Opening door prof. dr. Kim Putters – De sociale staat van Nederland

De sociale staat
van Nederland
Over scheidslijnen en
onbehagen in een
verkiezingsjaar
Kim Putters
4 oktober 2016
Tevreden
over
het heden;
zorgen
over
de
toekomst
2
NL in/over EU
Pessimistisch, maar
(EB 15+, mei 2016)
lidmaatschap onvermijdelijk
3
Dit kwartaal positiever over EU-lidmaat-schap
(waarschijnlijk door Brexitnieuws)
4
Lageropgeleiden veel
negatiever over globalisering
5
Waar liggen de verklaringen?
Verdeling van hulpbronnen in de samenleving
Persoonskapitaal
(gezondheid,
uiterlijk)
Economisch
kapitaal
Cultureel
kapitaal
Sociaal
kapitaal
(inkomen,
vermogen,
arbeid)
(waardering,
reputatie,
opleiding)
(netwerken)
Laag totaal
hulpbronnen
Hoog totaal
hulpbronnen
6
71%
29%
Maatschappelijke
scheidslijnen: actuele stand
van zaken
1. Verschil in levensverwachting/
kwaliteit van leven
2. Kansenongelijkheid in
onderwijs en arbeid
3. Etnische scheidslijn:
gescheiden werelden
4. Zeggenschap: wantrouwen in
instituties
7
1. Verschil levensverwachting/ Kwaliteit van leven
Aantallen ouderen tot 2060 (in miljoenen)
5,000,000
4,500,000
4,000,000
3,500,000
3,000,000
> 85 jaar
2,500,000
75-84 jaar
65-74 jaar
2,000,000
1,500,000
1,000,000
500,000
0
1950
Bron: CBS
8
1960
1970
1980
1990
2000
2010
2020* 2030* 2040* 2050* 2060*
2. Kansenongelijkheid in onderwijs en arbeid
Score op de cito eindtoets basisonderwijs naar opleidingsmilieu, 2013/’14
100%
90%
80%
70%
545-550 (vwo)
60%
537-544 (havo, havo/vwo)
50%
529-536 (vmbo gl tl, vmbo gl
tl/havo)
40%
523-528 (vmbo kader )
30%
501-522 (vmbo basis )
20%
10%
0%
laag
midden
hoog
opleiding ouders
Bron: ITS/Kohnstamm (Cool 5-18) SCP-bewerking
9
Flexibele contracten naar opleidingsniveau
werknemers van 15-65 jaar, 1996-2015
30.0
25.0
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
1996
1998
2000
2002
laagopgeleid
2004
middelbaar opgeleid
Bron: CBS StatLine (EBB ‘96-’15)
10
2006
2008
2010
hoogopgeleid
2012
2014
Werkt verder door in scholing van werkenden
(Arbeidsaanbodpanel 2016)
11
3. Etnische scheidslijn: gescheiden werelden
•
Leefwerelden van met name moslims en niet-moslims zijn gescheiden:
weinig wederzijdse beïnvloeding, geen gemeenschappelijk referentiekader
en weinig onderling begrip.
•
Trends die dat verder versterken:
- minder menging sociale netwerken
- minder gemengde huwelijken
- Andere bejeging op straat en in gelegenheden
- Arbeidsmarktdiscriminatie
- Nederlandse samenleving reageert angstiger
Moslimjongeren vragen zich af: 'Mogen we hier wel zijn?' En het antwoord
van de omgeving is: 'Willen jullie hier wel zijn?'
12
Sociaal en Cultureel Planbureau – Werelden van verschil
Voorbeeld: Werkzoekenden met minimaal 1 discriminatieervaring bij het zoeken naar werk
13
Sociaal en Cultureel Planbureau – Werelden van verschil
4. Zeggenschap: groeiend wantrouwen in
(sommige) instituties
•Negatief over politiek systeem
(m.n. politieke partijen). Positief
over democratie.
•Negatieve steun aan EU.
•Beperkte steun representatieve
democratie (ca. 34%).
•Behoefte aan meer
beslissingsmacht, vooral onder
lager opgeleiden (70%).
14
Percentage vertrouwen 2008/1-2016/3
17
Vertrouwen in de media
18
Gaan we richting een
ander type
samenlevingsmodel?
19
Een nieuw ‘sociaal contract’?
Dat gaat niet in de eerste plaats om de polderinstituties, maar om
het achterliggende samenlevingsmodel:
1. Herijking perspectief op welvaart: verbinding (ook regionaal)
tussen economische en sociale groei (brede welvaart)?
2. Herijking perspectief op solidariteit: welke (her)verdeling
tussen have's en have nots, en vormen van binding tussen
mensen, zijn wenselijk tegen (ontwrichtende) polarisatie?‘
3. Herijking perspectief op zeggenschap: combinaties van
representatieve en participatieve democratie; alternatieve vormen
van eigenaarschap?