Patricia van Wijngaarden

Koptekst
15-10-2015
GENDER, COMORBIDITY
&
AUTISM
INHOUD
• Inleiding
• Opzet en Bevindingen per onderzoek
• Algemene Discussie
• Aanbevelingen
Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers
Onderzoek 1
Classifications & Gender Patient cohort 2004
Clusters
ONDERZOEK 1
ontwikkelingsstoornissen en verslaving
N
%
women
men
Int
Ext
31
30%
31%
30%
29
28,5%
34%
27%
ADHD
ASD / PDD
36
31%
17%
36%
8
6,7%
0%
9%
Total
118
100%
100%
100%
ONLY DUAL DIAGNOSIS
Chi² F 9,839 p= 0,043
E
Onderzoek 1
Onderzoek 1
Neurobiologie
Neurobiologie
• Samenhang tussen bepaalde varianten van het gen coderend voor DRD2
en kwetsbaarheid voor verslaving
• Deze varianten van dit gen(AI) worden geassocieerd met een lager aantal
dopamine receptoren
Noble e.a. 2000
Voettekst
Variant Al allel van D2 receptor-gen vaker bij:
- ADHD (64%)
- Gilles de la Tourette (45%)
- Autisme (55%)
- Alcoholisme (42%)
Comings e.a 1991
1
Koptekst
15-10-2015
Onderzoek 1
vroege life events
Neurobiologie
Een tekort aan D2 receptoren veroorzaakt een hoog risico op verslavend,
impulsief en compulsief gedrag :
- ernstig middelenmisbruik
- glucose bingeing
- pathologisch gokken
- sex verslaving
- ADHD
- Gilles de la Tourette
- Autisme
- Chronisch agressief gedrag
- PTSS
- CD
Gevoeligheid
Dopamine systeem
Genetische
factoren
Huidige
Stress
belasting
Ontregeling stress
systemen
neuropsychiatrische aandoeningen
Verslaving
ADHD
ASS
Blum e.a. 2000
Gen- en omgevingsfactoren in het kwetsbaarheidsmodel (uit wat heet verslaving A.Schellekens en J.verkers 2004 )
Onderzoek 1
vroege life events
Verwaarlozing –Mishandeling -Sexueelmisbruik
Jaarcohort + literatuur:
Genetische
Factoren
Kwetsbaarheid voor
verslaving-ADHD-ASS-ODD/CD
Impulsiviteit/compulsiviteit
Gevoeligheid
Dopamine systeem
Ontregeling stress
systemen
Huidige
Stress
Belasting
LeerproblemenUitval school/werk/peergroup
Sexueel misbruik
Ontwikkelingsstoornissen
Verslaving
ODD/CD ↔ ADHD ASS ↔ PTSS
-Verslaving en ADHD maar ook Autisme komen vaak samen voor
-Verslaving en ontwikkelingsstoornis
– interactie genetische aanleg en omgeving
– Zeer vroege en huidige stress beïnvloeden werking stress-as en beloningssysteem
-Verschil mannen en vrouwen met ASS
– Geen vrouwen (ons onderzoek)
– Niet onderzocht
Vragen over:
–
–
Opvatting psychopathologie en waarde huidige classificatie
Rol gender
Gen- en omgevingsfactoren in het kwetsbaarheidsmodel uit Kind en Adolescent 2010 Verslaving als
ontwikkelingsstoornis: Een andere kijk op neurobiologie en comorbiditeit Patricia J.M. van
Wijngaarden-Cremers & Rutger Jan van der Gaag
PRAKTIJK
Casus M
- 21 jaar
- verslaafd heroine,cocaine , blowen misbruik alle
andere drugs
- 6x behandeld in diverse klinieken
- sexueel misbruik
- borderline persoonlijkheid
Voettekst
PRAKTIJK
Na detox:
- Angstig
- Chaotisch
- Aandachtsproblemen
- Dwangmatig
- ADHD
- Moeite met contact itt vroeger?!
- na 2 jaar--- ASS
2
Koptekst
15-10-2015
vragen
• Welke mechanismen spelen een rol in het ontstaan van psychopathologie ?
• Rol van gender?
• Kunnen deze inzichten bijdragen aan ons begrip van genderverschillen in
de klinische presentatie van ontwikkelingsstoornissen? (met name bij ASS)
ONDERZOEK 2
• Hoe komt het dat de diagnose bij deze vrouwen op zeer jonge leeftijd wordt
gemist?
ontstaan van (psycho)pathologie
Regulatie systemen
thalamus
pallidum
striatum
cortex
limbic loop
cortex
cognitive loop
Marieke Langen et al,
Neuroscience & Biobehavioral
Reviews, 2010
Regulatie systemen: gedrag
cognitive loop
limbic loop
thalamus
pallidum
striatum
cortex
sensorimotor loop
gedrag
ONDERZOEK 3
ontstaan van (psycho)pathologie
rol gender
Marieke Langen et al, Neuroscience &
Biobehavioral Reviews, 2010
Voettekst
3
Koptekst
15-10-2015
Onderzoek 3
Gen-omgevingsinteracties:
- neurobiologische verschillen tussen mannen en vrouwen(stressregulatie)
Gender speelt een belangrijke rol :
- gevoeligheid voor ontwikkelen lichamelijke en psychische aandoeningen
- omgaan met deze aandoeningen
- opvoeding, culturele man-vrouw verschillen en sociale context
Samen : ontwikkeling van ziekte en manier van omgaan hiermee
Onderzoek 4
meta-analyse
20 studies genderverschillen in ASS op het niveau van klinische
kenmerken/symptoom niveau onderzocht
ONDERZOEK 4
meta analyse
- Manlijke en vrouwelijke individuen met ASS toonden vergelijkbare
ernstscores op de symptomen reeks van communicatie en sociaal
gedrag
- meisjes vertonen minder beperkte interesses en gedrag en minder
stereotypieën dan jongens vanaf 6 jaar
Onderzoek 5
follow-up studie
• cohort werd samengesteld vanuit een bevolkingsonderzoek op ASS bij
peuters (het DIANE project)
• screening verdenking op ASS geprotocolleerd diagnostisch onderzoek
• Bij follow up (2 tot 3 jaar later) kinderen opnieuw onderzocht
ONDERZOEK 5
- Meisjes aanzienlijk meer sociale interactie- en communicatieproblemen en meer stereotiep gedrag dan jongens met ASS
follow up studie peuters
- Ouders van deze meisjes veel eerder aanzienlijk meer zorgen
over hun kind
- non-verbale IQ significant lager bij deze meisjes dan bij de jongens
- Na drie jaar : diagnose stabiel en meisjes cognitief behoorlijk
gevorderd
Voettekst
4
Koptekst
15-10-2015
Algemene discussie/conclusies
Waarom kan ernstige psychopathologie zoals ASS zo verborgen blijven?
• studie over de ontwikkeling van psychopathologie en de invloed van het geslacht:
- geslacht invloed op alle of een deel van de 5 niveaus (genetische,
epigenetische, hersenen, neurocognitieve, gedrag) ontwikkeling van
vrouwelijke fenotypes (bv bij ASS)
Discussie/ conclusies
- vrouw-zijn compenseert voor sociale- en communicatieve tekortkomingen
- meisjes en vrouwen vertonen een soort “beperkt patroon van gedragingen en
stereotypieën” dat veel minder vreemd en bizar over komt dan dat van jongens
• gender studie :
- wijze ouders omgaan met de emotie-regulatie en socialisatie van hun kind ontwikkelen (in)adequaat adaptatie vermogen
- invloed van de sociale omgeving verschilt per geslacht.
Mogelijk dat al deze factoren een rol spelen in andere fenotypische presentatie van
ASS
Algemene discussie - Conclusies
Hoog functionerende meisjes met ASS uiten zich anders
•hebben minder ernstige sociale en communicatieve beperkingen
•ouders, familieleden en zorgverleners beschouwen “eigenaardigheden” als
passend bij “gewone” vrouwelijke verlegenheid of angst verkeerde interpretatie
van de symptomen foutieve verwijzingen en diagnoses.
Aanbevelingen
Voor onderzoek:
• meer richten op onderliggende factoren (genen en endofenotypes) en de rol
van gender
• Prospectief kijken naar gedragspatronen bij meisjes en vrouwen met late
ASS diagnose
- Criteria ontwikkelen voor vrouwelijke symptomen bij ASS
- Ontwikkelen geschiktere (screenings) instrumenten
Voor de klinische praktijk / training / opleiding en gezondheidsbeleid:
persoonsgerichte geneeskunde :
- individuele aspecten
- geslacht
- maatschappelijke context
Voettekst
5