het Nationalisme, dat leidde tot fascisme. het

De filosofie van
Bertrand Russell
In zover filosofie kritiek (in het bijzonder maatschappijkritiek) betekent, is Bertrand Russell één van de
belangrijkste filosofen uit de jaren 1930.
In de jaren 1930 waren volgende
ideeën dominant:
Russell geeft kritiek op al deze systemen,
in zijn werken In Praise of Idleness uit 1935 en Power uit 1938:
het Nationalisme, dat leidde
tot fascisme.
Nationalisme is per definitie onderdrukkend: het kent slechts aan
een beperkt deel van de mensheid (het eigen volk) waarde toe en
het maakt het individu ondergeschikt aan dat volk. Vanuit
deze logica leidt nationalisme tot oorlog, waarbij massa's individuen worden opgeofferd. Nationalisme moet afgewezen worden.
het Kapitalisme, dat er niet in
slaagde de economische crisis
op te lossen (ook niet met de
sociaaldemocratische variant
uitgewerkt door Keynes).
Kapitalistische democratieën zorgen wel (in principe) voor politieke gelijkheid, maar niet voor economische gelijkheid. Kapitalisme
bekommert zich enkel om (de winst van) enkelen, maar niet om
de belangen van de gemeenschap.
Daarom moet het kapitalisme vervangen worden door socialisme:
productiemiddelen moeten bezit worden van iedereen.
het Socialisme, dat in de
USSR als Communisme leidde
tot dictatuur en vervolging.
Als de staat de productiemiddelen bezit, betekent dat echter
nog niet dat iedereen die mee kan controleren.
Het socialisme moet democratisch georganiseerd worden.
Alle 3 deze systemen wilden
(en willen nog steeds) groei:
- nationalisme: een groter
volk (met meer land)
- kapitalisme: meer winst
voor kapitalisten
- socialisme: meer productie
(meer materiële rijkdom,
maar wel gelijk verdeeld)
Russell betwist de wenselijkheid van groei: geluk ligt niet in het
verwerven van steeds meer materiële goederen. Als machines
de productiviteit verhogen, is het beter dat de mensen minder
werken en hun vrije tijd gebruiken om gelukkig te worden door
zinvolle (ook actieve) tijdsbestedingen.
Wat Russell niet schrijft, maar nu wellicht zou benadrukken (het
Rapport van de Club van Rome verscheen pas in 1972, 2 jaar na
zijn dood): onophoudelijke groei is onmogelijk. De grenzen van
de aarde overschrijden kan wel, maar enkel tijdelijk: ineenstorting volgt spoedig. Vermindering is nodig vóór het te laat is.
Al deze ideeën spelen nog altijd
of opnieuw een grote rol.
Russell biedt nog steeds zijn alternatief aan:
een democratisch socialisme zonder groei.
In zover filosofie kritiek (in het bijzonder maatschappijkritiek) betekent, blijft Bertrand Russell één van de belangrijkste filosofen voor onze tijd: heeft hij gelijk of niet?