Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie Aanloop

CSE Dynamiek en stagnatie
Welk Woord Weg
Dynamiek en Stagnatie
Workshop: Dynamiek in de klas
Aanloop
Opdracht:
• Hieronder staan drie rijen met begrippen.
• Kies uit elke rij een begrip dat er volgens jou niet thuis hoort en leg uit wat de andere
drie begrippen gemeenschappelijk hebben.
• Kies uit dezelfde rij begrippen een ander begrip en leg uit wat de andere drie
begrippen gemeenschappelijk hebben.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
commerciële landbouw – moedernegotie – malthusiaanse spanning nijverheid
waterschappen – feodaliteit – gilden - Hanze
stapelmarkt – nijverheid – Nederlanden – Antwerpen
Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Het begrip ____________ kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Het begrip ____________ kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Het begrip ____________ kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
© Arnoud Aardema RU Nijmegen 2010
CSE Dynamiek en stagnatie
Welk Woord Weg
Dynamiek en Stagnatie
Workshop: Dynamiek in de klas
gouden Eeuw (1585-1672)
Opdracht:
• Hieronder staan drie rijen met begrippen.
• Kies uit elke rij een begrip dat er volgens jou niet thuis hoort en leg uit wat de andere
drie begrippen gemeenschappelijk hebben.
• Kies uit dezelfde rij begrippen een ander begrip en leg uit wat de andere drie
begrippen gemeenschappelijk hebben.
1.
2.
3.
Fluitschip – molengang – haringkaken – koopmansbeurs
Vrede van Munster – Twaalfjarig Bestand – handel
Rampjaar – particularisme – stapelmarkt - mercantilisme
1. Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Het begrip ____________ kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Het begrip ____________ kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
3. Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Het begrip ____________ kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_________________________________________________________________
© Arnoud Aardema RU Nijmegen 2010
CSE Dynamiek en stagnatie
Welk Woord Weg
Dynamiek en Stagnatie
Workshop: Dynamiek in de klas
Stagnatie (1672-1806)
Opdracht:
• Hieronder staan vier rijen met begrippen.
• Kies uit elke rij een begrip dat er volgens jou niet thuis hoort en leg uit wat de andere
drie begrippen gemeenschappelijk hebben.
1.
2.
3.
4.
Oligarchie – voorbijlandvaart – moedernegotie – kapitaalmarkt
patriotten – stagnatie – commissiehandel - regenten
Willem III – nijverheid - slavenhandel – stapelmarkt
driehoekshandel – landbouw – VOC - moedernegotie
1. Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
3. Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
4. Het begrip ____________ kan weg, omdat de overgebleven begrippen
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
© Arnoud Aardema RU Nijmegen 2010
CSE Dynamiek en stagnatie
Workshop: Dynamiek in de klas
Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie Aanloop
Antwoordmodel
Opdracht:
• Hieronder staan drie rijen met begrippen.
• Kies uit elke rij een begrip dat er volgens jou niet thuis hoort en leg uit wat de andere
drie begrippen gemeenschappelijk hebben.
• Kies uit dezelfde rij begrippen een ander begrip en leg uit wat de andere drie
begrippen gemeenschappelijk hebben.
1.
2.
3.
1.
commerciële landbouw – moedernegotie – malthusiaanse spanning nijverheid
waterschappen – feodale tradities – gilden - Hanze
stapelmarkt – Schelde – Nederlanden – Antwerpen
Het begrip nijverheid kan weg, omdat de overgebleven begrippen
De bijzondere p[ostie van de landbouw in de Nederlanden verklaren. In de Nederlanden bleef
malthusiaanse spanning uit, ondanks een gecommercialiseerde landbouw die met name
handelsgewassen produceerde. Dankzij de moedernegotie werd voedsel (graan) geïmporteerd om
de groeiende bevolking te voeden en de boeren mogelijkheid te geven zich te specialiseren in
handelsgewassen
Het begrip malthusiaanse spanning kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
Commerciële landbouw en de moedernegotie grondstoffen leverden voor de nijverheid. In de
landbouw werd o.a. vlas (linnen) en hennep (touw) verbouwd. Via de moedernegotie werd hout voor
de scheepsbouw en kuiperijen geïmporteerd.
2.
Het begrip feodaliteit kan weg, omdat de overgebleven begrippen
voorbeelden zijn van samenwerkingsverbanden. Het waterschappen was een samenwerking van
boeren die samen de wateroverlast bestreden. Het gilde was een organisatie van ambachtslieden
met hetzelfde beroep. De Hanze was een handelsverbond waarin steden aan de IJssel o.a.
samenwerkten met steden in het Noorden van het Duitse Rijk.
Het begrip Hanze kan ook weg omdat de overgebleven begrippen
gunstige voorwaarden waren voor de economische groei van de Nederlanden. Door de
waterschappen leerden boeren samen te werken en te investeren op lange termijn. Het ontbreken
van feodale tradities zorgde voor zelfstandigheid voor boeren die daardoor makkelijk innovaties
konden doorvoeren.
3.
Het begrip Schelde kan weg, omdat de overgebleven begrippen
Antwerpen was de stapelmarkt van de Nederlanden aan het begin van de 16e eeuw. Ongeveer 75 %
van de export in de Nederlanden liep via Antwerpen.
Het begrip Nederlanden kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
Na de val van Antwerpen sloten de opstandige gewesten de Schelde af. Hierdoor verplaatste de
stapelmarkt uit Antwerpen naar Amsterdam.
© Arnoud Aardema RU Nijmegen 2010
CSE Dynamiek en stagnatie
Workshop: Dynamiek in de klas
Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie gouden Eeuw (1585-1672)
Antwoordmodel
Opdracht:
• Hieronder staan drie rijen met begrippen.
• Kies uit elke rij een begrip dat er volgens jou niet thuis hoort en leg uit wat de andere
drie begrippen gemeenschappelijk hebben.
• Kies uit dezelfde rij begrippen een ander begrip en leg uit wat de andere drie
begrippen gemeenschappelijk hebben.
1.
2.
3.
Fluitschip – molengang – haringkaken - koopmansbeurs
Vrede van Munster – Twaalfjarig Bestand – driehoekshandel - kaapvaart
Rampjaar – particularisme – stapelmarkt - mercantilisme
1. Het begrip koopmansbeurs kan weg, omdat de overgebleven begrippen
Fluitschip, harigkaken en molengang zijn voorbeelden van innovatie die de Nederlanden
economisch voordelen hebben opgeleverd. Het fluitschip maakte de moedernegotie winstgevend, de
molengang maakte het mogelijk grond droog te leggen die gebruikt kon worden in de commerciële
landbouw en het haringkaken zorgde er voor dat de gevangen vis langer bewaard kon worden en
dus ook kon worden geëxporteerd.
Het begrip haringkaken kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
Belangrijke voorwaarden waren voor de steunpilaren van de economische bloei in de Gouden Eeuw.
De koopmansbeurs voor de stapelmarkt, het fluitschip voor de moedernegotie en de molengang
voor landaanwinning voor de commerciële landbouw
2. Het begrip Twaalfjarig Bestand kan weg, omdat de overgebleven begrippen
Na de Vrede van Munster veranderde functie van de WIC, voortaan werd geld verdiend
middels de driehoekshandel (slaven uit Afrika naar Amerika, grondstoffen van de plantages
naar Europa)
Het begrip Vrede van Munster kan ook weg omdat de overgebleven begrippen
Na het Twaalfjarig bestand werd de WIC opgericht die vooral geld verdiende met de
kaapvaart en later met de driehoekshandel
3. Het begrip stapelmarkt kan weg, omdat de overgebleven begrippen
Particularisme en mercantilisme oorzaken zijn van het Rampjaar. Het particularisme zorgde voor
interne verdeeldheid in de Republiek waardoor de oorlog met Frankrijk en Engeland rampzalig
verliep.
Het begrip particularisme kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen
Het rampjaar was een overwinning voor het protectionisme van het mercantilisme. Het rampjaar
betekende een definitieve verschuiving van de stapelmarkt van Amsterdam naar Londen.
© Arnoud Aardema RU Nijmegen 2010
CSE Dynamiek en stagnatie
Workshop: Dynamiek in de klas
Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie Stagnatie (1672-1806)
Antwoordmodel
Opdracht:
• Hieronder staan vier rijen met begrippen.
• Kies uit elke rij een begrip dat er volgens jou niet thuis hoort en leg uit wat de andere
drie begrippen gemeenschappelijk hebben.
5.
6.
7.
8.
Oligarchie – voorbijlandvaart – moedernegotie – kapitaalmarkt
patriotten – stagnatie – commissiehandel - regenten
Willem III – nijverheid - slavenhandel – stapelmarkt
driehoekshandel – landbouw – VOC - moedernegotie
1. Het begrip moedernegotie kan weg, omdat de overgebleven begrippen
Veranderingen zijn in de Republiek in de Zilveren Eeuw. De regenten vormden een
gesloten groep, handelaren vervoerden steeds vaker hun producten niet via
Amsterdam maar rechtstreeks naar de afnemer (voorbijlandvaart) de handelaren
gingen zich toeleggen op de handel in kredieten, verzekeringen of traden op als
tussenpersoon (commissiehandel).
2. Het begrip kan commissiehandel weg, omdat de overgebleven begrippen
Patriotten gaven de regenten de schuld van de stagnatie in de Republiek tijdens de Zilveren eeuw.
Door het rentenieren van de regenten waren zij lui geworden en niet langer ondernemend
3. Het begrip nijverheid kan weg, omdat de overgebleven begrippen
Van de Republiek naar Engeland zijn verschoven. De WIC kreeg te maken met grote concurrentie
vanuit Engeland, stadhouder Willem III werd koning in Engeland en de stapelmarkt van Amsterdam
verplaatste naar Londen.
4. Het begrip driehoekshandel kan weg omdat, de overgebleven begrippen
In een tijd van stagnatie nog positieve effecten hadden op de economische situatie van de
Republiek. De VOC zag de winst wel dalen maar zorgde voor veel werkgelegenheid, de landbouw
overkwam een aantal tegenslagen aan het begin van de 18e eeuw maar herstelde zich en de
moedernegotie bleef een constante factor in de voedselvoorziening van de Republiek.
© Arnoud Aardema RU Nijmegen 2010