Monetair beleid onder nul

Monetair beleid rond nul
Op zoek naar inzichten voor Nederlandse financiële beslissers
ING Economisch Bureau
10 maart 2016
Financiële beslissers op onbekend terrein
Betalen om je geld veilig te laten bewaren. Dat is vandaag de realiteit voor
Vragen die we in deze publicatie beantwoorden:
Europese banken en grote bedrijven. De ECB verlaagt de rente nog eens
Wat verwachten consumenten voor effect van een renteverlaging?
pagina 3
10 basispunten op een rente die toch al onder nul ligt. Met zo’n negatieve
Wat beoogt de ECB met een renteverlaging?
pagina 4
rente bestaat nauwelijks ervaring.
Wat zijn de nadelen voor de Nederlandse economie?
pagina 5
Wat zijn de voordelen voor de Nederlandse economie?
pagina 6
Voor beleidsmakers zijn het complexe tijden. Ook huishoudens die sparen
of een hypotheek hebben vragen zich af hoe lang de rente laag blijft.
Bedrijven die investeren willen weten wat de financieringskosten zullen
zijn. Ook banken moeten zich bezinnen op de negatieve rente.
Vragen die we later willen beantwoorden:
Welk effect heeft het monetaire beleid gehad?
Waarom is de rente zo laag?
Hoog tijd daarom voor een inventarisatie: wat weten we over monetair
Hoe lang kan de rente nog zo laag blijven?
beleid, wat nog niet. Het ING Economisch Bureau gaat de komende
Wat is de invloed van de rente rond nul op de economie?
maanden op onderzoek uit en houdt geïnteresseerden op de hoogte via
deze en volgende publicaties, die samen uiteindelijk opbouwen tot een
overzichtelijk en inzichtelijk handboekje ´monetair beleid rond nul`.
Voor vragen van nieuwsgierige lezers en suggesties van betrokken
denkers houden we ons van harte aanbevolen.
2
Renteverlaging onbekend onder jongeren, onbemind bij ouderen
Wat betekent het verlagen van de rente dit jaar voor u? Bijna de helft van
de Nederlandse consumenten heeft er geen antwoord op of denkt dat het
Helft ziet invloed van ECB rentestap op eigen situatie
Een nieuwe renteverlaging door de Europese Centrale Bank zou op mijn
financiële situatie dit jaar... (% respondenten)
geen invloed zal hebben (49%). De consumenten die wel een effect
verwachten, voorzien vooral nadelige financiële gevolgen (37%). Slechts
een kleine groep (14%) verwacht een positief effect , zo blijkt uit de ING
Negatief; 37%
Vraag van Vandaag.
49%
Postief; 14%
invloed hebben
Vooral ouderen zijn negatief over het effect op hun financiële situatie.
Onder zeventigers verwacht de helft een negatief effect. Bij dertigers is
weet niet/geen invloed hebben
Met name veel ouderen negatief over nieuwe renteverlaging ECB
Een nieuwe renteverlaging door de Europese Centrale Bank zou voor mijn
financiële situatie dit jaar... (% respondenten)
dat veel minder: bijna een derde.
negatief zijn
3
38%
51%
29%
29%
30%
16%
18%
18%
15%
10%
Dertigers
Veertigers
Vijftigers
Zestigers
Zeventigers
positief zijn
Wat beoogt de ECB?
Schematische weergave van de traditionele transmissiekanalen
Economische groei:
Meer sparen*
Spaarrente
Beleidsrente
Meer beleggen
1
Hypotheekrente
Bedrijfskrediet
3
4
Hogere koersen
2
Wisselkoers
Depositorente
Meer consumptie
Hogere huizenprijzen
Lagere maandlasten
Meer vertrouwen
Minder faillissementen
Lagere bedrijfslasten
Meer investeringen
Investering rendeert
Meer lenen goedkoper
Kapitaalmarktrente
Meer vermogen
Meer inflatie
Minder bezuinigingen
Rentelast overheid daalt
5
Import duurder
6
Export goedkoper
7
Minder hervormingen
Meer overheidsuitgaven
8
Meer inflatie
Meer netto export
In de hele eurozone, dus
gunstig voor onderlinge handel
Liever uitlenen
9
Einde ‘creditcrunch’
Ruimte op
balans
Opkoop
obligaties
*Uit onderzoek van ING blijkt dat 17% van de consumenten zegt méér te zijn gaan sparen door de lage rente
Op de volgende pagina´s geven we per nummer
4
1
aan wat voor de Nederlandse economie de voordelen en nadelen zijn.
Vooral nadelig voor de Nederlandse economie:
Lagere spaarrente
Zo´n 6,3 miljoen Nederlandse huishoudens hebben spaargeld. Een doorsnee huishouden bezit zo’n 10.000 euro aan spaargeld. Wanneer de spaarrente 0,1% zou dalen,
betekent dit voor hen 10 euro minder rente op jaarbasis. Met name oudere groepen bezitten veel spaargeld, 80% van het spaargeld is van 45-plussers. De hoop is dat
sommige spaarders hierdoor extra geld gaan uitgeven – sparen loont immers niet-, voor zover dit gebeurt is dit gunstig voor de economie.
1
Van de Nederlandse consumenten zegt 5% meer te zijn gaan sparen vanwege de lagere rente (in een internationale steekproef is dit 17%). Dit is minder dan in andere
landen. Via het pensioenstelsel is het negatieve effect op de Nederlandse economie echter op termijn echter wel groot. Een deel van de premiebetalers, ongeveer 3,5
miljoen huishoudens, worden vanaf volgend jaar mogelijk gedwongen om meer te gaan ´sparen´, namelijk door een hogere pensioenpremie. Dit drukt hun netto loon en
dus hun koopkracht. De omvang hiervan is nog onduidelijk.
De 1,8 miljoen Nederlandse huishoudens die een aanvullend pensioen ontvangen kunnen door de lage rente vanaf volgend jaar te maken krijgen met pensioenkortingen.
Dit zijn dus de oudere huishoudens.
6
Duurdere importen
Nederlandse consumenten voelen een goedkopere euro in hun portemonnee, omdat de prijzen van sommige consumentenproducten erdoor stijgen. Denk bijvoorbeeld
aan benzine, omdat olie in dollars wordt afgerekend, of aan elektronica. In het gemeten BBP is dit overigens gunstig voor de groei, omdat de netto export hierdoor hoger
uitvalt.
In heel Europa kan de consumptie van geïmporteerde producten afnemen. Dit is nadelig voor bedrijven die een rol spelen in Nederland als toevoerland voor Europa. Denk
hierbij aan de handel en het vervoer van diezelfde benzine en consumentenelektronica, zoals in de Rotterdamse haven.
Voor zover Nederlandse bedrijven een alternatief product kunnen maken voor goederen die bij een duurdere euro geïmporteerd zouden zijn, valt dit gunstig uit. Dit
kunnen bijvoorbeeld chemiebedrijven zijn.
8
Minder hervormingen
Als de zuidelijke landen noodzakelijke hervormingen uitstellen vanwege de lage rente, dan brengt dit de Nederlandse economie op termijn schade toe. De zuidelijke
landen zijn exportbestemmingen voor Nederland, en op termijn kan de Nederlandse export hierdoor mogelijk minder snel groeien. Overigens kan ook het omgekeerde
gelden, wanneer zuidelijke landen door de lage rente in staat zijn om pijnlijke hervormingen te verzachten vanwege de lage rente. In dat geval zullen ze juist wel bereid zijn
extra te hervormen, waar ook Nederland op termijn van kan profiteren. Dit heeft vooral effect op exporterende bedrijven en hun werknemers, zoals de Nederlandse
groothandel en de logistiek en distributie.
5
Vooral voordelig voor de Nederlandse economie:
2
3
4
5
7
9
6
Meer beleggen
Ruim 1,3 miljoen beleggende huishoudens profiteren van stijgende koersen. Met name ouderen profiteren: 45-plussers bezitten 90% van het belegd vermogen. Zij hebben
een groter deel van hun vermogen belegd dan jongeren. Op termijn blijft het risico op een terugval wel aanwezig, zodat het positieve effect kan wegvallen.
Lagere hypotheekrente
De 4,2 miljoen huishoudens met een koopwoning kunnen profiteren van de lagere rente. Voor naar schatting 800 duizend huishoudens geldt dat hun rente variabel is of
dat binnen een jaar de rentevaste periode eindigt. Hun maandlasten dalen. Bij een gemiddelde hypotheek van 180 duizend euro scheelt een 0,1% lagere hypotheekrente
bruto 180 euro per jaar aan rentelasten in het eerste jaar. Wie nog een lange rentevaste periode heeft, kan de hypotheek oversluiten. Het voordeel is dan kleiner, omdat de
bank dan een boeterente vraagt. Jongere huishoudens profiteren meer, hun gemiddelde hypotheekschuld is hoger en hun hypotheeklasten zijn een groter deel van hun
lasten.
Ook de 60 duizend Nederlandse huishoudens die dit jaar naar verwachting hun eerste huis kopen, profiteren van een verder dalende rente. Bij een daling met 0,1% scheelt
dit een starter met een hypotheek van 180 duizend euro ook zo’n 180 euro bruto aan rentelasten. Het voordeel is echter kleiner, omdat de huizenprijzen door de lagere
rente ook iets stijgen.
Huizenbezitters worden bij een lagere rente op papier rijker. Een daling van de rente met 0,1% kan voor een gemiddeld huis (t.w.v. 240 duizend euro) leiden tot een
prijsstijging tot 1500 euro of zo’n 0,6 procent. Het duurt wel enige tijd voor dit effect doorsijpelt. Op het moment dat de rente weer oploopt kan dit positieve effect ook weer
wegvallen. De 50 duizend huishoudens die dit jaar hun huis verkopen en geen nieuw huis terugkopen krijgen het voordeel direct in handen. Dit zijn vooral ouderen.
Lagere bedrijfslasten
Bedrijven profiteren meer naar mate ze meer schuld hebben en minder spaargeld. Grote bedrijven die grote bedragen willen stallen moeten bij banken inmiddels betalen.
Bij kleinere bedragen geldt dit niet. Het verlagen van de rente raakt grote bedrijven daarom meer dan kleine. Een oplossing is dan dat deze bedrijven hun toeleveranciers
sneller gaan betalen. Dit zijn vaak MKB-bedrijven. Die hebben daardoor minder krediet nodig. Voor hen kan dat een meevaller zijn. Kleinere bedrijven hebben naar
verwachting daarom wat meer baat bij de renteverlaging.
Lagere rentelast overheid
De Nederlandse overheid heeft een totale schuld van 450 miljard euro. Als de rente 0,1% lager is, dan scheelt dit jaarlijks 45 miljoen euro. Per Nederlands huishouden is dit
een voordeel van 25 euro per jaar.
Export buiten de eurozone goedkoper
Bedrijven die exporteren buiten de eurozone, zoals Philips, ASML en Shell of scheepsbouwers profiteren van een goedkopere euro. Ook voor toeleveranciers van deze
bedrijven is dit positief. Dit is goed voor de werkgelegenheid in Nederland. Volgens het CBS zijn bijvoorbeeld zo’n 500.000 Nederlandse banen direct of indirect te danken aan
de uitvoer naar de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.
Export eurozone
Het leeuwendeel van de Nederlandse handel gaat naar de eurozone. Deze ondernemers en hun werknemers profiteren van het positieve effect op de onderlinge handel.
Nawoord
Het sentiment over het huidige monetaire beleid onder opinieleiders in
Nederland is behoorlijk negatief. Ook consumenten denken, zo blijkt uit ons
onderzoek, in www.ing.nl/economischbureau
meerderheid te verwachten dat het beleid ze schaadt. Is hun
vrees gegrond? Dat ouderen negatiever zijn dan jongeren strookt op het
eerste gezicht wel met de feiten. Het pessimisme over de korte termijn is
waarschijnlijk wat te groot. Maar verder: het eerlijke antwoord is – en niet
alleen voor ons – dat we dat niet weten.
In Nederland zijn er winnaars en verliezers, zo hebben we gezien. Er bestaat
geen eenvoudige concluderende slotsom naar aanleiding daarvan. Niet op
de korte termijn en nog minder op de lange termijn, wanneer ook de
negatieve bijwerkingen optreden. Bij een rente rond de nul is de
onzekerheid bovendien nog groter, bij gebrek aan ervaring. Duidelijk is dat
consumenten geen idee hebben wat het beleid voor ze betekent. Dus
ontstaan voor financiële beslissers belangrijke vragen: Wat voor effect
heeft dit nu en hoe lang kan dit nog doorgaan? Genoeg reden om op
onderzoek uit te gaan. Uw inbreng en vragen zijn van harte welkom.
Senne Janssen
Dimitry Fleming
Teunis Brosens
Bert Colijn
Marieke Blom
Disclaimer
De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op de door ING vergaarde informatie en door
ING betrouwbaar geachte bronnen. Deze gegevens zijn op zorgvuldige wijze in onze analyses verwerkt. Noch
de ING, noch medewerkers van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de in deze publicatie
eventueel aanwezige onjuistheden. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.
ING aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van de publicaties of voor informatie die op of
via de sites wordt verstrekt. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van
toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of
gepubliceerd zonder de uitdrukkelijke vermelding van de ING als bron van deze informatie. De afnemer van
deze informatie is verplicht aanwijzingen van de ING betreffende het gebruik van de informatie op te volgen.
Nederlands recht is van toepassing.
Profiel ING
ING is een wereldwijd actieve financiële instelling met een sterke Europese basis die bancaire diensten
aanbiedt via haar werkmaatschappij ING Bank. ING heeft daarnaast een aanzienlijk belang in de
beursgenoteerde verzekeraar NN Group N.V. De doelstelling van ING Bank is om mensen in staat te stellen
steeds een stap voorop te blijven lopen, zowel privé als zakelijk. De meer dan 52.000 werknemers van ING
Bank bieden diensten op het gebied van particulier en zakelijk bankieren aan klanten in meer dan 40 landen.
[email protected]
De aandelen ING Groep staan (als certificaten van aandelen) genoteerd aan de beurs van Amsterdam (INGA
NA, ING.AS), de beurs van Brussel en aan de New York Stock Exchange (ADR’s: ING US, ING.N).
@INGNL_economie
Duurzaamheid maakt integraal deel uit van de bedrijfsstrategie van ING. Dit blijkt uit de opname van de
aandelen ING in de FTSE4Good-index alsmede in de Dow Jones Sustainability Index (Europe en World),
waarin ING tot de meest toonaangevende bedrijven in de bancaire sector behoort.
ING is actief op: Facebook, Slideshare, YouTube en Flickr.