De rechtspraak in Athene

Tom en Alexander
Klas : 2C
Groeps nr 9
De rechtspraak in Athene
De rechtspraak
Oorspronkelijk werd in de Griekse staten recht gesproken door de koningen ,
later door hun opvolgers, de hoofden van de adellijke geslachten. De
bestraffing van moord en doodslag was veelal echter een zaak van wraak tussen
de families, tot ook hierin de staat als alleengerechtigde optrad Het best is de
toestand zoals die in Athene was, bekend. Hier spraken oudtijds de archonten
recht. Toen Solon in 594 V.C. magistraat van Athene werd, bracht hij
ingrijpende staatkundige hervormingen aan die de grondslag legden voor de
democratie in Athene. Hij gaf zijn wetten (nomoi); de rechtspraak wees hij toe
aan de Areopagus als hooggerechtshof en aan de heliaea (volksrechtbank) voor
gewone zaken.
In de 5 de eeuw v.C. groeit de volksrechtbank, de”heliaia” uit tot de belangrijkste
rechtbank in athene. De 6 000 juryleden of “ heliasten” de jaarlijks uitgeloot worden
onder de burgers vedeelt me over verschillende rechtbanken (dikastèrie). Zij stemmen
over de schuld of onschuld van de beklaagde. De beklaagde zocht dikwijls bijstand
van een beroepsschrijver van verdedigingsredes of logograaf, wiens tekst hij voor de
rechtbank oplas. Dit werd in de klassieke tijd evenwel verboden omdat een handige
logograaf maar al te gemakkelijk de ‘volksrechtbank’ kon beïnvloeden. In de praktijk
had dit verbod echter niet veel resultaat omdat de beklaagde de rede van zijn
logograaf uit het hoofd kon leren en voordragen alsof het zijn eigen verdediging was.
De veroordeelde kan niet in beroep gaan tegen het vonnis van de juryleden (
heliasten) want zij vertegenwoordigen het atheense volk. Elke burger kan optreden
als aanklager. Meestal moet de jury stemmen over de straf van de beschuldigde. Op
sommige misdrijven stond een vaste straf. de aanklager stelt een straf voor maar de
veroordelde mag een lichtere straf vragen. Zoals boetes maar ook verbanning en
doodstraf. Antieke theoretici hebben vooral deze heliaea-rechtbanken gehekeld als
de bron van de ondergang van de Atheense democratie; de oorzaak van het kwaad
was echter veeleer een bijkomende omstandigheid de Atheners dwongen nl. hun
bondgenoten alle rechtszaken voor de Atheense jurykamers te brengen; hierdoor
kon de Atheense burger gemakkelijk zijn presentiegeld van één, later twee obolen
incasseren ten koste van de welvaart van de bondgenoten
Tom en Alexander
Klas : 2C
Groeps nr 9
Potschervengerecht
Het potschervengerecht of ostracisme is in het oude Athene een methode om
staatsgevaarlijk geoordeelde personen voor tien jaar (in de praktijk dikwijls korter)
uit Attica te verbannen, zonder dat dit overigens oneer of verlies van vermogen
meebracht. Volgens de traditie was het door Clisthenes (508 v.C.) ingesteld om
mogelijke toekomstige tirannen te kunnen verwijderen. Het werd op den duur een
instrument in de Atheense partijstrijd om politieke tegenstanders onschadelijk te
maken. Het is voor het eerst toegepast in 488/487 v.C. De procedure was als volgt:
als de Ecclesia had besloten dat een ostracisme zou worden gehouden, werd
vervolgens het volk weer bijeengeroepen om op potscherven (ostraka) de naam te
schrijven van een te verbannen politicus. Vereist was een totaal van 6000 stemmen.
Veel van zulke ostraka zijn gevonden, met o.m. de namen van Themistocles,
Cimon, Aristides (dezen zijn inderdaad verbannen) en Pericles. Het ostracisme
raakte in Athene in onbruik nadat in 417 v.C. een bepaalde Hyperbolus het
slachtoffer was geworden van de partijstrijd tussen Nicias en Alcibiades. Het
ostracisme droeg zekere democratische trekken in zich; de omstandigheid dat de
individuele burger het gevaar liep verbannen te worden zonder dat zelfs maar een
aanklacht tegen hem bestond, bezorgde deze instelling evenwel een slechte naam.