Inhoudsopgave - Bouwend Nederland

05/02/2014
Kwartstofproblematiek in de
bouwnijverheid
het probleem en de aanpak
Dr. Ir. Evelyn Tjoe Nij
Consultant arbeidshygiëne en epidemiologie
Datum: 04 Februari 2014
1. Overzicht van de huidige wet en regelgeving
2. Gezondheidseffecten van blootstelling aan
kwartsstof in de bouwnijverheid
3. Praktische oplossingen
Inhoudsopgave
Evelyn Tjoe Nij
2
04/02/2014
1
05/02/2014
• Voor de risico-inventarisatie en -evaluatie moet de
werkgever de blootstelling aan kwartsstof beoordelen.
• In het Arbobesluit staat in artikel 4.61 dat het verboden is
te stralen met een stof die meer dan 1% aan kwarts of
een andere vorm van vrij kristallijn siliciumdioxide, bevat.
• De wettelijke grenswaarde van kwarts voor een 8-urige
werkdag is 0,075 mg/m3.
• Kwarts staat op de lijst met kankerverwekkende stoffen.
• Arbocatalogi bouwnijverheid: Voorgeschreven regels voor
het werken met kwartshoudend materiaal.
3
1. Wettelijke verplichtingen
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
• Feb t/m aug 2012: intensieve inspectie 178 slooplocaties
• SZW: Themabijeenkomst ‘Gevaarlijke stoffen in de bouw’ 28
mei 2013
• http://www.youtube.com/watch?v=tSgsLdSGdW8
• Inspectie SZW: laatste 3 maanden van 2013: intensieve
inspectie kwartsstof
Ervaringen?
Evelyn Tjoe Nij
4
04/02/2014
2
05/02/2014
Aankondiging begin 2013
Evelyn Tjoe Nij
5
04/02/2014
6
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
3
05/02/2014
• Handhaving Inspectie SZW: controle op het
begrip "zichtbaar stof" vrijkomende naar de
ademzone van de werknemer bij de verschillende
bewerkingen (zoals boren, hakken, slijpen, zagen
etc.).
• De werkgevers hebben ook de verplichting aan
te tonen dat de werkzaamheden "gezond" worden
uitgevoerd.
• Blootstellingsmetingen op de werkplek,
• of:
• Gebruik van gevalideerde gereedschapssystemen
(combinatie van gereedschap, afzuigmodule en
stofzuiger of andere beheersmaatregel).
Handhavingsbeleid van de Inspectie SZW
Evelyn Tjoe Nij
•
04/02/2014
http://www.inspectieszw.nl/Images/BIM-kwartsstof_tcm335-343663.pdf
Opgenomen maatregelen:
• Arbouw: keuzewijzer gemaakt ‘Zoek een
stofzuiger voor uw gereedschap’
• TNO: prestaties van emissiearme
gereedschappen die gebruikt worden bij de
bewerking van kwartshoudende materialen.
Basisinspectiemodule kwartsstof
22 juli 2013
Evelyn Tjoe Nij
8
04/02/2014
4
05/02/2014
• 178 slooplocaties
• 37 keer gehandhaafd op gevaarlijke stoffen
• 20 keer overtreding asbestregelgeving (12%)
• 10 overtredingen met betrekking tot kwartsstof
(6%)
Resultaat inspecties op slooplocaties (feb
t/m aug 2012 )
9
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
• Aanleiding onderzoek
• Outline onderzoek
• Prevalentie
• Blootstelling aan kwartsstof in de bouwnijverheid
• Blootstelling-effect
2. Kwartsstof in de longen van de bouwvakker
Onderzoek naar luchtwegeffecten van kwartsstof
1997 – 2002
10
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
5
05/02/2014
Bouw Hawks Nest Tunnel
Tragedie in de periode 1930 – 1935
-
Hakken in zandsteen >> 90 % kwarts
Acute silicose 476 doden
Acute silicose als beroepsziekte
erkend.
http://www.youtu
be.com/watch?v=
GtYErK9KjQ8
• 1997: IARC classificatie als categorie 1
carcinogeen
 verlaging van de MAC waarde
(van 0,15 mg/m3 naar 0,075 mg/m3)
• Literatuur gaf geen uitsluitsel over risico op
silicose en longkankerrisico bij bouwvakkers
• Blootstellingniveaus aan kwarts waren hoog.
Aanleiding onderzoek bouwvakkers
(1997)
Evelyn Tjoe Nij
12
04/02/2014
6
05/02/2014
• Silicose
• “Gemengd stof pneumoconiose
• Long kanker (IARC: klasse 1 carcinogeen)
• COPD
 Emfyseem
 Chronische bronchitis
 Tuberculose
13
Aandoeningen geassocieerd met
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
kwartsstofblootstelling
Inhaleerbaar ≤100μ
Respirabel ≤ 4μ
7
05/02/2014
Outline onderzoek
• 1998: dwarsdoorsnede
onderzoek
• # 1335 bouwvakkers
• Vragenlijst:
• Beroepshistorie
• (respiratoire) klachten
• PBGO
• Röntgenfoto van de thorax
• Beoordeling door 3 Breaders
• Long functie
• spirometrie
• 2002 (nested case
control)
• # 93 bouwvakkers
• Vragenlijst
• Beroepshistorie
• (respiratoire) klachten
• Röntgen thorax
• 2-3 B-readers + radioloog
• HRCT
• 3 beoordelaars + radioloog
• Long functie
• Spirometrie zonder en met
medicatie, TLC bepaling,
transferfactor
15
Evelyn Tjoe Nij
Radiologie
04/02/2014
1998
(n=1291)
2002
(n=79)
Categorie ≥1/0
Aanwijzing pneumoconiose
10.2%
7%
Categorie ≥ 1/1
pneumoconiose
2.9%
3%
Silicose
0.8%
17%
Emfyseem/pleurale afwijkingen
Longfunctie
37% / 47%
N=37:
categorie ≥1/1
FEV1
-270 ml
FVC
-180 ml
Radiologie en longfunctie
Evelyn Tjoe Nij
16
04/02/2014
8
05/02/2014
Respiratoire symptomen
Gediagnosticeerde bronchitis
1998
(n=1335)
12%
2002
(n=96)
13%
Gediagnosticeerd emfyseem
0.4%
1%
Chronische hoest
13%
20%
Chronische hoest met sputum
10%
14%
Kortademig tijdens normale activiteit
9%
19%
Piepen
10%
13%
Voorkomen van klachten
Evelyn Tjoe Nij
17
04/02/2014
CASE
18
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
9
05/02/2014
19
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
20
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
10
05/02/2014
Respirabel kwarts
kwarts (mg/m3)
Groep
N
Gemiddelde (min-max)
Totaal
68
0.35 (0.002-3.77)
Voegenhakkers
10
0.56 (0.089-1.65)
Sleuvenfreezers/
betonboorders
14
0.84 (0.028-3.77)
Slopers
22
0.25 (0.038-1.26)
4
0.043 (0.016-0.084)
12
0.032 (0.002-0.097)
6
0.005 (0.002-0.015)
Binnenmuur werkers
Bouwplaats schoonmakers
Achtergrond blootgestelden
MAC waarde respirabel kwarts: 0,075 mg/m3
21
Meetresultaten 1998
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
Blootstelling-respons 1998
25
Prevalence rate for profusion category  1/1
Categorical analysis
20
Smoothed exposure
response curve
15
10
5
0
0
10
20
30
exposure index  duration of exposure
Evelyn Tjoe Nij
40
50
22
04/02/2014
11
05/02/2014
Conclusies onderzoek
• Kwartsstofblootstelling in Nederland: Frequent >
MAC;
• vooral bij sleuvenfreezers, voegenhakkers en
betonboorders;
• Luchtwegklachten treden op in 10 -20%;
• Radiologische afwijkingen komen regelmatig voor:
20-40%, echter moeilijk herkenbaar op X-thorax;
• Longfunctie: tot 10% lagere FEV1 bij radiologische
afwijkingen;
• Alleen vermijden van inademing is effectief
23
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
n
Kwarts (min-max)
Voeger
12
0.02 (0.01-0.04)
Timmerman
21
0.02 (0.01-0.09)
Betonboorder
46
0.31 (0.01-1.36)
Sloper
45
0.20 (0.01-0.91)
Voegenhakker
25
0.23 (0.02-0.80)
149
0.20
Totaal
• Grenswaarde respirabel kwarts in 60% van
de metingen overschreden! (metingen <2011)
• Uitschieters tot 20x boven de grenswaarde
• Meer achtergrond van deze metingen:
(http://www.arbeidshygiene.nl/~uploads/text/file/NVvA2012_Erik%20van%20
Deurssen_sessie%20D.pdf)
Recente blootstellingsstudie TNO
24
Bron: van Deurrsen, 2013
12
05/02/2014
•
Bron: Blootstelling aan kwarts in de bouwnijverheid. Stand der techniek op het gebied van
beheersmaatregelen. Hilhorst en Lumens, 1999
25
Kwartsgehalte bouwmaterialen
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
• Arbocatalogi
• www.stofvrijwerken.nl
• www.stofvrijwerken.tno.nl
3. Praktische oplossingen
Evelyn Tjoe Nij
26
04/02/2014
13
05/02/2014
• http://www.arbocatalogi-bouwnijverheid.nl/
• Slopen
• Bestratingen (let op: onderdeel kwarts is
afgekeurd door I-SZW !)
• Betonmortelindustrie
• Betonproductenindustrie
• Bouw en infra
• Keramische procesindustrie
• Natuursteen
arbocatalogi
Evelyn Tjoe Nij
27
04/02/2014
28
04/02/2014
Evelyn Tjoe Nij
14
05/02/2014
Organisatie
Stofvrij
werken
Gedrag
Techniek
Stofvrij werken door aanpak diverse
elementen
29
Bron: van Deurrsen, 2013
• kies het minst schadelijke materiaal;
• kies de minst schadelijke werkmethode;
• gebruik gereedschap met afzuiging en/of
watertoevoer;
• zorg voor voldoende ventilatie en een schone
werkruimte;
• voer werkzaamheden waarbij kwartsstof
vrijkomt uit in een aparte ruimte en zorg
voor taakroulatie;
• deel persoonlijke beschermingsmiddelen uit.
Arbeidshygiënische strategie
Evelyn Tjoe Nij
30
04/02/2014
15
05/02/2014
•
2003-2005: Arboconvenant Bouw
•
•
Ontwikkeling (TNO) prototypen
2005-2010: Samenwerking met marktpartijen
•
Productontwikkeling met Makita, Hilti, Numatic, Dustco, Bosch, DeWalt e.a.
• 2009: Stofvrijwerken.nl (Arbouw)
•
2010: Validatie commerciële stofvrije gereedschappen
•
TNO prestatietoets
•
2012: Stand der Techniek STERK verbeterd
•
2013: Hernieuwd handhavingsbeleid Inspectie SZW
Ontwikkelingen in de tijd
31
Bron: van Deurrsen, 2013
• Bron: Arbouw
Stof in de bouw
Evelyn Tjoe Nij
32
04/02/2014
16
05/02/2014
Beheersing:
met betere technieken
33
04/02/2014
Bron: Arbouw
Beheersing: afzuiging
Evelyn Tjoe Nij
34
04/02/2014
Bron: Arbouw
17
05/02/2014
Voorbeeld technische beheersmaatregel
Boormachine met afzuiging
Beheersing: afzuiging + maskers
Bron: Arbouw
Evelyn Tjoe Nij
36
04/02/2014
18
05/02/2014
• Kwaliteit van de stofzuiger is cruciaal
 Een goede stofzuiger herken je niet van buiten
 Stofzuiger geschikt voor de bouwplaats
 Blootstelling 
 Aanvullende ABM soms noodzakelijk
• www.stofvrijwerken.nl
Keuze wijzer Arbouw
Evelyn Tjoe Nij
37
04/02/2014
• Benodigde volumestroom
• Benodigde snelheid in slang
• Stofproductie
• Type stof
• Slangdiameter en vernauwingen
Parameters voor passende stofzuiger
(Spee& Onos, 2008)
38
19
05/02/2014
www.stofvrijwerken.nl
Evelyn Tjoe Nij
Beheersing: met water
bron: Arbouw
Evelyn Tjoe Nij
39
04/02/2014
40
04/02/2014
20
05/02/2014
Beheersing: met water
bron: Arbouw
Evelyn Tjoe Nij
41
04/02/2014
Bron: Arbouw
Beheersing: maskers
Evelyn Tjoe Nij
42
04/02/2014
21
05/02/2014
TNO website: stofvrijwerken.tno.nl
43
Stand der Techniek (="Hoogste niveau van
technische ontwikkeling”)
 Stofvrije gereedschappen:
 Systeem waarmee de grenswaarden van
schadelijke stoffen (respirabel kwarts, houtstof
van hardhout e.a.) NIET worden overschreden.
 Effectiviteit = gevalideerd
• Gereedschappen Bouw / Hout / Metaal
• Extra voorwaarde Inspectie SZW: twee of meer
commerciële aanbieders zijn van Stand der
Techniek stofvrije gereedschappen
44
22
05/02/2014
• Bewerking van kalkzandsteen, beton,
steen:
- Combihamers;
- Diamantboormachines;
- Hak- en sloophamers
- Pneumatische hakhamers;
- Haakse slijpers
• Bewerking van hout:
- Schuurmachines;
- Invalcirkelzagen;
- Handschaafmachines;
- Decoupeerzagen
45
Evelyn Tjoe Nij
Stand der Techniek
04/02/2014
46
23
05/02/2014
• Gereedschappen houtbewerking
47
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
• Attendering van opdrachtgevers en
onderaannemers van gebruik stofvrije
handgereedschappen per 1-1-2014
• Gereedschappen zijn getoetst en gevalideerd
aan geldende wetgeving
• Erkend door de Inspectie SZW
• Doelstelling: realiseren van een stofvrije
werkplek
Intentieverklaring tot gebruik van stofvrije
(hand)gereedschappen
Evelyn Tjoe Nij
48
04/02/2014
24
05/02/2014
49
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
•
Proefkameronderzoek
•
Testen complete systemen
•
Gelijkwaardigheid (tabel voor stofzuigers)
www.stofvrijwerken.tno.nl
Prestatietoetsen TNO
Evelyn Tjoe Nij
50
04/02/2014
25
05/02/2014
Verantwoord
gebruik:
625 dozen per 8urige werkdag in
KZS
1000 dozen in
beton/baksteen
Voorbeelden twee alternatieve
bewerkingen
Evelyn Tjoe Nij
52
04/02/2014
26
05/02/2014
53
54
27
05/02/2014
TNO Classificatiesysteem Industriële stofzuigers
Type stofzuiger
Operationele
capaciteit (m3/uur)*
TNO label
A-klasse
B-klasse
C-klasse
> 150
> 100
< 100
5 - 8 uur
2 - 4 uur
1 uur
55
Stofvrij Boren (accuboorhamers)
Reductiefactor: 25 maal
56
28
05/02/2014
Stofvrij BOREN (ringafzuiging)
Reductiefactor: 65 maal
57
Stofvrij BOREN (holle boren)
Reductiefactor:
150 maal
58
29
05/02/2014
Stofvrij BOREN
59
Hilti:
https://www.hilti.nl/stofvrijwerken
Makita:
www.dagstof.nl
Stofoplossingen van Makita in één overzicht
Primex:
www.primexbv.nl/stofvrij-werken-2014
Voorbeelden van wat bedrijven doen
Evelyn Tjoe Nij
60
04/02/2014
30
05/02/2014
Vragen?
Dank voor uw aandacht
Evelyn Tjoe Nij
61
04/02/2014
31