(godsdienst)sociologie

(godsdienst)sociologie
Tiltenberg-St. Bonifatius
Jaar I-II, major
Code VIII.3
Inleiding cursus
Docent
• Vrije Universiteit: sociologie
• Bisdom Haarlem-Amsterdam:
diaconie/kerk en samenleving
• Tiltenberg (zie ook website)
• aandachtsgebieden
• [email protected]
Opzet cursus
Drie thema’s:
- Sociologie/kerk en samenleving
- Religieuze organisatievorming
- Modernisering van de samenleving
Hoorcollege, discussie, video/tekst, flexibele
tijdsindeling
PowerPoint op website
Literatuur
Gerard Dekker en Hijme Stoffels: Godsdienst en
samenleving. Een introductie in de
godsdienstsociologie.
Kampen: Kok (5e druk of hoger)
- Bij de receptie
Te lezen:
1 juli: hst 1, 2, 4
2 juli: hst 3, 8, 9
3 juli: hst 5, 6, 7, 10
Eindopdracht
•
•
•
•
•
•
Take-home: reageren op drie stellingen
Sociologisch reageren
Gebruik stof boek en college
Elke stelling max. 1 A4
Je mag samenwerken, maar eigen verhaal
Geen goede of foute antwoorden, kwaliteit
argumentatie
Les 1
Sociologie
Verhouding kerk en samenleving
Stelling
Godsdienst is niet van belang
voor de samenleving
Sociologie
Kunstmatig woord (Comte: 1824/1839):
- socius: metgezel, samenleving
- Logos: wetmatigheid, regel, inzicht
- ‘wetmatigheid van samenleven’
Sociologie ontstaan in sociale crisis
Beheersing of verandering?
Definitie
(Jager en Mok: Grondbeginselen der sociologie)
“sociologie is de wetenschap die het samenleven
van mensen in grotere en kleinere verbanden
bestudeert”
- Het gedrag van mensen voor zover dat
beïnvloed wordt door relaties met andere
mensen
- De uit dat gedrag voortkomende
gedragspatronen, opvattingen en verhoudingen
- De verklaring daarvoor in ontstaan, voortbestaan
en verandering
Wat wel, wat niet?
“…het samenleven van mensen…”
individu
cultuur
structuur
Groot en klein
“…in grotere en kleinere verbanden…”
- Micro
- Meso
- Macro
Sociologie als wetenschap
• Empirisch en objectief
• Systematisch en generaliserend
• Methodisch
• Waardevrij
! Sociologische denkwijze: wat heeft dit te
maken met de relaties tussen mensen?
Godsdienstsociologie
‘Bestudering van religie uit sociologisch
perspectief’
- Sociologische theorie, methode, begrippen
- Micro, meso, macro
- Wetenschappelijk
Spanningsvolle relatie
• Kunnen godsdiensten bestudeerd worden
zonder waarheid of bestaan goden te
erkennen (Etsi deus non daretur)?
• Is godsdienst iets anders dan willekeurig
welke andere menselijke activiteit?
• Wat is de opstelling van Dekker en
Stoffels?
• Wat denken jullie zelf?
Citaat Dekker
Theologie is te mooi om waar te zijn,
sociologie is te waar om mooi te zijn
Wonderen en sociologie
• Hoe kijkt Stoffels tegen wonderen aan?
• Doet hij hierdoor het wonder tekort?
• Wat vind je van deze manier van kijken?
Wat is religie?
(voor een socioloog)
• Schema Hijmans/Hilhorst (p.37)
Waar zit het onderwerp van de
godsdienstsociologie?
• Dekker/Stoffels: betrokkenheid op een als
transcendent ervaren werkelijkheid
• Substantiële en functionele definities (en
consequenties)
Substantiële definities
• Bruce: Religion consists of beliefs, actions
and institutions which assume the
existence of supernatural entities with
powers of action, or impersonal powers or
processes possessed of moral purpose.
Functionele definities
• O’Dea: Religion is the manipulation of
non-empirical or supra-empirical means
for non-empirical or supra-empirical ends.
Religie?
•
•
•
•
•
Civil religion
Invisible religion
Politieke ideologie, voetbal?
Officiële en niet-officiële vormen
Mens van nature religieus?
Wat is sociologisch aan religie?
• Een groepsfenomeen
• Omvat overtuigingen, verhalen, tradities,
waarden
• Specifieke praktijken, rituelen
Vijf aspecten (p.38): ideologisch, ritueel,
intellectueel, ervaring, consequenties
Functie van religie voor samenleving
(O’Dea 1969)
Positief
• Consolation and
reconciliation
• Emotional stability
and personal growth
• Legitimation of
society
• Prophetic change
• Social and individual
identity
Negatief
• Suppression of
protest
• Block progress
• No practical action
• Conflict and disunity
Functies van religie
(Dekker/Stoffels p.73)
•
•
•
•
•
•
Integratieve functie (Berger)
Legitimatie
Compensatie
Zingevingfunctie
Veranderende functie
Emancipatie
Religie en samenleving
• Sociale structuur heeft gevolgen voor
(religieus) handelen en opvattingen
• Bepaalde sociale kenmerken in bepaalde
groepen
• Religie heeft gevolgen voor de inrichting
van de samenleving
! Geen directe relatie, eerder wisselwerking
Stelling
Godsdienst is niet van belang
voor de samenleving