Het ASE-model

Het ASE-model
Bruikbaar bij de begeleiding van coeliakie patiënten?
20 en 21 mei 2014, Irene Gosselink
Wetenschapswinkel Wageningen UR
Inleiding
 Wetenschapswinkel van Wageningen UR
 Het project “gezonde voeding bij coeliakie”
 Onderzoek HAN-studenten naar
zelfeffectiviteit en strategieën
Vragenlijst HAN studenten
 500 leden van de NCV uitgenodigd via mail
 Invullen vragenlijst via internet
 146 deelnemers (42% man, 58% vrouw)
 Gemiddelde leeftijd: 52 (± 16 jaar)
Aantal jaren dat het glutenvrije dieet is gevolgd
Respondenten
Percentages
< 5 jaar
37
25%
5-10 jaar
43
29%
10 -20 jaar
39
27%
> 20 jaar
27
19%
ASE-model
Attitude (A)
Sociale invloed /
Sociale norm (S)
Intentie
Gedrag
(Zelf)effectiviteit (E)
Kennis &
Vaardigheden
Barrières en
support
Toepassing ASE-model
 Voor 100% glutenvrij eten
 Voor ‘gezond glutenvrij’ eten, naast vermijden gluten:
● Voldoende groente en fruit
● Voldoende vezels
● Niet te veel (verzadigd) vet, zoet en zout
● Voldoende m.o.v. vetten
● Variatie
● Niet te veel energie om overgewicht te voorkomen
Attitude
 Attitude staat voor ideeën en opvattingen die mensen
hebben over een bepaald gedrag, hun overwegingen en
beleving van de voor- en nadelen van dat gedrag.
 Ook: geloof of inschatting over de verwachte uitkomsten
van het gedrag
Attitude (2)
Attitude (3)
Sociale invloed / Sociale norm
 Sociale invloed gaat over de ideeën, opvattingen en
feitelijke gedragingen van de mensen in de directe
leefomgeving
 Sociale norm:
● Gaat over: hoe denken naasten (familie, kennis en
andere groepen) dat iemand zich moet gedragen
● De mate waarin iemand denk zich daaraan aan te
moeten passen
Sociale invloed (2)
n=146
Sociale invloed (3)
Vertrouwen in sociale omgeving
Familie kan een
Familie kan
Cateraars weten wat
glutenvrije maaltijd gutenvrije producten een glutenvrij dieet
bereiden
kopen
inhoud
Geen vertrouwen 1
9%
4%
24%
2
12%
10%
38%
3
14%
12%
24%
4
29%
29%
13%
Veel vertrouwen 5
36%
45%
1%
Zelfeffectiviteit
 De mate waarin mensen denken dat zij in staat zijn het
voorgenomen gedrag uit kunnen voeren.
● Zelfbeeld, positieve en negatieve ervaringen,
faalangst en persoonlijke kenmerken zijn hierbij
relevant
ASE-model
Attitude
Sociale invloed /
Sociale norm
Intentie
Gedrag
Zelfeffectiviteit
Kennis &
Vaardigheden
Barrières en
support
Kennis
 Over glutenvrije producten, waar zitten gluten is,
etiketten lezen, goede vervangende producten etc.
 Over gezond glutenvrij:
● Wat is voldoende vezels?: waar zit het in, hoeveel
moet ik daarvan eten, alternatieven;
● Hoeveel fruit, hoeveel groente?
● Wat zijn ‘goede’ vetten etc.
● ………………………..
Kennis (2)
Informatiebronnen
Minst belangrijk
Meest belangrijk
Respondenten Percentage
Respondenten Percentage
Diëtist
52
24%
14
10%
Medepatiënten
53
25%
6
4%
Behandelend arts
36
17%
21
15%
Vrienden en familie
57
26%
13
9%
Internet
14
6%
42
31%
4
2%
42
31%
NCV
Vaardigheden
Strategieën: manieren waarop patiënten omgaan met
hun dieet:
- Glutenvrije producten kopen
- Glutenvrij koken
- Eten bij familie en vrienden
- Buitenshuis eten
- Eten in het buitenland en op vakantie
Strategieën (vragenlijst)
Ingevuld door 146 NCV-leden
Percentage: % van de ondervragen die op de stelling ja gezegd heeft.
Strategie: Glutenvrij inkopen
Percentages
Om een goed glutenvrij product te kopen, maak ik gebruik van de
volgende manieren:
Via een lijst met toegestane producten van de diëtist
Via een lijst met toegestane producten van de NCV
Door middel van het lezen van alle etiketten
Als ik een ingrediëntennaam niet snap, zoek ik het op
Door te letten op het glutenvrije logo
Door alleen producten te kopen waarvan ik weet dat er geen gluten in
zitten
Ik koop producten waarop staat: 'Kan sporen van gluten bevatten’
11
36
99
68
97
78
Ik bak soms zelf, want ik vind glutenvrije producten duur
76
38
Barrières en support
 Barrières:
● Onvoldoende budget
● Beschikbaarheid glutenvrije producten
(winkels, restaurant, catering)
Support:
● Partner, gezinsleden, familie, collega’s & vrienden
● Diëtist en andere professionals
ASE-model
“Dik”makende
Attitude
omgeving”
Sociale invloed /
Sociale norm
Intentie
Gedrag
Zelfeffectiviteit
Kennis &
Vaardigheden
Barrières en
support
Onze omgeving......
...... verleid ons om (ongezond) voedsel te kopen:
 Overvloedig aanbod;
 Overal aanbod (tankstations, kiosken, automaten, zelfs
al bij tuincentra en de Gamma etc.............)
 Technieken om impulsaankopen te doen;
 Aanbiedingen waardoor je meer koopt (van wat je
eigenlijk helemaal niet van plan was te kopen).
Remedie?
Het begint met bewustwording!
Wat mist in het ASE-model
 Psychologie van het eten:
• Emotie-eten;
• Vet en zoet geven meer voldoening dan ander eten
(hersenen);
• “Verslavend’” effect van eten;
• Lekker (ongezond) eten direct effect, ‘gezondheid’ pas
op lange termijn merkbaar;
• Een niet gekregen ziekte: slechte motivator;
• ……………………….
ASE-model: wat kun je ermee?
 Uitzoeken hoe ‘het’ zit, bij deze coeliakie patiënt;
beter:
 Coeliakie patiënt zelf laten uitzoeken hoe het bij
hem/haar zit!
● Bewustwording, van daaruit verandering.
● Vraagt coachende benadering.
Bedankt voor de
aandacht!
Zijn er vragen?
Kun jij wat met het
ASE model?