Nederland krijgt dikke problemen voeding bij

Nederland krijgt dikke problemen
voeding voor schoolkinderen
Jose Banens
1
Inhoudsopgave
•Hoe werkt dit programma………………………………………………………………………………….. 3
•Voorwoord………………………………………………………………………………………………………….. 4
•Inleiding…………………………………………………………………………….……………………………….. 5
•Wat is te dik?. Opdracht 1 …………………………………………………………………………….6 - 7
•Waardoor te dik. Opdracht 2 ,3 , 4.……………………………………………………………….8 -11
•Overgewicht is ongezond ……………….…………………………………………………………… ……12
•Diabetes. …………………………………………………………………………………………………… . 13–14
•Slijtage van het gebit……………………………………………………………………………………15 -17
•Voedingsadvies……………………………………………………………………………………………………18
•Spelregels gezonde voeding Opdracht 5, 6..……………………………………………….19-20
•Eindopdracht …………………………………………………………………………………………… …21-23
2
‘Nederland krijgt dikke problemen’
Hoe werkt dit programma
•Wil je naar de volgende bladzijde, dan klik je op de linker muisknop
•Wil je een bladzijde terug, dan druk je op ‘backspace’ op je toetsenbord.
In dit programma zul je verschillende opdrachten tegenkomen.
De opdrachten zijn in het oranje geschreven.
Schrijf de antwoorden van de opdrachten op een blaadje.
Laat je antwoorden aan je leerkracht zien.
3
Voorwoord
Welkom bij het programma,
‘Nederland krijgt dikke problemen’.
Interessante links
Het is belangrijk dat je als zorghulp of
helpende iets afweet van gezonde voeding.
Je kan als zorghulp of helpende in de thuiszorg
komen te werken. Je verleent dan zorg bij de
zorgvrager thuis. Het zou heel goed kunnen dat
de zorgvrager kinderen heeft………
Onze aandacht gaat in dit programma uit naar
voeding voor kinderen tussen de 6 en 12 jaar.
•www.eettest.nl
•www.gezondebasis.nl
•www.voedingscentrum.nl
•www.becel.nl/live/nl-nl/elnk-c-vmeter
4
Inleiding
•Overgewicht en obesitas (vetzucht) vormen
de grootste bedreiging voor de Nederlandse
jeugd!
•Steeds meer schoolkinderen zijn of worden te
zwaar. De stijging van het aantal kinderen met
overgewicht is het grootst in de leeftijd van 5-11
jaar
•In Nederland is zelfs één op de acht kinderen te
zwaar.
Hoe dat precies zit, lees je op de volgende
pagina’s………
5
Wat is te dik?
Op het consultatiebureau en bij de schoolarts worden het gewicht en de lengte van het
kind bijgehouden. Men gebruikt de groeitabel om te checken of een kind zich ‘normaal’
ontwikkelt wat betreft lengte en gewicht.
Net iets boven of onder het gemiddelde zitten is helemaal niet erg.
Er is sprake van overgewicht als het vetpercentage in het lichaam te hoog is.
Met behulp van BMI formule (Body – Mass - Index) is het percentage overgewicht voor
elk individueel kind te berekenen:
BMI= gewicht in kilogrammen
lengte x lengte (in meters)
Volwassenen
19 –25 = ideaal gewicht
25 –30 = overgewicht
30 –40 = obesitas
Opdracht 1
Bereken je eigen vetpercentage met behulp van de BMI- formule. De uitkomst mag je
natuurlijk voor jezelf houden.
www.voedingscentrum.nl/body_mass_index/body_mass.html
6
Wat is te dik?
aangepaste BMI’s voor kinderen
leeftijd
ondergewicht
normaal
gewicht
overgewicht
ernstig
overgewicht
(obesitas)
6
minder dan 13,1
13,1-17,55
17,55-19,78
meer dan 19,78
7
minder dan 13,1
13,1-17,92
17,92-20,63
meer dan 20,63
8
minder dan 13,3
13,3-18,44
18,44-21,60
meer dan 21,60
9
minder dan 13,5
13,5-19,10
19,10-22,77
meer dan 22,77
10
minder dan 13,7
13,7-19,84
19,84-24,00
meer dan 24,00
11
minder dan 14,0
14,0-20,55
20,55-25,10
meer dan 25,10
12
minder dan 14,4
14,4-21,22
21,22-26,02
meer dan 26,02
7
Waardoor te dik?
Overgewicht bij kinderen ontstaat in de meeste gevallen door
verkeerde eetgewoontes en te weinig beweging.
Verkeerde eetgewoonte
Tegenwoordig slaan veel kinderen het ontbijt over. Na een nacht
slapen hebben kinderen het ontbijt juist hard nodig. Het ontbijt
is je eerste energiebron van de dag.
Als je gezond ontbijt heb je meteen 20 tot 25 % van je dagelijks
noodzakelijke energie binnen..
Kinderen eten veel vaker tussendoortjes. Onder tussendoortjes
wordt verstaan dat er tussen de 3 hoofdmaaltijden, het ontbijt,
de lunch en het avondeten, iets wordt gegeten of gedronken.
Deze tussendoortjes bevatten meestal veel suiker en veel vet!
Opdacht 2
Sta jij er wel eens bij stil hoeveel je per dag eet, drinkt en snoept?
Door een eetdagboek bij te houden, krijg je inzicht in je eetpatroon
•Houd gedurende 3 dagen een eetdagboekje bij. Teken een tabel in
je schrift. Kijk naar het voorbeeld op de volgende bladzijde.
8
Eetdagboek
Dag 1
Gegeten
Gedronken
Gegeten
Gedronken
Gegeten
Gedronken
Ochtend
Middag
Avond
Dag 2
Ochtend
Middag
Avond
Dag 3
Ochtend
Middag
Avond
9
Waardoor te dik?
Veel kinderen zijn dol op Mc Donalds.
Dat is niet zo gek. Mc Donalds bedenkt van
alles om kinderen als klant naar binnen
te lokken. Zo krijg je bij een ‘happy meal’,
altijd weer een ander cadeautje en de ballenbak blijft ook erg leuk.
Leuk al die cadeautjes maar gezond is anders!
Het is voor ouders niet gemakkelijk om de Mc Donalds voorbij te rijden!
Tegen een stel zeurende kinderen op de achterbank is moeilijk nee te zeggen.
Kennen jullie een snelweg waar je geen Mc Donalds tegenkomt?!!!
• Opdracht 3
Bespreek hoe jullie denken over de volgende uitspraken:
•Mc Donalds is medeplichtigheid aan overgewicht bij kinderen.
•Een reclame van Mc Donalds moet net als tabaksreclame
verboden worden.
•Op de verpakking van de hamburger moet een waarschuwing
komen te staan; Pas op! Te veel hamburgers maken dik.
10
Waardoor te dik?
Ontbijt houdt kinderen bij de les
Goed ontbijten is voor iedereen van belang, maar zeker voor kinderen. De
ontbijtgewoonten van schoolgaande kinderen staan de laatste jaren in de
belangstelling. Kinderen die niet ontbijten kunnen zich slecht concentreren.
Het is mogelijk dat de prestaties op school daar onder leiden.
De verleiding is groot om je honger te stillen met een tussendoortje.
Dat zijn vaak tussendoortjes die naar verhouding veel vet en energie bevatten,
maar weinig vitaminen en mineralen.
Opdracht 4
Ga naar www.gezondontbijt.be
Waarom is het verstandig om wel te ontbijten? Noem drie redenen.
11
Waardoor te dik?
Te weinig beweging
Kinderen hebben beweging nodig. Dat is goed voor hun lichaam.
Hoe meer kinderen bewegen, hoe meer energie het lichaam verbrandt!
Kinderen vinden het over het algemeen plezierig om te bewegen. Toch bewegen
we de laatste jaren steeds minder.
Kinderen kijken graag televisie en spelen spelletjes op de computer.
Vaak wordt er bij het televisiekijken wat ‘lekkers’ gegeten. Stom, als je
bedenkt dat je met deze activiteiten nauwelijks energie verbruikt…...
De belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van overgewicht bij kinderen is
een verkeerde balans tussen de hoeveelheid energie die wordt opgenomen en
de hoeveelheid energie die door het lichaam wordt verbruikt.
Overgewicht komt vaker voor bij kinderen die veel
televisie kijken!
Wat kunnen ouders / verzorgers doen?
Van jongs af aan zorgen voor een evenwichtige voeding
Een kind aansporen om te bewegen
12
Overgewicht is ongezond
Overgewicht is ongezond. Het is voor een lichaam niet erg prettig om te zwaar te
zijn. Bewegen gaat minder makkelijk en elke handeling kost veel energie. Kinderen
met overgewicht springen niet soepeltjes op de fiets, zullen niet zo snel touwtje
springen en zijn na 100 meter rennen waarschijnlijk buiten adem.
Voorbeelden van klachten bij kinderen met overgewicht:
•Klachten aan voeten, knieën, benen en rug.
•Kortademigheid
•Snurken
•Hoofdpijn
•Slaapstoornissen
•Huidinfecties
•Een verhoging van het cholesterol
Op de lange termijn brengt overgewicht bij kinderen nog veel grotere risico's met
zich mee. Volwassenen die als kind overgewicht hadden, hebben een verhoogde
sterftekans. Bijna één op de drie kinderen met overgewicht heeft een verhoogde
bloeddruk en loopt aanzienlijk meer kans suikerziekte (diabetes type2) of een hartof vaatziekte te krijgen.
13
Diabetes (suikerziekte)
Bij gezonde mensen opent insuline de
deur van de cel. De glucose kan dan naar
binnen.
Mensen met diabetes hebben geen of te
weinig insuline. De cel blijft dicht.
Koolhydraten is een verzamelnaam voor alle suikers en zetmeel in het voedsel.
Koolhydraten zitten bijvoorbeeld in aardappelen, brood en pasta. (Zetmeel)
Koolhydraten zitten ook in fruit, jam of hagelslag. (Suiker)
Zij zijn de belangrijkste energiebronnen voor de lichaamscellen. In de dunne darm
worden de koolhydraten omgezet in glucose. Die glucose komt in het bloed terecht,
waar het bloedglucose of bloedsuiker wordt genoemd. Als je iets eet waarin
koolhydraten zitten, dan stijgt de hoeveelheid bloedglucose.
Via het bloed wordt de glucose naar de lichaamscellen vervoerd. Om glucose op te
nemen in de cellen is insuline nodig. Insuline wordt gemaakt door de alvleesklier.
14
Diabetes (suikerziekte)
Er zijn twee soorten diabetes:
Diabetes type 1 begint op jongere leeftijd ( voor je dertigste jaar). Bij dit type diabetes
maakt de alvleesklier helemaal geen insuline meer. Om toch glucose in de cellen te
krijgen, moet insuline worden ingespoten.
Diabetes type 2 krijg je meestal op oudere leeftijd. Bij dit type maakt de alvleesklier
soms nog wel insuline. Maar hij heeft nog wat hulp nodig. Hiervoor worden meestal
tabletten gebruikt. Soms is alleen een dieet voldoende. Wanneer tabletten en dieet niet
voldoende werken moet ook insuline worden ingespoten.
Het is belangrijk dat de hoeveelheid glucose
in het bloed zoveel mogelijk gelijk blijft.
Normaal gebeurt dat vanzelf. Bij diabetes
moet je het lichaam daarbij helpen.
Het gaat om een evenwicht. Als dat niet lukt,
krijg je een hypo of een hyper.
15
Slijtage van het gebit
Het kindergebit wordt steeds slechter:
Dit komt door de moderne eetgewoontes; Jongeren snacken te veel.
Sommige monden lijken wel op een suikerfabriek!
De kans op gaatjes is daardoor veel groter.
Het vele frisdrankgebruik brengt een extra probleem met zich mee.
Het probleem van tanderosie.
Bij tanderosie beschadigt het glazuur en slijten tanden en kiezen weg.
Zuren in bijvoorbeeld cola, appelsap en jus d’orange lossen het glazuur op.
Na het eten of drinken van iets zuurs, is het glazuur zachter, dus verzwakt.
Als je dan direct zou poetsen, poets je ook het verzwakte glazuur weg.
Poets daarom op het juiste moment.
Het is verstandig om in ieder geval een half uurtje te wachten.
Het speeksel in je mond heeft die tijd nodig om het glazuur weer hard te maken.
16
Slijtage van het gebit -
De zuurgraad van een aantal dranken.
Hoe lager het getal (de ph-waarde) hoe zuurder de drank
Bij een pH-waarde beneden de 5,5 in de mondholte, kan het tandglazuur al gaan oplossen
Drank
PH
Water
7.0
Thee
7.1
Melk
6.8
karnemelk
4.4
Yoghurt (drank)
3.8
Sportdrank
3.4
Sinas
3.3
Sinaasappelsap
3.2
Limonade siroop
3.0
Cassis
3.0
Appelsap
2.8
Cola
2.7
Maagzuur heeft een ph-waarde van 2.0
17
Slijtage van het gebit
Adviezen om tanderosie te voorkomen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eet en drink minder vaak zure producten.
Houd zure dranken en levensmiddelen zo kort mogelijk in de mond.
Drink het liefst met een rietje.
Niet zuigen op zuur snoepgoed en vitamine-C-tabletten.
Spoel je mond met water of melk, na het eten van een zuur voedingsmiddel.
Kauwen op suikervrije-kauwgom (met bicarbonaat of carbamide) kan ook.
Wacht na het nuttigen van een zure drank of een zuur voedingsmiddel ten minste 1 uur
met het tandenpoetsen.
Poets met een zachte tandenborstel.
Kies een gel-achtige tandpasta. (Deze zijn minder agressief)
Reinig de ruimten tussen tanden en kiezen met flossdraad, tandenstokers of ragers.
18
Voedingsadvies voor schoolkinderen
Het belangrijkste advies is:
Ontbijt, lunch en avondeten aangevuld door één hooguit twee tussendoortjes
Voedingsmiddelen
4 tot 12 jaar
Volwassenen
Brood (bruin)
3 - 5 boterhammen
5 - 7 boterhammen
Aardappelen, rijst of pasta
50 - 200 gram
150 - 250 gram
Groente
2 - 3 opscheplepels
3 - 4 opscheplepels
Fruit
1 - 2 stuk(s)
2 stuks
Melk of melkproducten
2 - 3 bekers
2 - 3 bekers
Kaas
0,5 - 1 plak
1 - 2 plak(ken)
Vlees, vis, kip, ei of
vleesvervanger
Vleeswaren
65 - 100 gram (rauw)
100 gram (rauw)
0,5 - 1 plak
1 - 2 plak(ken)
(Half)boter/halvarine op
brood
Boter/margarine voor de
bereiding
Vocht (inclusief melk)
5 gram per boterham
5 gram per boterham
15 gram
15 gram
1,5 liter
1,5 liter
19
Spelregels gezonde voeding
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Eet gevariereerd:
Je voeding bevat in voldoende mate alle voedingsstoffen die het lichaam nodig
heeft. Naast een ruime hoeveelheid water zijn dat koolhydraten, eiwitten, vetten,
voedingsvezels, vitamines en mineralen
Je maaltijd bevat voedingsmiddelen uit alle vier groepen.
Zo krijg je alle voedingsstoffen binnen.
Let op vet
Eet ruimschoots brood en aardappelen
Eet volop groente en fruit
Wees zuinig met zout
Drink dagelijks ten minste 1,5 liter vocht
Eet niet de hele dag door
Houd het lichaamsgewicht op peil
Ga hygiënisch en veilig met uw voedsel om
Lees wat er op de verpakking staat
Opdracht 5
Ga naar http://www.eettest.nl/.
Voer de eettesten uit.
Geef jezelf een advies ; wat zou je aan je eetgewoonten kunnen verbeteren?
20
Spelregels gezonde voeding
•
Opdracht 6
Joris (8) krijgt als ontbijt een gevulde koek. De gevulde koek eet hij op in de auto, als
zijn moeder hem naar school toebrengt.
In zijn broodtrommeltje zitten witte boterhammen met chocoladepasta en een mars.
Na school krijgt hij een zak chips en een glas frisdrank. Dit eet hij op terwijl hij een
spelletje speelt op de computer.
Het avondeten bestaat vaak uit een in de magnetron opgewarmde kant-en-klaar
maaltijd. Deze maaltijd eet hij op voor de televisie. Een lekker toetje gaat er ook wel
in. In de avond wordt er nog het één en ander gesnoept.
Joris voelt zich niet prettig. Op school wordt hij gepest omdat hij zo dik is.
Kunnen jullie Joris helpen?
Stel een gezond dagmenu samen voor Joris.
Hebben jullie nog meer gezonde adviezen voor Joris?
21
Eindopdracht
Werken in tweetallen
De Uitdaging
Karel zit op de basisschool. Hij is 10 jaar. De laatste tijd gaat het niet zo goed op
school. In de les kan hij zich moeilijk concentreren.
Ook is hij vaak moe….
Karel’s moeder moppert, als hij ‘s morgens weer eens gehaast zonder ontbijt de deur
uitgaat! Als hij dan ook nog zijn pakketje brood vergeet mee te nemen, wordt moeder
echt boos.
Karel zit er niet mee. Hij haalt tussen de middag wel een snack .
Kunnen jullie Karel duidelijk maken wat de gevolgen zijn van ‘niet onbijten’.
22
Denken en Kiezen
Bedenk hoe jullie Karel informatie geven.
• Wij maken een folder: ‘Een ontbijt voor Karel’.
• We maken een gezond ontbijt en geven hierbij uitleg.
• Iets anders, namelijk: ……………………………..
• Maak een stappenplan. Laat jullie stappenplan zien aan de leerkracht.
Een aantal uitspraken om over na te denken:
• Zorg voor dagelijkse vaste eetmomenten
• Kinderen die niet ontbijten hebben 2 x zo veel kans op overgewicht.
• Als je elke dag 100 calorieën teveel binnenkrijgt, kom je in 1 jaar 5 kilo aan.
Doen
Informatie verzamelen
• Bekijk de cd-rom ‘Nederland krijgt dikke problemen’.
• Zoek op het internet;
www.gezondebasis.nl , www.voedingscentrum.nl ,
•Gebruik de antwoorden van opdracht 4 en 5.
(Ver)werken
Voer je stappenplan uit.
23
Bewijzen
Laat jullie eindproduct aan de klas / docent zien. (= Presentatie)
Terugkijken
Vertel aan je klas:
v Hoe jullie je stappenplan hebben uitgevoerd.
v Wat jullie een volgende keer anders zouden doen.
v Wat jullie van de opdracht vonden.
v Of jullie zelf iedere morgen ontbijten.
© José Banens
24