penicilline-allergie

Nieuwsbrief van de antibioticabeleidsgroep van UZ Leuven
Antibioticakeuze in geval van allergie aan penicillines
De notie van penicilline-allergie is frequent in de populatie en voor toediening van een betalactamantibioticum wordt dit veelal ook actief bevraagd. Bij een positief antwoord dient doorgevraagd te
worden naar het exacte geneesmiddel dat de reactie uitlokte en wat precies de veronderstelde
reactie was. Zo de aard van de reactie niet erg duidelijk is, kan de ernst ingeschat op basis van
noodzaak tot intraveneuze therapie en/of hospitalisatie.
Vele reacties, zoals diarree, maaglast of schimmelinfectie, zijn niet allergisch van aard en vormen niet
noodzakelijk een reden om deze antibioticumklassen te vermijden.
Een minderheid van de reacties is werkelijk te wijten aan overgevoeligheid, maar ook deze zijn
meestal niet IgE-gemedieerd: laattijdige cutane reacties, in de regel na meer dan 72 uur optredend
en maculopapulair van aard.
Echte IgE gemedieerde allergische reacties treden vroegtijdig, meestal vrijwel onmiddellijk op
(minuten-uur): bronchospasmen, urticaria, angio-oedeem en bloeddrukval. De cutane reacties,
urticaria en angio-oedeem, kunnen zich tot 72 u na toediening nog voor het eerst manifesteren. Deze
IgE-gemedieerde reacties zijn de echt gevreesde allergische reacties, die bij volgende toedieningen
nog ernstiger kunnen worden en tot anafylactische shock kunnen leiden. Voor echte penicillineallergie kan getest worden, maar dit vergt tijd en is dus niet bruikbaar zo een patiënt zich met een
acute infectie aanbiedt en onmiddellijk dient behandeld te worden. Testen voor penicilline-allergie
kan uitgevoerd worden door de dienst allergologie zo de behandeling niet dringend is.
Bij echte penicilline-allergie is er vaak een bruikbaar alternatief antibioticum dat niet tot de klasse
van beta-lactam antibiotica behoort en waar dus geen kruisallergie aan kan bestaan.
Voorbeelden zijn:
-
een fluorochinolone voor urinaire, abdominale of respiratoire infecties.
-
clindamycine of vancomycine voor Stafylokokkeninfecties
-
clindamycine voor huid- en weke weefselinfecties
Het monobactam aztreonam vertoont geen kruisallergie met penicillines, maar heeft een louter
gram-negatief spectrum die praktische toepassing er van sterk beperkt. Een beperkte voorraad is
beschikbaar in de apotheek.
Kruisreacties tussen penicillines en cefalosporines komen vooral voor bij eerste en tweede generatie
cefalosporines, die dan ook niet aangewezen zijn. Ze zijn zeer zeldzaam bij derde generatie
cefalosporines zoals ceftazidime, cefotaxime en ceftriaxone, die mits speciale aandacht bijgevolg wel
toegediend kunnen worden.
Voor de ernstigste infecties waar breedspectrumdekking noodzakelijk is, in geval van ernstige IgEgemedieerde penicilline-, en ook in geval van cefalosporine-allergie, kan geopteerd worden voor het
carbapenem meropenem. Recent is aangetoond dat meer dan 99% van bewezen penicillineallergische patiënten niet reageert op toediening van een carbapenem.
Indien een behandeling van meerdere weken noodzakelijk geacht wordt, kan in tweede tijd
overgegaan worden tot penicilline-desensitisatie, steeds in overleg met infectioloog en/of
allergoloog.