Verandering van medicatie

Verandering van medicatie
Onderzoek onder patiënten en mantelzorgers
Achtergrond en doelstellingen
Uit eerder door ons uitgevoerd onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van de patiënten het wisselen
naar geneesmiddelen in een andere verpakking of van een andere fabrikant als vervelend ervaart.
Het probleem lijkt vooral te zitten in weerstand tegen verandering, de verwarring die de verschillend
uitziende middelen veroorzaken en de angst voor of ervaring met bijwerkingen (TNS NIPO,
generieke geneesmiddelen en preferentiebeleid 2010).
In de nabije toekomst zullen patiënten die een merkgeneesmiddel gebruiken (vanwege het
preferentiebeleid) mogelijk overgezet worden op een generieke variant van hun geneesmiddel.
Daarom is het belangrijk inzicht te krijgen in de impact van verandering van medicatie voor de
patiënt. Omdat het om een patiëntengroep met een psychische aandoening gaat, is deze
verandering mogelijk extra ingrijpend.
De volgende vraagstellingen staan daarom centraal in het onderzoek:
• In hoeverre is het voor patiënten met een bipolaire stoornis of schizofrenie een probleem om de
verandering in het algemeen en substitutie in het bijzonder (=van een merkgeneesmiddel naar
een generiek geneesmiddel (met dezelfde werking) te maken en welke redenen liggen hieraan ten
grondslag? Wat is positief, wat is negatief?
• Wordt er vaak geswitcht van medicatie? Wat zijn de ervaringen?
• Welke ondersteuning hebben patiënten nodig/verwachten ze hierbij van apotheker, specialist,
huisarts, psychiatrisch verpleegkundige of patiëntenvereniging?
• Welke informatie of middelen kunnen patiënten ondersteuning bieden bij een switch van
geneesmiddel?
Conclusies
Belangrijkste inzichten
Switchproblematiek
Goede medicatie voor bipolaire en schizofrenie-patiënten is van eminent belang.
De keuze van het middel en de dosering luisteren erg nauw.
Men is in het algemeen tevreden over het middel (maar niet over bijwerkingen).
De respondenten (patiënten en mantelzorgers) zijn daarom huiverig voor verandering . Redenen: angst voor
bijwerkingen, te weinig effect en decompensatie. Kosteneffectiviteit is daarbij geen zwaarwegend (tegen)argument
Als men al open staat voor veranderingen, dan met name voor een effectiever middel met minder bijwerkingen. Als er
een beter middel is, staat men daarvoor open.
De behandelaar is de betrouwbaarste influential.
Zolang de respondent zelf betrokken wordt bij de verandering (op eigen initiatief of op initiatief van behandelaar), vindt
hij therapietrouw relatief makkelijk. Zo niet, dan vindt hij therapietrouw moeilijk.
Uitleg over verandering is uitermate belangrijk. Het komt nog voor (niet vaak) dat de patiënt geen uitleg krijg
Bij verandering naar een ander geneesmiddel (ook generiek) wil de patiënt ervan overtuigd zijn dat het nieuwe middel
niet leidt tot terugval of meer bijwerkingen. Daarnaast wil men weten waarom het middel beter is.
Belangrijkste inzichten
Preferentiebeleid
Verreweg de meeste patiënten gebruiken een merkgeneesmiddel.
Het preferentiebeleid is lang niet duidelijk.
Ruim de helft (57%) van de respondenten ziet generieke geneesmiddelen als gelijkwaardig aan merkgeneesmiddelen,
hoewel een derde aan een merkgeneesmiddel de voorkeur geeft.
Daadwerkelijke verandering
Verandering van medicatie komt (desondanks) regelmatig voor.
Verandering van merkgeneesmiddel naar generiek geneesmiddel heeft zich in de afgelopen twee jaar op het gebied
van AAP’s in beperkte mate voorgedaan (< 10%).
De verandering naar generiek heeft vooral op initiatief van de apotheker plaatsgevonden.
Gewenste ondersteuning
Wanneer verandering noodzakelijk is, moet deze geïnitieerd en ondersteund worden door de behandelaar
Goede overzichtelijke informatie over beschikbare geneesmiddelen (met werking en bijwerking) en een checklist voor
een gesprek met een behandelaar zijn de meest gewenste hulpmiddelen.
Opzet van het onderzoek
Opzet van het onderzoek I
Ter voorbereiding van dit (kwantitatieve) onderzoek heeft eerst kwalitatief onderzoek plaatsgevonden
door het bureau Smelik, Abrahams en Morsinkhof. Dit onderzoek is gepresenteerd en heeft voor
TNS NIPO als input voor de vragenlijst gediend.
Vervolgens heeft TNS NIPO een vragenlijst voor patiënten geconcipiëerd. Deze vragenlijst is
besproken met AstraZeneca en leden van de patiënten- en familieverenigingen, te weten: Anoiksis,
VMDB en Ypsilon. De opmerkingen van deze partijen zijn in het concept verwerkt.
Van de patiëntenvragenlijst is een versie voor mantelzorgers afgeleid, waarbij de vragen vaak net
iets anders moesten worden gesteld. De opbouw van beide vragenlijsten is echter gelijk, zodat een
vergelijking tussen patiënten en mantelzorgers mogelijk is.
De vragenlijsten zijn door de patiënten- en familieverenigingen verzonden naar patiënten resp.
mantelzorgers. Men diende de vragenlijst online in te vullen. Daarnaast heeft TNS NIPO een aantal
uitnodigingen gestuurd naar patiënten uit het eigen panel.
Voorwaarde voor een geslaagd interview was dat de patiënt een AAP diende te gebruiken. Gebruikte
men dat niet, dan werd het gesprek beëindigd.
Opzet van het onderzoek II
De uitnodigingen zijn tussen 15 en 16 februari verzonden. Het veldwerk liep door tot 29 februari.
In totaal zijn er 2.249 personen benaderd. In totaal hebben 594 personen aan het onderzoek meegedaan. 287 van
deze personen bleken geen AAP’s te gebruiken, zodat de effectieve steekproef 277 respondenten bedraagt.
Deze 277 personen zijn als volgt verdeeld:
aantal
bipolaire patiënten
189
schizofrenie patiënten
21
mantelzorgers
67
LET OP:
Mantelzorgers antwoorden vooral voor de relatief ernstige patiënten.
Mantelzorgers antwoorden vaak namens patiënten die aan schizofrenie lijden (87%).
Vraag patiënten vragenlijst: Welke diagnose is er bij u gesteld?
Respons
Per respondentenbron was de respons als volgt:
Anoiksis
VMDB
Ypsilon
NIPObase
Totaal
Verstuurd
40
1.342
645
222
2.249
Meegedaan
17
299
115
163
594
Gebruikt AAP’s
14
126
65
72
277
Rapportage
In principe hebben we de resultaten uitgesplitst naar de twee typen patiënten en naar de
mantelzorgers.
We hebben niet het ‘totaal’ van alle respondenten vermeld, omdat bijv. mantelzorgers en patiënten
zich moeilijk laten optellen. Ook de patiënten zijn als ‘groep’ niet opgeteld omdat het aantal
ondervraagde mensen met een bipolaire stoornis vele malen groter is dan het aantal mensen met
schizofrenie. We zouden dan de groep ‘mensen met schizofrenie’ heel sterk moeten wegen, hetgeen
een onzuiver beeld zou opleveren.
Helaas beschikken we voor de groep schizofrenie patiënten over slechts 21 waarnemingen. In het
algemeen is dit aantal te gering om daar conclusies op te bouwen. Toch hebben we ze als groep
gerapporteerd. Wees er bij de interpretatie van bewust dat deze cijfers daarom een indicatief karakter
hebben.
Ten aanzien van de beantwoording door mantelzorgers is het belangrijk om te weten dat de
meerderheid te maken heeft met patiënten met een schizofrene stoornis (schizofrenie: 87%, bipolaire
stoornis: 13%). De schizofrenie-patiënt is dus hun denkkader.
Gebruik, beleving en tevredenheid
Belang van de medicatie voor bipolaire en schizofreniepatiënten
Het belang van goede medicatie is voor bipolaire en schizofrenie-patiënten heel erg groot: gemiddeld 8,7 (!) resp. 8,4
op een schaal van 1 tot 10. Opvallend is dat mantelzorgers het belang van een goede medicatie weliswaar hoog
inschatten, maar toch aanzienlijk minder hoog dan de patiënt zelf (7,5).
Belang medicatie als rapportcijfer
Bipolaire patiënten
8,7
Schizofrenie patiënten
8,4
Mantelzorgers
7,5
Vraag patiënten vragenlijst: Over sommige medicijnen stellen wij straks meer vragen. Maar eerst willen we weten wat
volgens u het belang van de medicatie bij <aandoening> is. Zou u dat in een rapportcijfer willen uitdrukken, waarbij 1
staat voor ‘zeer onbelangrijk’ en een 10 staat voor ‘zeer belangrijk’?
Beleving medicatie
In de onderstaande tabel staan stellingen die te maken hebben met de beleving van medicijnen in verband met
bipolaire stoornis of schizofrenie. De percentages hebben betrekking op respondenten die het ‘helemaal’ of
‘grotendeels’ eens zijn met de stelling.
Het belang van een juiste keuze van de medicatie én van dosering is evident.
Ook het tijdig innemen van medicijnen is belangrijk.
Het is daarom wel logisch dat patiënten huiverig zijn tegenover een verandering van medicatie.
Kosteneffectiviteit is niet de belangrijkste overweging voor de bipolaire of schizofrenie patiënt bij de keuze van een
geneesmiddel.
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
De keuze van medicijnen luistert in mijn situatie heel nauw
93
81
91
De dosering of het aantal tabletten luistert in mijn situatie erg nauw
92
86
84
Het op tijd innemen van medicijnen luistert in mijn situatie erg nauw
71
48
85
Ik zie op tegen elke verandering van medicatie
68
48
66
Ook al hebben twee medicijnen dezelfde werking, de bijwerkingen
kunnen heel verschillend zijn
65
71
67
Bij de keuze van medicijnen mag op de kosten worden gelet
48
38
19
Vraag patiënten vragenlijst: Nu volgen er enkele uitspraken. Wilt u steeds
aangeven in welke mate u het ermee eens of oneens bent?
Tevredenheid over medicatie I
De bipolaire en schizofrenie patiënten zijn over het algemeen behoorlijk tevreden over het effect van hun medicatie –
substantieel beter dan de patiënt volgens de mantelzorger is!
Ten aanzien van de afwezigheid van bijwerkingen scoren ze gemiddeld veel lager.
(ook in de onderstaande tabel geven we het percentage weer van patiënten dat behoorlijk tot zeer tevreden is.)
Mate van tevredenheid over ….
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
… effect van de medicatie
80%
90%
61%
… aantal keer innemen van medicatie
75%
76%
40%
… mate van bijwerkingen
34%
38%
19%
Vraag patiënten vragenlijst : Bent u tevreden of ontevreden over ….
- het effect van de medicatie in het algemeen?
- het aantal keer per dag dat u uw medicatie moet innemen?
- de mate van bijwerkingen van de medicatie?
Antwoorden: heel tevreden, behoorlijk tevreden, neutraal, behoorlijk ontevreden
heel ontevreden, geen mening
Mening over verandering in het
algemeen
Verandering van medicatie meegemaakt
Veel bipolaire en schizofrenie-patiënten hebben het afgelopen jaar met verandering in medicatie te maken gehad:
60% van de bipolaire patiënten en 38% van de schizofrenie-patiënten.
Bij ongeveer de helft van degenen die te maken heeft gehad met een verandering geldt dat één verandering.
Zelfs twee of drie veranderingen zijn met name bij de bipolaire patiënt geen zeldzaamheid.
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
GEEN verandering
41
62
54
1x veranderd
28
29
28
2x veranderd
18
5
10
3x of vaker veranderd
13
5
7
Vraag patiënten vragenlijst: Als u terugdenkt aan het afgelopen jaar, hebben er
dan veranderingen plaatsgevonden in het soort of het merk medicijnen dat u
krijgt voorgeschreven? Zijn er medicijnen toegevoegd, vervangen of
weggenomen? Zo ja: hoe vaak is dat gebeurd?
Belasting van verandering van medicatie
Enerzijds staat de meerderheid van de bipolaire patiënten open voor verandering van medicatie, al is het aandeel van
degenen die er tegenop zien niet gering (39%).
Schizofrenie patiënten lijken in grote mate huiverig te zijn voor verandering van medicatie.
Van de mantelzorgers geeft ca. eenderde aan dat verandering ‘erg belastend’ is.
‘Open’ voor verandering
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
Erg open
33
25
16
Beetje voor open
28
13
55
Beetje belastend
20
38
6
Erg belastend
19
13
32
De belangrijkste redenen om niet open te staan zijn: angst voor bijwerkingen, angst voor te weinig effect, angst voor
decompensatie.
Redenen om open te staan zijn dat men graag het effectiefste middel met de minste bijwerkingen wil hebben. Als er
een beter middel is, dan staat men daar open voor. Het gaat dus echt om de kwaliteit en niet om de kosten van het
geneesmiddel.
Vraag patiënten vragenlijst: Hoe staat u in het algemeen tegenover een
verandering in het soort medicijn voor <aandoening>?
Overleg over verandering medicatie
Het komt zelden voor dat een verandering van medicatie zonder overleg met de patiënt tot stand komt. Het gebeurt
dus vooral op initiatief van de patiënt of op initiatief van de behandelaar (in ongeveer even veel gevallen).
Toch komt het in een beperkt deel van de gevallen voor dat behandelaar of apotheker een verandering entameren
zonder overleg met de patiënt. Dit blijkt zich vooral te concentreren bij patiënten waarvan de mantelzorger de
vragenlijst heeft ingevuld (waarschijnlijk betreft dit de minder toegankelijke patiënt).
Hoe kwam verandering tot stand?
Bipolaire patiënt
(n=111)
Mantelzorger
(n=31)
Patiënt begon er zelf over
35
23
Behandelaar begon er over
41
29
Behandelaar, zonder uitleg
1
10
Apotheker, met uitleg
14
3
Apotheker, zonder uitleg
2
3
Uiteindelijk was 87% van de (bipolaire) patiënten het eens met de verandering; 12% was het oneens. Volgens de
mantelzorgers ligt dat lager: 68% mee eens en 19% mee oneens.
Vraag patiënten vragenlijst: Een verandering in het soort of het merk medicijnen
kan op verschillende manier tot stand komen. Hoe ging dat de laatste keer bij u?
Verandering: verbetering of verslechtering?
In iets meer dan de helft van de gevallen vindt de patiënt de verandering een verbetering; 8% heeft het over een
verslechtering. De rest is overwegend de mening toegedaan dat het niet zo veel van het vorige middel verschilt.
Voor de mantelzorgers verschillen de getallen niet zo veel; wel is het percentage ‘weet niet’ begrijpelijkerwijs wat
hoger.
Verbetering of verslechtering?
Bipolaire patiënt
(n=111)
Mantelzorger
(n=31)
Grote verbetering
16
-
Behoorlijke verbetering
36
42
Maakt weinig uit
34
35
Behoorlijke verslechtering
5
6
Grote verslechtering
4
3
Weet niet
5
13
(In bovenstaande tabel is de groep schizofrenie-patiënten niet apart vermeld, aangezien het er in totaal maar 8 waren
die deze vraag beantwoord hadden.)
Vraag patiënten vragenlijst: Was de verandering wat u betreft een verbetering of
een verslechtering?
Geloofwaardigheid afzender bij veranderingsboodschap
Het maakt veel uit wie vertelt dat twee merken precies dezelfde werking hebben.
•
De behandelaar is daarbij in het voordeel: uit zijn mond wordt deze boodschap het meest geloofd.
•
Wanneer een apotheker deze informatie verschaft, komt hij minder geloofwaardig over.
•
Datzelfde geldt voor het CBG. Dit zal te maken hebben met de waarschijnlijke grote onbekendheid van dit
orgaan (in dit onderzoek is bij het college de toevoeging ‘de overheid’ geplaatst).
•
Merk op hoezeer de antwoorden van de mantelzorgers afwijken van die van de patiënten.
Als …. zegt dat twee merken dezelfde werking
hebben, dan geloof ik dat
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
Mijn apotheker
63
71
27
Mijn behandelaar
78
76
48
College ter Beoordeling van Geneesmiddelen
56
62
27
Vraag patiënten vragenlijst: Nu volgen er enkele uitspraken. Wilt u steeds
aangeven in welke mate u het er mee eens of oneens bent?
- Als mijn apotheker zegt dat twee merken medicijnen precies dezelfde werking
en bijwerking hebben, geloof ik dat
- Als mijn behandelaar zegt dat twee merken medicijnen precies dezelfde
werking en bijwerking hebben, geloof ik dat
- Als ‘het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen’ (de overheid) zegt dat
twee merken medicijnen precies dezelfde werking en bijwerking hebben, geloof
ik dat
Antwoorden: helemaal mee eens, grotendeels mee eens, grotendeels mee
oneens, helemaal mee oneens, weet niet
Invloed van overleg op therapietrouw bij verandering van
medicatie
Zolang de patiënt zelf betrokken is bij een verandering van medicatie - hetzij op eigen initiatief, hetzij op initiatief van
de behandelaar – vindt hij het relatief eenvoudig om therapietrouw te zijn.
Wanneer de verandering zonder overleg met hem wordt doorgevoerd, heeft de patiënt daar veel grotere moeite mee.
Wellicht een open deur, maar hier is aangetoond dat overleg over de medicatie met deze groep (die zich wellicht vaak
onzeker voelt) heel belangrijk is.
Hoe makkelijk is het op JUISTE TIJD en in JUISTE
HOEVEELHEID innemen van medicijnen na een verandering ….
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
… die door uzelf (de patiënt) is aangekaart
77
76
45
… die de behandelaar is voorgesteld
76
76
45
… die zonder overleg met u (de patiënt) tot stand gekomen is
29
29
4
Vraag patiënten vragenlijst: Hoe makkelijk of moeilijk vindt u het om u precies
aan het tijdstip en de hoeveelheid medicijnen te houden ?
…. na een verandering van medicijnen die uzelf heeft aangekaart
…. na een verandering van medicijnen die uw behandelaar heeft voorgesteld en
met u heeft overlegd
…. na een verandering van medicijnen die zonder overleg met u tot stand is
gekomen
Antwoorden: heel makkelijk, behoorlijk makkelijk, behoorlijk lastig, heel lastig
weet niet, geen ervaring mee
Merkgeneesmiddelen vs. generieke
geneesmiddelen
Wie maakt uiteindelijk de keuze voor merkgeneesmiddel of
generiek?
Het zijn vooral de zorgverzekeraar en de behandelaar die bepalen of de patiënt een merkgeneesmiddel dan wel een
generiek geneesmiddel voorgeschreven of afgeleverd krijgt
De apotheker zou volgens de respondenten op dit terrein een vrij bescheiden rol spelen. Dit geldt ook voor de
overheid (‘de minister’).
Wie beslist uiteindelijk over
merkgeneesmiddel of generiek?
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
De behandelaar
46
38
67
De apotheek
32
33
12
de zorgverzekeraar
52
52
45
De minister van VWS
18
38
10
Vraag patiënten vragenlijst: Wat denkt u: wie beslist er uiteindelijk of u een
merkgeneesmiddel krijgt of een generiek geneesmiddel? Is dat ….
Oordeel over preferentiebeleid
Zonder het preferentiebeleid als zodanig te noemen (veel te ingewikkeld voor de meeste consumenten) is toch
gevraagd een oordeel te geven over het principe van het preferentiebeleid: zorgverzekeraars kunnen uit
kostenoogpunt apotheken en behandelaars tot op grote hoogte verplichten om een generiek geneesmiddel voor te
schrijven.
Patiënten en mantelzorgers vinden dit in meerderheid geen goede zaak.
Hoewel het gaat om een beperkt aantal respondenten zijn er indicaties dat dit voor de schizofrenie patiënten minder
negatief ligt. Zij hebben’hier wat vaker geen oordeel over.
Preferentiebeleid: goede of geen goede zaak?
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
Goede zaak
15
24
12
Neutraal
29
38
31
Geen goede zaak
54
24
55
Geen mening
2
14
1
De argumenten voor een ‘goede zaak’: bijna allemaal in de kostensfeer.
De toelichting bij ‘geen goede zaak’ betrof vooral: de behandelaar moet beslissen en niet de zorgverzekeraar, andere
hulpstoffen betekent mogelijk andere bijwerkingen, het gaat om de beste zorg en niet om de goedkoopste zorg,
merkgeneesmiddelen zijn beter en beter onderzocht.
Vraag patiënten vragenlijst: Om kosten te besparen kunnen zorgverzekeraars de
afspraak maken met de apothekers om een generiek geneesmiddel af te leveren
in plaats van een merkgeneesmiddel. Wat vindt u van het feit dat
zorgverzekeraars apothekers kunnen verplichten generieke middelen aan de
patiënten te verstrekken?
Veranderingen in medicatie in relatie tot
preferentiebeleid
Veranderingen in het licht van preferentiebeleid
In dit hoofdstuk gaan we in op veranderingen die de respondent in de afgelopen 24 maanden daadwerkelijk mee heeft
gemaakt. Door vergelijking van het eerdere middel met het huidige middel hebben we veranderingsaspecten over
merkgeneesmiddelen en generieke in kaart gebracht.
Omdat slechts een minderheid te maken heeft gehad met een wijziging van geneesmiddelen houden we bij
onderverdeling naar groepen beperkte aantallen gaan over. Met name het deel dat van merk naar generiek gaat
(=preferentiebeleid) is met 18% (en n=14) gering.
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
Wel veranderd
32
29
25
Niet veranderd
68
71
75
Van merk naar merk
62
*
88
Van generiek naar merk
15
*
6
Van merk naar generiek
18
*
6
Van generiek naar generiek
5
*
0
Vraag patiënten vragenlijst: resultaten afgeleid uit de 2 onderstaande vragen
Hieronder ziet u een lijst en afbeeldingen van medicijnen. Sommige namen lijken
nogal op elkaar. Wilt u zo goed mogelijk aangeven welke van deze medicijnen u
op dit moment gebruikt?
U gaf eerder aan dat u nu <….> gebruikt. Heeft u in de afgelopen twee jaar (dus
vanaf januari 2010) te maken gehad met een verandering van <dit
geneesmiddel/deze geneesmiddelen> <…….>? Welke van onderstaande merken
gebruikte u hiervoor, maar nu niet meer?
Initiatief voor switch naar merkgeneesmiddel of generiek
Voor de analyse van deze switch maken we een onderverdeling van respondenten die veranderd zijn naar
merkgeneesmiddelen resp. die veranderd zijn naar generieke geneesmiddelen.
•
•
•
Hoewel we eerder hebben geconcludeerd dat wanneer de behandelaar de keuze maakt, deze de minste
weerstand van de patiënt ondervindt, zien we dat het overzetten op generiek vooral door de apotheker gebeurt.
Wanneer de apotheker uitleg geeft over de reden van verandering, zijn kosten het voornaamste argument.
Switch naar generiek wordt niet altijd door de apotheker toegelicht.
Reden van verandering
Momenteel
merkgeneesmiddel (n=67)
Momenteel generiek
geneesmiddel (n=17)
Totaal
(n=84)
Op eigen initiatief
36
6
30
Op initiatief van behandelaar (in overleg met mij)
45
6
37
Op initiatief van behandelaar (zonder overleg met mij)
4
-
4
Op initiatief van apotheker (met uitleg)
7
71
20
Op initiatief van apotheker (zonder uitleg)
4
18
7
Bijwerkingen en te weinig effect zijn de belangrijkste redenen voor de respondent om over verandering te beginnen.
De behandelaar motiveert de verandering met kosten, minder bijwerkingen en effectiviteit.
Eén keer troffen we een respondent aan die expliciet kostenbesparing noemde.
Vraag patiënten vragenlijst: Een verandering in het soort of het merk medicijnen
kan op verschillende manier tot stand komen. Hoe ging dat de laatste keer bij u?
Eens met de verandering?
Het merendeel van de respondenten is het uiteindelijk eens met de verandering.
Hoewel het een klein aantal betreft zijn er indicaties dat degenen die nu generieke middelen gebruiken het minder
vaak eens zijn met de verandering dan degenen die merkgeneesmiddelen gebruiken.
Momenteel merkgeneesmiddel
(n=67)
Momenteel generiek
geneesmiddel (n=17)
Totaal
(n=84)
Helemaal mee eens
46
47
46
Grotendeels mee eens
42
29
39
Grotendeels mee oneens
4
18
7
Helemaal mee oneens
3
6
4
Weet niet
4
-
4
Vraag patiënten vragenlijst: Was u het eens met deze verandering van soort of
merk medicijn?
Switch naar merkgeneesmiddel of generiek verbetering of
verslechtering?
Een switch naar een merkgeneesmiddel leidt in meer dan de helft van de gevallen tot een gevoel van verbetering (het
gaat dan immers vaak om een andere soort medicatie).
Een switch waarbij een generiek middel in het spel is, wordt veel minder vaak als verbetering ervaren. Voor de
meesten maakt het in zo’n geval niet veel uit.
Verbetering of verslechtering?
Momenteel merkgeneesmiddel
(n=67)
Momenteel generiek
geneesmiddel (n=17)
Totaal
(n=84)
Grote verbetering
19
-
15
Behoorlijke verbetering
37
18
33
Maakt weinig uit
30
71
38
Behoorlijke verslechtering
3
-
2
Grote verslechtering
4
6
5
Weet niet
6
6
6
De redenen voor een verbetering waren: minder bijwerkingen, betere stemming (effect), stabieler en (twee keer)
lagere kosten.
Bij verslechtering: andere vorm of verpakking is onhandig (bij slikken, meenemen), minder stabiel.
Vraag patiënten vragenlijst: Was de verandering wat u betreft een verbetering of
een verslechtering?
Benodigde informatie bij overzetten op ander medicijn
Geen terugval krijgen en niet (nog) meer bijwerkingen is de belangrijkste informatie die een patiënt wil hebben
wanneer hij met een verandering van medicatie geconfronteerd wordt.
Deze vraag is tevens als ‘open’ vraag gesteld: wat men vooral wil weten is de reden van de verandering: waarom is
het nieuwe middel beter (74%!)
Als het een verandering naar een GENERIEK middel betreft, dan wil men aanvullend nog graag weten of de werking
echt hetzelfde is.
De vraag is in twee fasen gesteld: eerst de belangrijkste informatie en vervolgens andere belangrijke informatie. In onderstaande worden
per doelgroep het eerst gegeven antwoord én het totaal van de gegeven antwoorden weergegeven.
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
Belangrijkste
info
Totaal info
Belangrijkste
info
Totaal info
Belangrijkste
info
Totaal info
Geen terugval
37
61
24
29
27
39
Geen opname
4
12
5
10
4
7
Niet méér bijwerkingen
17
46
24
33
16
45
Geen beperkingen dag. leven
14
32
14
33
7
30
Voldoende uitleg
13
26
-
24
9
16
Serieus genomen worden
9
15
5
10
22
36
anders
5
6
19
24
12
13
GEEN
1
1
10
10
1
1
Vraag patiënten vragenlijst: Als uw behandelaar u wil overzetten naar een ander
medicijn, wat is dan voor u het belangrijkste? En wat is daarna voor u het
belangrijkste?
Belangrijkste elementen bij een switch naar generiek
Hieronder staat een aantal aspecten die belangrijk kunnen zijn bij de switch van merk naar generiek. Om te
voorkomen dat ze allemaal ‘heel belangrijk’ werden gevonden, hebben we gevraagd ze te rangschikken. In de tabel
staat de gemiddelde positie (hoe hoger het cijfer, hoe vaker als eerste of tweede genoemd).
•
•
•
Een ‘even goede werking’ staat voorop, hetgeen ongeveer hetzelfde is als de bewering dat het dezelfde stoffen
moet bevatten (op de tweede plaats).
Uiterlijkheden (vorm en kleur) zijn het minst belangrijk.
Binnen de drie groepen zien we dezelfde rangorde van de aspecten.
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
Dat het even goed werkt als
merkgeneesmiddel
5,6
5,3
5,4
Dat het echt dezelfde
werkzame stoffen bevat
4,9
4,8
4,5
Dat het CBG het generieke
middel heeft gecontroleerd
4,2
4,3
4,1
De frequentie van inname
3,2
2,8
3,3
Dezelfde kleur en vorm
2,3
2,8
2,9
Vraag patiënten vragenlijst: Als de behandelaar of de apotheek u wil overzetten
van een merkgeneesmiddel naar een generiek geneesmiddel, wat vindt u dan het
belangrijkste om te weten?
En wat is daarna voor u het belangrijkste?
Ondersteuning bij medicatieverandering
Op welke manier het liefst ondersteund bij verandering in
medicatie
Wanneer men geconfronteerd wordt met een verandering in medicatie dan wil men vooral ondersteuning ontvangen
van de behandelaar.
Alle andere genoemde partijen vallen vergeleken bij de behandelaar in het niet. Op de tweede en derde plaats, maar
op afstand, komen apotheek en huisarts.
De patiëntenvereniging heeft een bescheiden plaats. Onder leden van een patiëntenvereniging ligt dat cijfer wel hoger
(16% gecombineerd voor de drie doelgroepen).
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
Door behandelaar
93
81
97
Door apotheek
30
29
7
Door huisarts
22
14
18
Via patiëntenvereniging
11
24
12
Door overheid (CBG)
6
19
9
Via internet
3
14
10
Door zorgverzekeraar
5
5
0
Vraag patiënten vragenlijst: Door wie, of op welke manier zou u het liefst
ondersteund willen worden bij een verandering in uw medicatie?
Behoefte aan hulpmiddelen bij verandering van medicatie?
Het middel waar men het meeste behoefte aan heeft is een overzicht met werking en bijwerking van geneesmiddelen
bij de behandeling van de bipolaire stoornis en schizofrenie.
Daarnaast beschikt men graag over een ‘checklist’ als geheugensteun bij een gesprek met de behandelaar, zodat
men geen belangrijke zaken vergeet.
Ook hier is niet al te veel behoefte aan een actieve rol van de patiëntenverenigingen. Wel is het zo dat leden van
patiëntenverenigingen meer dan gemiddeld behoefte hebben aan een website van de vereniging (20%) of een
brochure van de vereniging (16%).
Bipolaire patiënt
(n=189)
Schizofrenie patiënt
(n=21)
Mantelzorger
(n=67)
Overzicht van alle geneesmiddelen met werking
en bijwerking
60
43
46
‘checklist’ voor bespreking met behandelaar
55
24
51
Website patiëntenvereniging
15
24
15
Brochure patiëntenvereniging
12
19
15
GEEN van deze
8
29
12
Vraag patiënten vragenlijst: En aan welke van onderstaande hulpmiddelen heeft
u behoefte wanneer uw medicatie wordt veranderd?