Stress en hart- en vaatziekten

Stress en hart- en vaatziekten
Jos van Erp, psycholoog/beleidsadviseur Hartstichting/De Hart&Vaatgroep
Wat is ons standpunt m.b.t. de relatie tussen stress en HVZ?
Probleem: Is er een relatie tussen stress en HVZ?
Oorzaak onduidelijkheid:- Stress is een containerbegrip
- Stress is een onderwerp op het grensgebied
tussen somatiek en psychologie
Opdracht adviescommissie:
• Wat is stress? (Geef een begrippenkader dat verbanden tussen
fysiologie en psychologie schetst)
• Wat is de relatie tussen stress en HVZ?
Wat i
Containerbegrip
Begrippenkader
Wat is stress?
Wat i
Het stressmechanisme is een fundamenteel biologisch
mechanisme
Fysiologische stressrespons
•Hartslag gaat omhoog
•Extra bloed naar de spieren
•Snellere ademhaling
•Extra zuurstof naar de hersenen
•Vernauwing bloedvaten in de huid
•Bloed stolt eerder
•Er komt extra glucose vrij
•Er komen endorfines vrij
De fysiologische stressrespons mobiliseert het lichaam
voor het ondernemen van actie
Fysiologische stressrespons
Stressor
Acute stressreactie
Gedragsmatige stressrespons
Spanning
Normaal spanningsniveau
Acute stressreactie: Fysiologische reacties nemen af
na het verdwijnen van de bedreiging
Einde stressreactie
Bedreiging
stressreactie
Einde stressreactie
Dieren kennen geen langdurige psychologische stress, na de
stressreactie verdwijnt de spanning.
Cognitieve perseveratie
Piekeren
Rampenscenario,s
Examen
Relatie
Werk
HVZ
Fysiologische stressrespons
Een belangrijke oorzaak van een langdurige fysiologische
stressrespons bij mensen is psychologische stress
Weerstandsfase
Spanning
Normaal spanningsniveau
Langdurige stress is schadelijk voor de gezondheid
Lichamelijke en
geestelijke uitputting
Ontstaan van langdurige stress: een combinatie van
gebeurtenissen en de gedachten daarover
Gebeurtenissen
Gedachten
Gevoel
Gedrag
• Overlijden naaste
•
•
•
•
•
• Boosheid
• Vermijdingsgedrag
• Angst
• Conflicten
• Onzekerheid
• Klagen / verwijten
• Somberheid
• Niet luisteren
• Machteloosheid
• Ongezonde leefstijl
• Ziekte
• Scheiding
• Financiële probl.
•Werkstress
Piekeren
Zelfbeeld
Wereldbeeld
Verwachtingen
Overtuigingen
•Geirriteerd
• Relatieprobl.
• Chronisch ziek
Gezondheid
• Spanningsklachten
• Slaapproblemen
Wat is de relatie tussen stress en hart- en vaatziekten?
Stress als oorzaak voor HVZ
Acute stress
Chronische Stress
• Aardbevingen
• Oorlogssituaties
• Feestdagen
• Financiele problemen
• Veeleisende
familieomstandigheden
• Werkstress
• Relatiestress
• Angst / Depressie
Er is epidemiologisch bewijs voor een relatie tussen
psychologische stress en een verhoogd risico op HVZ
Gebeurtenis
Beleving
Stressmechanisme Fysiologie
Hartincident
Myocardischemie
Ritmestoornissen
Tako-Tsubo
Samentrekking
hartspier
Hartslagfrequentie
Bloeddruk
Acute psychologische stress verhoogt het risico op acute hartincidenten
zoals myocardischaemie, ritmestoornissen en Tako-tsubo bij mensen met een
aditionele gevoeligheid
Beleving
Stressmechanisme
Fysiologie
HVZ
Werk
Bloeddruk
Lipiden
Plaques
Vaatwandontsteking
Ongezonde leefstijl
Chronische psychologische stress draagt bij aan het
graduele ontstaan en voortschrijden van HVZ
Chronische psychologische stress in de vorm van angst en
depressie verhoogt het risico op de ontwikkeling en
progressie van HVZ
Wat is de relatie tussen stress en hart- en vaatziekten?
HVZ als oorzaak voor stress
• Post traumatische stress door confrontatie met HVZ
• Psychologische reacties op gevolgen HVZ:
• Kortademigheid
• Pijn op de borst
• Verminderde inspanningstolerantie
• Werksituatie
• Seksueel functioneren
• Kwaliteit van leven:
Psychologische reacties op HVZ hebben een aanzienlijk
grotere impact op de kwaliteit van leven dan de objectieve ernst
van de onderliggende hartkwaal
HVZ kunnen de aanleiding vormen voor stress
1. Angst voor een nieuw incident
2. Activatie fysiologisch stressmechanisme (toename frequentie hartslag,
bloeddruk, samentrekkingskracht hart, bloed uit haarvaten, snellere
ademhaling, toename alertheid)
3. Fysiologische verschijnselen die lijken op de verschijnselen van een
hartincident
4. Toename angst
5. Vicieuze cirkel
Acute stress bij HVZ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
hartkloppingen
transpireren
trillen of beven
kortademigheid of het gevoel te stikken
naar adem snakken
pijn of een onaangenaam gevoel op de borst
misselijkheid of buikklachten
duizeligheid of gevoel van onvastheid of flauwvallen
gevoel van vervreemding of onwerkelijkheid
angst om controle te verliezen of gek te worden
angst om dood te gaan
tintelingen of een doof gevoel
het plotseling warm of koud krijgen
Symptomen paniekaanval
Chronische stress bij HVZ
maatschappelijk
relationeel
psychisch
lichamelijk
Werk
Vrienden
Partner
Kinderen
Overtuigingen
Persoonlijke doelen
Verwachtingen
Zingeving
Emotie
Achtergrond
Biomedische aspecten
Lichamelijke beperkingen
Risicomanagement
Hanteerbaar maken van
belastende omstandigheden
Stressmanagement
Verminderen van de spanning
binnen het individu:
• Training spanningsregulatie
• Medicatie
• Bewegingsprogramma
• Gespreksgroepen
Conclusies
Wat i
1. We beschikken over een begrippenkader waarmee we stress en de relatie
tussen stress en HVZ systematisch kunnen beschrijven en analyseren
Stressor
Beleving
Stressmechanisme
Fysiologie
HVZ
Omgeving
Beleving
Stressmechanisme
Fysiologie
Predispositie
Hoge hartslagfrequentie
Hoge pompkracht
Hoge bloeddruk
Verhoogde bloedstolling
Artherosclerose
Erfelijke aandoeningen
Coronaire
syndromen
Acute stress
Aardbeving
Raketaanval
WK voetbal
Boosheid
Opwinding
Schrik
Versterkte activatie
Vertraagd herstel
Chronische stress
Relatiestress
Werkstress
HVZ
Sympathische activatie
Adrenaline
Cortisol
Verminderde
parasympathische
activatie
Angst
Depressie
Cognitieve
perseveratie
Verminderde
kwaliteit van
leven
Langdurige:
Sympathische activatie
Adrenaline
Cortisol
Verminderde
parasympathische
activatie
Veranderingen in:
Cardiovasculair systeem
(Hoge bloeddruk)
Immuunsysteem
(Vaatontstekingen/plaques)
Metabolisme
(Lipiden)
Verminderd
gezondheidsgedrag
Overzichtschema: Relatie stress en HVZ
Infarct
Stress
cardiomyopathie
Ritmestoornissen
2. Er is een relatie tussen stress en HVZ
• Stress als oorzaak voor de graduele ontwikkeling, en als trigger, voor
HVZ
• HVZ als oorzaak voor stress;
• Toenemend risicio op HVZ bij HVZ-patienten met stress
• Verminderde kwaliteit van leven bij HVZ-patienten met stress
Vervolgstappen
Op basis van het geschetste kader kan:
• Voorlichting en communicatie m.b.t. het onderwerp ontwikkeld
of aangepast worden
• Onderzoek ontwikkeld worden
• Preventie en welbevinden bij hvz patienten verbeterd worden
• Stressmanagement ingezet worden als onderdeel van
leefstijlinterventies bij primaire preventie
• Het onderwerp geagendeerd worden bij zorgprofessionals en
beleidsmakers
Project “Vaardig door ontspanning” (2013-2015)
1. Stressmanagementtraining en opleiden
ervaringsdeskundigen
2. Agenderen van het onderwerp binnen de zorg
3. Overdragen kennis naar andere
patientenorganisaties
Training
Op basis van mindfulness
1. Ontwikkelen stabiele basis
2. Leren omgaan met verandering
3. Vergroten van draagkracht
Herstel het contact met het Hier&Nu via het lichaamsgevoel
en zintuigen
Bewustzijn
Aandacht
Omgeving
Lichaamsgevoel
Zintuigen
Denken
Denken / Piekeren
Omgeving/ Gebeurtenissen
Omgeving/ Gebeurtenissen
http://www.hartenvaatgroep.nl/dagelijks-leven/stress-enhart-en-vaatziekten.html