijke, concrete en uitdagende doelen, stelt voor het werk duidelijke prioriteiten plant en organiseert activiteiten doelmatig en
doeltreffend, regelt adequaat de benodigde mensen en middelen, bewaakt nauwgezet het halen van de gestelde doelen en deadlines
Plannen en
organiseren
1
2
3
Ik kan met hulp mijn werk Ik kan zelf een eenvoudige Ik plan zelfstandig mijn
plannen.
werkplanning maken.
werkzaamheden.
4
Ik help andere leerlingen
bij het plannen van de
werkzaamheden.
Ik kan met hulp prioriteiten Ik overleg met anderen
stellen.
of een planning haalbaar
is.
Ik kan met hulp mijn tijd
indelen.
Ik overleg met anderen of
ik de juiste prioriteiten heb
gesteld.
Ik help anderen bij het
Ik help andere leerlingen stellen van doelen en
met het stellen van doelen prioriteiten.
en prioriteiten.
Ik organiseer mijn eigen
Ik bewaak de voortgang
tijd en die van anderen op
van mijn eigen
een effectieve en efficiënte
werkzaamheden.
manier.
Ik stel bij het plannen de
juiste doelen.
Ik stel bij het plannen de
juiste prioriteiten.
5
Ik plan en organiseer het
werk van anderen.
6
Ik stel de middelen en
mensen vast die nodig zijn
om de werkzaamheden uit
te voeren en zorg voor het
regelen hiervan.
Ik garandeer
beschikbaarheid van
essentiële middelen.
Ik maak effectief en
efficiënt gebruik van de
Ik bouw controles in om te aanwezige capaciteit.
zien of alles nog op
schema verloopt.
Ik doe voorstellen voor
verbetering van de
Ik zorg voor voldoende
planning en organisatie.
mensen en middelen om
de werkzaamheden uit te
kunnen voeren.
Leerling of student legt op bewijskaart uit hoe hij/zij dit heeft gedaan.
Voorbeeldsituaties
Eenvoudige korte
Complexere opdrachten
groepsopdrachten
van 2 à 3 weken in
groepsgrootte 2 personen. groepen van ongeveer 2 à
3 personen.
Eenvoudige projecten met
vooraf bekende uitkomst.
Groepen van ongeveer 2 à
3 personen looptijd 4 à 5
weken.
Complexe projecten met
vooraf bekende uitkomst.
Groepen van ongeveer 2 à
3 personen looptijd 4 à 5
weken.
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Langdurige complexe
projecten met fictieve
opdrachtgevers waarvan
de uitkomst vooraf
gedeeltelijk bepaald is.
Langdurige complexe
projecten met externe
opdrachtgevers waarvan
de uitkomst vooraf niet
bekend is.
Pagina - 49 -
Bijlage 14:
Competentiemeting Samenwerken fase 1
Leerjaar
3/4
meting
Naam leerling:
Naam docent:
Datum meting:
Ingevuld door:
criteria
Samenwerken 1
Groepsli
d
Fase 1
Samenwerken 2
Samenwerken 3
Samenwerken 4
1–2–3–4
Leerling/docent/klasgenoot/ouder
Op mij van toepassing
niet
soms
meestal
Ik werk in opdracht samen met klasgenoten.
Ik overleg in opdracht met een ander voor ik aan een opdracht begin.
Ik kan rekening houden met één ander.
1
2
3
Ik overleg met meerdere personen voor ik aan een opdracht begin.
Ik overleg met de betrokken personen voor en tijdens de opdracht
Ik kan rekening houden met de groep of meerdere klasgenoten.
1
2
3
Als ik een opdracht krijg, betrek ik anderen erbij.
Ik overleg over de mogelijkheden van samenwerking.
Ik werk aan een goede verstandhouding met klasgenoten en/of
collega's.
Ik overzie de consequenties van mijn eigen gedrag.
1
2
3
Als ik een opdracht krijg betrek ik anderen erbij.
Ik overleg over de mogelijkheden van samenwerking.
Ik werk aan een goede verstandhouding met klasgenoten en/of
collega's.
Ik overzie de consequenties van mijn eigen gedrag en bespreek dit in
de groep.
Ik lever een bijdrage aan een goede sfeer in de groep.
1
2
3
Ik ga in de komende periode werken aan:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ik ga aan hieraan werken door:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 50 -
Opmerking mentor/klasgenoot/ouder:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 51 -
Bijlage 15:
Competentiemeting Plannen en Organiseren Fase 1
Leerjaar:
3/4
Meting
Naam leerling:
Naam docent:
Datum meting:
Ingevuld door:
Fase 1
1–2–3–4
Leerling/docent/klasgenoot/ouder
criteria
Van toepassing
niet
soms
meestal
Ik kan met hulp mijn werk plannen.
Ik kan met hulp prioriteiten stellen.
Ik kan met hulp mijn tijd indelen.
1
2
3
Plannen en
Organiseren 2
Ik kan zelf een eenvoudige werkplanning maken.
Ik overleg met anderen
of een planning haalbaar is.
Ik overleg met anderen of ik de juiste prioriteiten heb gesteld.
1
2
3
Plannen en
Organiseren 3
Ik plan zelfstandig mijn werkzaamheden.
Ik stel bij het plannen de juiste doelen.
Ik stel bij het plannen de juiste prioriteiten.
1
2
3
Plannen en
Organiseren 4
Ik help andere leerlingen bij het plannen van de werkzaamheden.
Ik help andere leerlingen met het stellen van doelen en prioriteiten.
Ik bewaak de voortgang van mijn eigen werkzaamheden.
1
2
3
Groepsli
d
Plannen en
Organiseren 1
Ik ga in de komende periode werken aan:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ik ga aan hieraan werken door:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Opmerking mentor/klasgenoot/ouder:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Project Leren in de praktijk als voorbeeld van activerend onderwijs
Pagina - 52 -