Een vernieuwd en radicaal milieu- en natuurbeleid

Een vernieuwd en radicaal milieu- en natuurbeleid
Van milieuvriendelijk naar duurzaam
De tijd dat vervuiling alleen bestreden werd aan het einde van de pijp, door
filters op schoorstenen te plaatsen, ligt stilaan achter ons. Men licht
productieprocessen zelf door en denkt op voorhand na over stoffen of producten
die in omloop gebracht worden. Door te kiezen voor minder verspilling van
energie en materialen, en voor minder vervuiling en afval, door de hele
levensloop van consumptiegoederen vooraf te screenen, kan men de ecoefficiëntie van de productie aanzienlijk verhogen. Door de vervuiling aan te
pakken aan de bron, nestelt de zorg om het milieu zich geleidelijk in het hart van
de economie. Deze ontwikkeling staat nog in haar kinderschoenen. Groen! wil ze
ondersteunen en op het terrein mee mogelijk maken.
Ondanks de positieve ontwikkelingen, blijft de druk op het milieu en de natuur in
Vlaanderen erg groot. Vlaanderen is een dichtbevolkte regio, met een barslechte
ruimtelijke ordening en een overmaat aan verkeer.
Uit de MIRA-rapporten blijkt dat de blijvende druk op het milieu alles te maken
heeft met de stijgende productie en consumptie: meer waren en verpakkingen,
meer vlees, meer sigaretten, meer pillen, meer auto’s, meer vliegreizen, noem
maar op. Er is een lichte ontkoppeling gekomen van economische groei en de
druk op het milieu. We zijn er in geslaagd meer te produceren en te consumeren
met minder schadelijke effecten voor ons milieu en onze gezondheid. Maar als
we ongeremd blijven doorgroeien en onze welvaart afhankelijk blijft van steeds
meer consumeren, zal de ecologie altijd achterop hinken en zal onze economie
nooit echt duurzaam worden. Dat blijkt overduidelijk als we berekenen hoeveel
beslag onze huidige manier van leven in de rijke westerse landen legt op
schaarse hulpbronnen en ruimte in de armste landen. Als alle landen in het
Zuiden dezelfde levensstijl zouden aannemen als wij, is onze planeet vele malen
te klein.
Duurzaamheid is niet op te lossen via milieuregeltjes of technische
wonderoplossingen alleen. Ook een vernieuwd milieubeleid zal onvoldoende
uithalen, als consumenten in de rijke industrielanden niet kiezen voor een
duurzame levensstijl. Hier komen we ook aan de grenzen van wat politiek
vermag. We kunnen groene producten stimuleren door ze aantrekkelijker,
toegankelijker en goedkoper te maken. Maar een duurzame leefwijze kan nooit
opgelegd worden. Het is een blijvende uitdaging voor het milieubeleid om
mensen te overtuigen dat levenskwaliteit niet afhangt van de hoeveelheid
geconsumeerde goederen of diensten.
Milieubeleid in samenspraak
In Vlaanderen werd de voorbije jaren een heel instrumentarium aan
milieumaatregelen uitgebouwd. Met positieve resultaten: water wordt stilaan
weer zuiver, de lucht iets properder, de afvalberg begint eindelijk te slinken,
vervuilde bodem wordt gereinigd. Het bedrijfsleven leverde daarbij heel wat
inspanningen: de vuilvracht aan schadelijke stoffen die vroeger ongeremd
geloosd werd in lucht, water en bodem, is drastisch verminderd. Dat is te danken
aan de milieunormen, maar ook aan de bewuste keuze van een groeiende groep
ondernemers voor groen ondernemen. Soms nog louter uit imago-overwegingen.
Maar bij anderen ook omdat men overtuigd is van de eigen verantwoordelijkheid
voor het leefmilieu, voor de toekomst van hun kinderen en kleinkinderen.
‘Responsible Care’ heet dat dan in bedrijfsjargon.
Groen! wil met grote en kleine bedrijven sluitende afspraken maken, uitgaand
van een wederzijdse verantwoordelijkheid. Het blijft aan de overheid om vast te
leggen welke milieu- en gezondheidsdoelstellingen men wil halen en welke
risico’s men zeker wil vermijden. Maar de mensen in de verschillende
bedrijfssectoren weten het best hoe men de overeengekomen doelstellingen kan
halen. Groen! kiest voor de verdere uitbouw van integrale milieuvoorwaarden of
zelfs vergunningen op hoofdlijnen, voor vormen van zelfcontrole en milieuaudits. Op voorwaarde dat de afspraken duidelijk zijn en de overheid altijd het
recht behoudt tot een controle op de controle. Bedrijven of sectoren die een
duidelijke lijst met middelen-verbintenissen verkiezen boven een beperkt aantal
resultaatsverbintenissen, moeten die keuze kunnen blijven maken. Maar de
algemene regel is dat de overheid zich niet meer tot in de kleinste details
bemoeit met de interne keuken van bedrijven. En alleen achteraf controleert of
er effectief een positief resultaat is voor milieu en gezondheid.
Meer ruimte voor natuur
Duurzame ontwikkeling kan niet zonder een progressief natuurbeleid. Vlaanderen
smacht naar meer groene ruimte: meer natuur en bos, meer groen voor
recreatie. Groene ruimten worden zo schaars, zeker in de steden, dat onze
gezondheid zelf eronder gaat lijden. De voorbije jaren zijn we erin geslaagd de
ontbossingsgolf in Vlaanderen te stoppen en grote delen van het Vlaams
Ecologisch netwerk (VEN) af te bakenen. We willen de natuurlijke structuur in
Vlaanderen verder beschermen via groene ruimtelijke uitvoeringsplannen. Om de
geplande stadsrandbossen te creëren en goede afspraken te krijgen rond het
samengaan van landbouw en natuur in verwevingsgebieden (IVON) is veel
overleg, maar ook politieke vastberadenheid nodig. Groen! wil dat de Vlaamse
overheid het beleid van aankopen van natuur- en bosgebieden nog jaren
aanhoudt, om onze grote achterstand t.o.v. andere landen in te lopen. Tegelijk
wil Groen! verder werk maken van het toegankelijk maken van groengebieden.
Stadsrandbossen bieden een ideale mix van natuurbehoud en zachte recreatie.
Voor Groen! moeten de private natuurverenigingen en de duizenden
onbezoldigde vrijwilligers ook in de toekomst hun positieve rol blijven spelen.
Natuurbeschermers, landbouwers, jagers en vissers kunnen een pact tot behoud
van de open ruimte sluiten. Want het platteland verliest haar eigen karakter door
verdere verstedelijkingsdruk. Straks is heel Vlaanderen één grote stedelijke
agglomeratie. Iedereen op het platteland, maar ook alle stedelingen hebben
belang aan het behoud van meer (bio)diversiteit. Om dat te bereiken willen we
de milieukwaliteit in het buitengebied vrijwaren. De boeren hebben inspanningen
gedaan om de hoeveelheid nitraten en fosfaten op landbouwgronden en
grondwater te drukken. Toch blijft er nood aan een nieuw en doorzichtig
mestdecreet dat duidelijke ecologische doelstellingen vooropstelt en de
verantwoordelijkheid legt bij de landbouwers zelf.
Hefbomen voor verandering

Minder regels, meer stimuli
Groen! wil werk maken van meer milieukwaliteit en meer natuur door
overeenkomsten (convenanten) af te sluiten met bedrijven, landbouwers,
vervoerders. Duurzame productie willen we belonen. De aflijning van te
vermijden milieurisico’s kan via nieuwe democratische instrumenten, b.v.
fora van burgers die zich informeren over alle risico’s en dan een
evenwichtig oordeel vellen. Denk aan de wenselijkheid van genetisch
gemanipuleerd voedsel, de verspreiding van chemische stoffen die
menselijke hormonen verstoren, de risico’s van klimaatverandering, enz.
Aan producenten willen we meer eigen verantwoordelijkheid laten. Zij zijn
het best geplaatst om bij het bereiken van afgesproken doelstellingen zelf
hun weg naar meer duurzaamheid te kiezen.

Milieu: een kerntaak voor de overheid en voor de begroting
Duurzame productie en milieusanering zijn economische sectoren in volle
opkomst. Milieubedrijven zullen steeds meer jobs scheppen. Maar het
uitzetten van doelstellingen, de planning van saneringsinspanningen en
van de ombouw naar meer duurzame producten en de handhaving blijven
een belangrijke verantwoordelijkheid van de overheid. Toegang tot
drinkbaar water, zuivere lucht, een propere bodem zijn basisrechten, die
nooit tot een privé-monopolie mogen verworden.
Milieubeleid kost ook geld. Het eerlijkste is dat wie vervuilt ook de kosten
betaalt. Dit kan via een groen prijzenbeleid: maak milieuvriendelijke
producten goedkoper dan vervuilende producten.
Groen! komt ook op voor een eerlijke verdeling van de lasten. In geen
geval mogen alle lasten op de zwakste schouders geladen worden, die van
de gezinnen. Daarom pleit Groen! ervoor om milieutaken zoveel mogelijk
uit algemene middelen te betalen. Zogenaamde milieubelastingen waarbij
iedereen evenveel betaalt, ongeacht verbruik of inkomen willen we
afschaffen. Dergelijke belastingen zijn sociaal onrechtvaardig en hebben
niet veel te maken met "de vervuiler betaalt".

Spaarzaam met ruimte
De aandacht voor de rechtszekerheid van burgers en bedrijven in de
ruimtelijke ordening is terecht. Mensen moeten weten waar ze aan toe zijn
en mogen niet het slachtoffer worden van het gedoogbeleid dat in een
aantal gemeenten de regel was. Groen! steunt evenwichtige oplossingen
voor zonevreemde woningen, bedrijven, sportterreinen, waarbij rechten
van mensen verzoend worden met het respect voor de schaarse open
ruimte en natuur. En waarbij geen oneigenlijke voordelen gegeven worden
aan mensen die in het verleden bewust uit eigen belang regels overtraden.
Op voorwaarde dat gemeenten in overleg met hun bewoners nu wel
verantwoordelijkheid nemen en met hun bewoners bindende afspraken
maken over het ruimtegebruik op hun grondgebied.
Omgekeerd dient er ook een oplossing te komen voor zonevreemde
natuurgebieden en bossen. En pleit Groen! voor het behoud van de laatste
spatjes groen in verstedelijkte gebieden. We stellen voor te werken met
een "zuurstofmeter": als de oppervlakte groen in een stedelijke omgeving
beneden een bepaald minimum zakt, dient de overheid via een groen
gronden-beleid het evenwicht te herstellen.
Waar men omwille van privébelangen toch een loopje neemt met een
goede ruimtelijke ordening, b.v. door illegaal te bouwen in
natuurgebieden, blijft een daadkrachtig handhavingsbeleid nodig.
Met het decreet integraal waterbeleid kan men eindelijk werk maken van
een beleid dat de mensen beveiligt tegen overstromingen door waar nodig
voldoende ruimte te geven aan water. Zo lopen dorpskernen en kelders
van mensen elders niet langer onder. De watertoets is er om mensen te
helpen en onnodige wateroverlast te vermijden.