Kinderen en het pesachfeest - Centrum voor Levensbeschouwing

uit: IKOS Onderwijsblad jrg. 19 nr. 1 (januari 2008) Kinderen en… geloof
Kinderen en het pesachfeest
door Pieter Witteveen
•
voor midden en bovenbouw
Zero’a is een beentje met een klein beetje vlees er
aan. Het is een herinnering aan het Pesach offer een
lammetje. In de tijd van de tempel werd dit op
INLEIDING
Seideravond samen met matzes en maror gegeten.
Het pesachfeest is een van de grote joodse feesten.
•
Met Pesach wordt gevierd dat de kinderen van Israël
beetje geschroeid. Ook dit is een herinnering aan
niet langer de slaven zijn van de farao in Egypte. Het is
een bevrijdingsfeest en herdacht wordt dat Mozes het
Beetsa betekent ‘ei’. Het ei is aan één kant een
een offer uit de tijd van de tempel.
•
Maror (bittere kruiden) wordt gemaakt van geraspte
volk door de woestijn en de rode zee naar de vrijheid
mierik. Mierik is een witte wortel met een heel
bracht.
de
scherpe smaak, net zoals sambal of mosterd. Als je
veertiende dag van de Hebreeuwse maand Nissan
maror eet, krijg je tranen in je ogen. Op dat
gevierd. Het feest duurt acht dagen. En het valt altijd in
moment kun je je een beetje voorstellen hoe de
het voorjaar, in april of mei. Het joodse paasfeest is
joodse
een echt familiefeest dat begint met de seideravond.
hebben. In plaats van mierik wordt ook wel witlof
Deze
grote
gebeurtenis
wordt
vanaf
Het pesachfeest speelt een belangrijke rol in het
doorgeven van het geloof aan kinderen. Zo mag het
slaven
in
Egypte
zich
gevoeld
moeten
gebruikt.
•
Charosset* wordt gemaakt van appels, rozijnen,
jongste kind de seider beginnen. ‘Waarom’, zo begint
wijn en amandelen. Het smaakt lekker zoet en het
hij, ‘is deze avond zo heel anders dan alle andere
lijkt op leem. In Egypte werd leem gebruikt om
avonden?’ ‘Waarom eten wij op alle andere avonden
stenen van te maken. Charoset herinnert aan het
alle soorten brood en op deze avond alleen matse?’
harde werken van de slaven.
•
Voor karpas wordt meestal peterselie, radijsjes of
DOELSTELLING
selderij
De kinderen ontdekken dat het pesachfeest een feest is
mensen, die geen slaven waren, verse groente
dat de bevrijding van het volk van Israël opnieuw wil
kopen. Door karpas te eten wordt duidelijk dat
beleven. Tevens leren ze begrijpen dat essentiële
joden geen slaven meer zijn, maar vrije mensen.
gebruikt.
Vroeger
konden
alleen
rijke
ervaringen en verhalen doorgegeven willen worden van
generatie op generatie. Van belang is wel dat in de
*charosset: eenvoudig en lekker is charosset te maken
voorafgaande lessen het verhaal van Mozes verteld is.
door appels te raspen en er wat lichtbruine suiker door
te doen
INTRODUCTIE
Voorin de klas staat een tafel die gedekt is met de
Daarnaast is een bord met matses, een glas met zout
seiderschotel, een schaal met matses, een glas met
water en bekers met druivensap (in plaats van wijn).
zout water, wijnfles (met daarin voor de kinderen
Vraag nu wie de jongste van de klas is. Vraag hem of
druivensap) en wijnglazen, de beker voor de profeet
haar de eerste zin voor te lezen uit de Haggada:
Elia en de Haggada (het verhaal van Pesach).
‘Waarom is deze avond zo heel anders dan alle andere
avonden?’ ‘Waarom eten wij op alle andere avonden
KERN
alle soorten brood en op deze avond alleen matse?’
Laat de kinderen de seidertafel bekijken en vraag ze
Vertel dat het jongste kind de seidermaaltijd mag
wat er allemaal te zien is. Hebben ze een idee van de
beginnen en dat het de inleiding is tot het vertellen van
betekenis van wat er op de schotel ligt en op tafel
het verhaal van Mozes.
staat? Vertel dat de Joden de tafel zo gedekt hebben
Ze eten daarbij speciale gerechten die op de seider-
om het Pesach-paasfeest te vieren en dat ze hiermee
schotel liggen.
het verhaal van Mozes, de uittocht uit Egypte, vieren.
Leg uit dat we het feest in de klas niet zo kunnen
De kinderen proeven van alles in deze volgorde:
vieren, maar wel kunnen vertellen van de betekenis
Een radijsje in zout water gedoopt. God zorgt voor de
ervan We mogen ook proeven van de verschillende
oogst, zodat we genoeg te eten hebben. Het zoute
ingrediënten die op de seidertafel staan.
water lijkt op zoute tranen omdat de Joden in Egypte
moesten vaak huilen omdat ze als slaven werden be-
Wat is er te zien op de seiderschotel:
© Landelijke Stichting IKOS en Centrum voor Levensbeschouwing
1
uit: IKOS Onderwijsblad jrg. 19 nr. 1 (januari 2008) Kinderen en… geloof
handeld. De peterselie is het symbool van de karige
waardoor de Egyptische soldaten voorbijgingen. De
maaltijden in Egypte.
joodse jongetjes werden aldus overgeslagen en gered!
Twee stukjes van de matse, met daartussenin een
De Joden moesten heel vlug uit Egypte vluchten en
stukje van de bittere mierikswortel of wat mierik-
daarom bakten ze platte ongerezen broden de matses.
wortelsaus (minder scherp). Als alternatief kan ook
De matse wordt ook wel ellendebrood genoemd.
voor witlof worden gekozen. De matse is het ongerezen
Tijdens
brood: De Israëlieten zouden heel vlug uit Egypte
gedronken.
vertrekken en daarom moest het brood erg snel
Iedere beker herinnert aan een van de vier beloftes die
gebakken worden. De bittere smaak doet denken aan
God deed aan het volk Israël.
de
maaltijd
worden
er
vier
bekers
bitterheid van de onderdrukking in Egypte en ook later,
•
'Ik zal jullie uit Egypte bevrijden'
zoals in de Tweede Wereldoorlog. Waar denken de
•
'Ik zal jullie uit de slavernij verlossen'
kinderen aan wanneer ze het bittere kruid proeven?
•
'Ik zal jullie naar je eigen land brengen'
Matse met charosset erop. Het lijkt op leem, een soort
•
'Jullie zullen mijn volk zijn'
wijn
klei, waarvan de Israëlieten in Egypte stenen moesten
bakken. Het smaakt zoet, lekker, vooral na het bittere
Op de seidertafel staat ook de zogenaamde afikoman,
kruid.
letterlijk toetje. Het is een bord met drie matses.
Een droog stukje matse. Zo houden we de smaak ervan
Aan het begin van de seder wordt de middelste matse
nog even vast. We denken nog steeds even terug dat
in tweeën gebroken en het grootste stuk wordt ver-
het volk Israël bevrijd heeft.
stopt.
Een bekertje druivensap wordt daarbij gedronken, want
Dat is de afikoman. De kinderen kunnen die na het eten
dat drink je als het feest is. Daarvoor heeft God de
gaan zoeken. Wie de afikoman vindt, krijgt een prijs
‘vrucht van de wijnstok’ geschapen. De grote beker is
(cadeautje).
voor de profeet Elia. De joden verwachten dat hij
gekleed als een bedelaar op de seideravond op aarde
Het vertellen van het pesachverhaal is een van de
zal terugkeren.
belangrijkste mitswot (mitswot is een positief gebod)
van het joodse leven.
Laat de kinderen zien dat de hele seider (letterlijk
Ouders moeten het verhaal aan hun kinderen en aan
volgorde) in een Haggada paasverhaal is te vinden. Er
hun kleinkinderen vertellen.
kan naar aanleiding hiervan ook even gepraat worden
Iedere familie vertelt het keer op keer en geeft het door
over de pascha-pesachmaaltijd die Jezus hield kort
aan de volgende generatie. Het is een kostbaar
voordat hij gekruisigd werd. Zo wordt ook de link
geschenk dat steeds weer doorgegeven moet worden.
gelegd met het christelijke paasfeest.
Benadruk nogmaals dat de kinderen maar een klein
VERWERKING
onderdeel
•
van
de
seidermaaltijd
genoten
hebben.
Placemat maken met daarop de seiderschotel. Neem
Immers de seiderviering van de joden duurt vaak tot na
hiervoor een A3 (42x30 cm) formaat tekenvel
middernacht, waarbij er veel gezongen wordt. Niet
(stevig papier). Teken hierop de vijf bijzondere
alleen psalmen maar ook andere liederen. Er zijn ook
voorwerpen van de seiderschotel. Het tekenvel kan
cd’s met pesachliederen.
nu met plakplastic beplakt worden, waarna de
randen mooi bijgeknipt kunnen worden.
De seidermaaltijd en het laten proeven nemen, zeker
bij wat grotere groepen, nogal wat tijd in beslag. Een
•
Puzzel (zie volgende pagina).
paar kinderen kunnen gevraagd worden te helpen bij
•
Gesprek met de kinderen over welke feesten ze
thuis met het gezin vieren? Zijn dat ook feesten
het klaarmaken en ronddelen.
waarop ouders iets aan hun kinderen doorgeven?
AANVULLENDE ACHTERGRONDINFORMATIE
Hebben wij ook feesten die op Pesach lijken? Is
In de inleiding is al de voornaamste reden genoemd
feestvieren belangrijk, waardevol? Waarom?
waarom en wanneer het pesachfeest door de joden
gevierd
wordt.
vullingen.
Hierbij
Allereerst
de
nog
wat
betekenis
waardevolle
van
het
•
Een cd met pesachliederen meenemen en laten
horen.
aanwoord
Pesach. Pesach betekent ‘overslaan’. De deuren van de
LIEDSUGGESTIE
joodse huizen in Egypte werden met bloed besmeurd,
‘Door de wereld gaat een woord’, uit: Geroepen om te
zingen nr. 248 of Gezangen voor de Liturgie nr. 431
© Landelijke Stichting IKOS en Centrum voor Levensbeschouwing
2
uit: IKOS Onderwijsblad jrg. 19 nr. 1 (januari 2008) Kinderen en… geloof
VERHALEN
De Joodse Omroep en JELED.net hebben ter gelegen-
Een verhaal dat goed vertelt hoe joden het pesachfeest
heid
voorbereiden en vieren, is ‘Seideravond bij Samu’, uit:
kinderen. Op de site van de Joodse Omroep kunnen
Van matzes, mitswes en mezoezes, leer- en lesboek
kinderen spelenderwijs leren over Pesach, het joodse
over jodendom.
paasfeest. Leuke afwisseling tussen spelletjes, liedjes,
Een mooi ander verhaal is ‘Seideravond’ van Abel
filmpjes enz.: www.joodseomroep.nl/specials/pesach/
van
Pesach
een
webspecial
gemaakt
voor
Herzberg, uit Baukje Offringa, Verhalen om nooit te
Een interessante site is ook www.jeugdbieb.nl. Hier is
vergeten.
een speciale rubriek: geloven en denken, waar achtergronden, boeken en lesmateriaal te vinden zijn.
MEER SUGGESTIES
Bij
het
Centrum
voor
Levensbeschouwing
is
een
synagogekist met daarin allerlei voorwerpen die met
Op www.kinderpleinen.nl wordt uitgebreid ingegaan op
het jodendom te maken hebben, o.a. een seiderschotel
de betekenis van het pesachfeest. Ook zijn er veel
en een Haggada.
lessuggesties.
WEBSITES
het verhaal van de uittocht als de seidermaaltijd te
Meer lesideeën en achtergrondinformatie zijn te vinden
vinden. Er zitten vragen en puzzels bij en kinderen
in: Van matzes, mitswes en mezoezes, leer- en lesboek
kunnen op een aantrekkelijke manier de betekenis van
over jodendom, door Hanna Blok, Lou Evers en Henny
het uittochtverhaal en de pesachmaaltijd ontdekken. De
van het Hoofd, OJEC, Weesp 1998/5759, 2e onge-
vragen zijn bovendien tot henzelf gericht zodat actuele
wjjzigde herdruk 1999/5759.
onderwerpen aan bod komen.
Op de site www.ljg.nl/jeugdpaginaseder.html is zowel
Vul de goede woorden in. Als je het goed gedaan
hebt, lees je van boven naar beneden iets dat in
Nederland met Pesach veel gegeten wordt.
1.
witte wortel die heel scherp smaakt
2.
boek waaruit over Pesach wordt verteld
3.
land waaruit het joodse volk bevrijd werd
4.
worden op Pesach veel gegeten
5.
joodse taal
6.
wordt op Pesach niet gegeten
7.
groente die op de Seiderschotel ligt
8.
synagoge
9.
jaargetijde waarin Pesach valt
10. eerste avond van Pesach
11. hiervan worden vier glazen gedronken
12. … … waren we in Egypte
13. mengsel van appel, rozijnen, noten en wijn
14. ligt op de Seiderschotel
15. joods Pasen (Hebreeuwse naam)
Kies uit deze woorden:
• slaven • brood • egypte •
seideravond • sjoel • matzes • mierik
• wijn • radijsjes • ei • haggada •
hebreeuws • charosset • lente • slaven
© Landelijke Stichting IKOS en Centrum voor Levensbeschouwing
3