Renaissane-Watkin page by page P211

Renaissane-Watkin page by page
P211
-In Italië had de gothiek nooit echt zijn wortels gevonden daar de
Italianen zich eerder keerde naar de inheemse klassieke
architectuur.
-De humanistische geleerden leerden het ideaal beeld van de
‘homo universalis’ opnieuw aan en zorgde zo voor een toevloed
van schilders,architecten,beeldhouwers,etc…
A. DE GEBOORTE VAN DE RENAISSANCE
[Firenze en Brunelleschi] in Firenze is de klassieke gedachte nooit
verloren gegaan, ook al door de proto-renaissance
Kath.Firenze (1294-achthoekige kruising) {geïnspireerd op de
achthoekige baptisteria}
P212
vervolg Kath.Firenze(1420-1236-koepel van de kathedraal)
{Brunelleschi won de uitgeschreven wedstrijd en maakte een
wereldschokkede koepel met als kenmerken ; een spits profiel,
opgebouwd uit horizontale lagen, een dubbele schaal en een
ondersteunend raamwerk van 24 ribben -> dit alles haalde hij uit
het bestuderen van Romeinse voorbeelden en zo introduceerde hij
opnieuw de klassieke bouwstijl}
P213
toen er in de Noordelijkere streken in de 14-15e eeuw veel geld
werd gegeven aan de Laat-Gotsche gebouwen koos het rijke Italië
ten voordele van de klassieke bouwkunst.
P214
(foto)
P215
in de San Lorenzo(1421) en San Spirito (1436) beoogde
Brunelleschi een klassieke ritmische compositorische verdeling
van de ruimte waar het vierkant de basisvorm was.
Pazzikapel(1430){decoratie in een lineair patroon van structurele
en decoratieve bekleding met afwisseling van witte plaaster en
natuursteen uit de omgeving}
S.Maria degli Angeli(1434-1437){eerste Renaissancegebouw met
volledig centraal grondplan- het hele gebouw wordt behandeld als
één beeldhouwwerk.}
P216
[Alberti ] Alberti (1404-1472) was in feite een
geleerde/schrijver/wiskundige/geestlijke die veel tijd had
gestoken in het bestuderen van de Romeinse architectuur maar die
vooral daarin een idee vond voor het opstellen van modellen en
orde eerder dan bouwkundige aspecten zoals Brunelleschi.
‘de re aedificatoria’(1452)>volgt de werken van Vetruvius, maakt
duidelijk dat Alberti architectuur niet ziet als een ambacht maar
een intellectuele arbeid. Alberti probeert zij theoriën ook
duidelijker te brengen dan Vetruvius en spreek ook dat de
Venustas van een gebouw afhangt van de verhoudingen en de
plaatsing/schikking.
P217
Tempio Malatestiano-Rimini(1450){Kerkje werd omgevormd tot
een neo-klassieke tempel en een mausoleum waarvoor het motief
van de triomfboog wordt toegepast}
P218/219
San Sebastiano-Mantua(1460){de eerste koepelkerk met grieks
kruis als grondplan}
San Andrea-Mantua(1470){de traditionele zijbeuken worden
vervangen door zijkapellen zodat het zicht onbelemmerd bleef, de
voorgevel is er weer een met een triomfboogmotief en het motief
van het tempelfront}
[paleizen en stedenbouw in Pienza, Urbino en Florence]
de invloed van Alberti wordt oa duidelijk in Pienza (1460- de
eerste ideale stad van de Renaissance) {de stad met centrale plein
en Kathedraal werd voor grote delen ontworpen door Rosselino en
daarvoor werd veel rekening gehouden met zichten en
perspectivische ligging van de gebouwen.}
P220
(foto)
P221
Palazzo Medici(1444)-Firensze {gebouwd door Michelozzo met
zware blokken die het massieve karakter benaderen.}
P222
[Filarete en Leonardo Da Vinci] Filarete ontwierp rond 1460-1464
in Milaan het Ospedale Maggiore {een revolutionair ontwerp voor
dit ziekenhuis met een in een vierkant ingeschreven kruis met
binnenplaatsen tussen de kruisarmen en met hoge torens op de
hoeken}
P223
Filaretes voorkeur voor symmetrische geometrische planning
heeft invloed gehad op het werk van Da Vinci en Bramante
B. DE HOGE RENAISSANCE
[Rome, Bramante] Het was niet Da Vinci die veel bouwde maar zijn
vriend Bramante die de stap zette van ontwerp naar een
gebouwde vorm. Bramante was geboren in Urbino en rond 1480
door Ludovico Sforza naar Milaan gebracht.
S.Satiro-Milaan {een grieks kruis in een vierkant met een
ingschreven cirkel}
S.Maria delle Grazie-Milaan{herdenkingskapel van de Sforza’s is
een centraalbouw naar het voorbeeld van de S. SebastianoMantua}
P224
In 1499 verhuist Bramante naar Rome en daar ondergaat zijn stijl
grote veranderingen onder Paus Julius II(1503-1513) die buiten
een militaire paus ook een maecenas was die oa Bramante, Da
Vinci en Rafaël in dienst nam. Bramante begon met het
vervaardigen van schaaltekeningen van Romeinse oudheden en
werd zo gecontacteerd door de Kardinaal van Napels.
Tempietto in het kloosterhof van S.Pietro in Montorio (1502)
{Bramante bouwde voor het eerst sinds de Romeinse tijd een
rotonde met koepel en peristyle, het Tempietto verenigt in zeker
zin de Christelijke tradities met de humanistische idealen, de
tempel heeft geen functionele waarde maar is wel doordrongen
van een christelijke symboliek> het volgde zodanig correct ook de
klassieke tradities dat het top op vandaag een maatstaaf is voor
alle (hoog-)Renaissancekunst.}
P225
Palazzo Caprini-Bramante in Rome(1512){ hiermee stelde
Bramante de norm op voor de paleizenbouw in de Renaissance en
hier worden voor het eerst Romeinse halfzuilen gebruikt}
P226
[De St Pieter – van Bramante tot Madreno]
In 1506 gaf Julius II aan Bramante de opdracht te beginnen aan de
verbouwing van de St Pieter. – Bramante stelde een centraalbouw
voor vanuit de overweging dat de kerk toch vooral Marttyrium
was > de grondvorm was een Grieks kruis waarbij elke arm wordt
afgesloten door een apsis en met boven de kruising een
gigantische ‘pantheon’-koepel. Het centrale Griekse kruis wordt
dan nog eens herhaald in de hoekkapellen zodat in feite ook een
vierkante omgang ontstaat. Bij Bramantes dood waren alleen de
steunpijler en de aanzet voor de bogen met cassetten die de koepel
zouden dragen.
P227
Het probleem met Bramante’s ontwerp was dat de centraalbouw
met Grieks kruis eigenlijk onvoldoende de massa bezoekers zou
kunnen ontvangen en dus werd na zijn dood oa door Rafaël en
Peruzzi een schip toegevoegd aan zijn ontwerp. Later voegde
Sangallo de JOngere aan het schip meerdere verdiepingen toe die
echter niet de monumentaliteit benaderden van Bramante’s
ontwerp dat zou pas weer gebeuren toen Michelangelo de werf
overnam en de St. Pieter grotendeels afwerkte.
[Rafaël,Peruzzo en Sangallo de Jongere]
Rafaël nam niet de impossante stijl over van Bramante maar wel
zijn voorliefde voor de klassieke harmonie van zijn vroegere werk
zoals te zien is in zijn schilderij ‘de school van Athene’.
Rafaël luidt ook een nieuwe golf van belangstelling voor de
oudheid in met onder meer referenties naar de thermen van Rome.
P228
(foto)
P229
Palazzo Massimo alle Colonnen(1532 – door Peruzzi){deze villa uit
een geheel van twee is een stadsvilla waar veel vindingen van
Peruzzi gedemonstreerd worden}
Palazzo Farnesina(1509-1511){twee open loggia’s op de begane
grond en het interieur is beschilderd met fresco’s oa van Rafaël en
de villa is eigenlijk een herschepping van de villa suburbana uit de
oudheid.}
P230
Palazzo Farnese(1517- door Sangallo de Jongere){ de palazzo was
bedoeld voor een van de rijkste en machtigste mannen van Rome
die later Paus werd en dan het Paleis liet herzien, het paleis rijst
bijna 30 m op en heeft een indrukwekkende ingangstunnel met
tongewelf en colonnade.}
[afwijkingen in Mantua:Guilio Romana] Romana(1499-1546) was
afkomstig uit Rome en had een opvallende stijl die een zelfbewust
streven naar Neo-klassieke geleerdheid tentoonspreidde. Zijn
belangrijkste beschermheer was Federigo Gonzaga(1500-1540),
die gaf de opdracht voor een verbouwing van zijn stoeterij.
P231
Villa de Té(1525_1534){ als een klassieke Romeinse villa had het 4
lage vleugels rond een binnenplaats maar Romana heeft veel
moeite moeten doen om een symmetrie te kunnen handhaven daar
een deel van de oorspronkelijke façade behouden bleef. Hij speelt
ook dynamische spelletjes met doorhangende trigliefen en
sluitstenen}
P232
Bij zijn eigen huis permiteert Romana zich dezelfde vrijheden als
bij palazzo del té – het zijn deze vrijheden die we Maniërisme gaan
noemen.
P233
[Michelangelo] De architectonische grappen en experimenten van
Romano blijven strikt persoonlijk waar die van Michelangelo later
tot de Barok gaan leiden. Michelangelo(1475-1564) werd opgepikt
door Lorenzo de’ Medici maar kreeg zijn eerste grote opdracht van
paus Julius die hem later ook dwong de sixtijnse kapel te
schilderen.
P234
(foto)
P235
Vestibule van de bibliotheek van S. Lorenzo {hier week
Michelagelo danig van de norm af met een trap die de helft van het
grondvlak van die ruimte bevat. Hij zorgt voor een vreemd
trapontwerp dat de ruimte komt binnengevloeid en plaatst de
zuilen totaal nutteloos als standbeelden in zuilen} Michelangelo
zag zichzelf dan ook als het romantisch genie dat door innerlijke
kwellingen verscheurd wordt.
De laatste dertig jaar van zijn leven bracht hij door in Rome
Capitool(1538) { Michelangelo veranderde een verzameling
middeleeuwse gebouwen in een evenwichtige Piazza met 5
toegangen en 3 paleizen.
P236
(..) vervolg capitool{aan de west-en oostzijde van de piazza
introduceert hij in de palazzo’s een nieuwe geleding die bekend is
geworden als de ‘kolossale orde’: pilasters rijzen over twee
verdiepingen op, Michelangelo laat een muur oplossen in een
geheel van in elkaar grijpende vlakken}
St Pieter{Michelangelo neemt het ontwerp uit handen van de
Sangalloclan en volgt een richting die dichter bij het idee van
Bramante ligt maar hij bracht alle buitengevel op dezelfde hoogte
en liet ze communiceren met kolossale pilasters met daartussen
kleine weggedrukte venstertjes die het oog helpen richten op de
koepel}
S.Maria degli Angeli(1561){de grote zaal van de thermen van
Diocletanius omvormen tot een kerk. Michelangelo deed dit in de
stijl van een sobere kartuizerkerk met eenvoudige witte muren.
Deze soberheid werd in de barok ondergesneeuwd door
decoraties in gekleurd marmer}
P237
[de hoge Renaissance in Verona en Venetië] na de plundering van
Rome door Karel de Grote viel het aantal architectuurprojecten
daar gevoelig terug maar Venetië floreerde als vanouds. Vele
architecten uit Rome trokken naar Venetië zoals Sanmicheli en
Sansovino.
P238
(foto)
P239
San Marco-bibliotheek-Venetië (Sansovino in 1536){de bibliotheek
was het eerste gebouw in Venetië in klassieke stijl waar de orden
van zuilen correct werden gebruikt, het oppervlak van de façade
wordt naar boven toe meer en meer versierd en feestelijker}
Zecca(‘de munt’){Sansovino benadrukte de bewarende functie van
de munt door het gebruik van zuilen van Dorische orde – hij
introduceerde de rustica, harde stijl, in Venetië}
Villa Garzoni(1540){hier gaat Sansovino net de de serene kant van
de Renaissance verkennen}
P240/241
[Vignola en de geboorte van de barok] architectuur van Villa’s en
paleizen in de tweede helft van de 16e eeuw.
Villa Guilia(1551) {een elegant buitenhuis voor paus Julius III, een
bescheiden voorgevel herbergt een halfrond pavilioen met
colonnades om een binnenhof}
Gesù, moederkerk van de orde der JezuïetenRome(1568){teruggaan naar de brede met tongewelf afgewerkte
zaal waarin de stem ver kon dragen}
P243
[Palladio en de harmonie van de Hoge Renaissance] Het werk van
Andrea Palladio(1508-1580) geldt al eeuwen als het toppunt van
rust en harmonie in de Hoge Renaissance, hij werd dan ook
veelvuldig en in vele landen geïmiteerd. Hij schreef zijn
opvattingen in een helder geschreven boek ‘I Quattro Libri dell’
Architecttura’ (1570). Daarin legt hij duidelijk het verband uit
tussen zijn eigen werken en de klassieke oudheid.
P244
(..)vervolg Palladio: Palladio gaf aan zijn werken ook steeds een
harmonische verhouding weer in het gedachtengoed van
Pythagoras en andere klassieke wiskundigen. Palladio was
opgegroeid als metser en toen zijn talenten op 30-jarige leeftijd
werden opgemerkt mocht hij naar Rome om monumenten uit de
oudheid te bestuderen.
Basilica,stadhuis,-Vicenza(1549){voor de nieuwe façade paste hij
de stijl van het Venetiaans venster van Sansovino toe}
Latere werken kregen ook een dosis maniërisme mee.
P245
(foto)
P246
Loggia del Capitiano(1571)-Vicenza{het ontwerp werd nooit
afgewerkt}
Een gelijkaardig ontwerp was de villa Barbaro van Daniele
belangrijk is echter te zien dat het beeld van Daniele vertekend
was over hoe de Romeinse villa eruitzag bij gebrek aan
voorbeelden zodat ze onder andere meestal een tempelfront
hadden iets wat de klassieke voorbeelden ontbeerden.
P247
P248/249
(foto’s)
(foto)
P250
Villa Rotonda(1566-1570) door Palladio{deze villa suburbana had
een strikt geometrisch grondplan met cirkel,vierkanten en
rechthoeken>zo illustreert het gebouw de schoonheid van de
zuivere vorm, Villa Rotonda wordt ook opgevat als een kunstwerk
in een landelijke omgeving, iets wat Palladio later in de 18e eeuw
uitermate geliefd gaat maken bij de Engelse adel, de centrale ronde
zaal is afgewerkt met een koepel wat uitermate vernieuwend was
bij dit soort profane architectuur.}