Richtlijn Overgewicht JGZ

Richtlijn Overgewicht JGZ
J.Kist-van Holthe, C.Renders, M.L’Hoir, A.Bulk-Bunschoten,
T.Kuijpers, M.van de Veer, M.Beltman, E.Timmermans,
R.HiraSing
2012
Inhoud
Overgewicht bij kinderen
• prevalentie
• oorzaken
• gevolgen
Doel richtlijn overgewicht
Methode richtlijnontwikkeling
• knelpuntenanalyse
• systematisch literatuur onderzoek
Richtlijn overgewicht JGZ
Prevalentie overgewicht jongens
1980
%
1997
%
2010
%
5,1
9,4
?
Turks
23,4
?
Marokkaans
15,8
?
Nederlands
TNO, 2010
Prevalentie overgewicht jongens
1980
%
1997
%
2010
%
5,1
9,4
13,3
Turks
23,4
?
Marokkaans
15,8
?
Nederlands
TNO, 2010, Schönbeck, PloS one 2011
Prevalentie overgewicht jongens
1980
%
1997
%
2010
%
5,1
9,4
13,3
Turks
23,4
32,5
Marokkaans
15,8
25,2
Nederlands
TNO, 2010, Schönbeck, PloS one 2011
Prevalentie overgewicht jongens
Prevalentie overgewicht bij jongens (NL)
25
Overgewicht 2010
Overgewicht 1997
Overgewicht 1980
Percentage overgewicht (%)
20
15
10
5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Leeftijd (jaren)
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Prevalentie overgewicht meisjes
Prevalentie overgewicht bij meisjes (NL)
25
Overgewicht 2010
Overgewicht 1997
Overgewicht 1980
Percentage overgewicht (%)
20
15
10
5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Leeftijd (jaren)
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Prevalentie overgewicht
Lobstein
Obesity
reviews
2003
Oorzaken overgewicht
< 2% obesitas onderliggende medische oorzaak
• vertraagde lengtegroei
• vertraagde psychomotore ontwikkeling
• dysmorfiën
???
Syndroom van Cushing
???
polydactylie
???
• retinitis pigmentosa, polydactylie / syndactylie
• obesitas, mentale retardatie, hypogonadisme
Syndroom van Laurence Moon
Bardet - Biedl
• retinitis pigmentosa, polydactylie / syndactylie
• obesitas, mentale retardatie, hypogonadisme
???
???
5 jaar
Gibson Clin Endocrinol Metab 2004
Leptine deficiëntie
Leptine deficiëntie
5 jaar
9 jaar met leptine suppletie
Gibson Clin Endocrinol Metab 2004
???
geboorte gewicht 3430 g
5 m gewichtstoename
7 m 8450 g
bloeddruk 114 / 52 mmHg
Hartmann N Engl J Med 2005
Zuigeling met gewichtstoename
en huiduitslag
Hartmann N Engl J Med 2005
Zuigeling met gewichtstoename
en huiduitslag
7 maanden
Cushing syndroom
bijnier tumor
5 jaar
Hartmann N Engl J Med 2005
???
???
Wattendorf, Am Fam Physician 2005
???
???
smal voorhoofd, amandelvormige ogen, dunne bovenlip
0 - 2 jaar voedingsproblemen, hypotonie
???
???
???
???
> 2 jaar
extreme eetlust
groeivertraging
hypogonadism
mentale retardatie
Syndroom van Prader Willi
???
> 2 jaar
extreme eetlust
groeivertraging
hypogonadism
mentale retardatie
Gevolgen overgewicht - obesitas
•
•
•
•
•
•
Psychosociale problemen (pesten, depressie)
Gewrichtsproblemen
Hypertensie
Diabetes type 2
Leververvetting
Hart- en vaatziekten
Diabetes mellitus type 2
Toenemend aantal kinderen met diabetes type 2
• Nederland > 2,4% van alle kinderen met diabetes
• Verenigde Staten 3% 1995
• Verenigde Staten recent sommige klinieken 50%
Rotteveel, Eur J Endocrinol 2007. Fagot-Campagna, J Pediatr Endocrinol Metab
2000, Hanon, Pediatrics 2005
Hypertensie
Bogalusa Heart Houston, VS
Study, VS
Canada
Portugal
n
1.150
5.000
675
1618
leeftijd (jaar)
5-17
10-19
7-14
5-18
normaal (%)
2-5
2,6
4
8
overgewicht (%) 7
4
13
14
obesitas (%)
11-22
11
19
23
Freedman,
1999
Sorof, 2004
Salvatori,
2008
Maldonado,
2009
Doel richtlijn overgewicht JGZ
JGZ professionals
• preventie, vroegsignaleren, begeleiden
• evidence-based
In overleg met betrokken beroepsgroepen
• CBO richtlijn obesitas
• NHG standaard obesitas
• Partnership Overgewicht Nederland: Zorgstandaard
Obesitas
Methoden richtlijn ontwikkeling
•
•
•
•
Knelpuntenanalyse
Uitgangsvragen
Systematisch literatuuronderzoek
1e concept richtlijn
 Evidence-based
 Expert opinion
• Proefimplementatie
Knelpuntenanalyse
?
Knelpuntenanalyse
• Ouders niet op de hoogte van gevolgen van
overgewicht
• Ouders zien de ernst van overgewicht niet in
• Hoe ouders motiveren voor verandering in leefstijl?
Suggesties voor verbetering:
• Extra aandacht voor motiverende gespreksvoering
• Meer tijd en geld
Systematisch literatuur onderzoek
• risicofactoren
• beschermende factoren
• preventie
• interventie
Risicofactoren voor overgewicht
perinatale factoren zwangerschapsdiabetes moeder
roken tijdens zwangerschap
laag geboortegewicht snelle inhaalgroei
hoog geboortegewicht
biologische
factoren
snelle toename gewicht
vroege puberteit
depressiviteit
Risicofactoren voor overgewicht
socio-demografische lage sociaal economische positie
factoren
etniciteit (Turks, Marokkaans)
omgevingsfactoren
en gedrag
ouders met overgewicht / obesitas
weinig bewegen
fastfood
genetische factoren
genetische aanleg
Beschermende factoren tegen overgewicht
perinatale factoren
borstvoeding
omgevingsfactoren
veel bewegen, buitenspelen
voldoende plaats om buiten te spelen
Inconsistente veel belovende factoren
bij overgewicht
totale hoeveelheid en soort vetten in de voeding
ontbijt overslaan
snoepen en snacken
gezoete dranken
televisie kijken
kinderdagverblijf
korte slaapduur
Preventie overgewicht
5 systematische reviews:
• Schoolprogramma’s
• Soms gecombineerde leefstijl interventies
• Uitkomsten niet consistent
Doak Obes Rev 2006, Brown Obes Rev 2009, Harris CMAJ 2009, Kropski Obesity 2008,
Zenzen J Pediatr Health Care 2009
Vroeg signaleren is belangrijk
Systematische review
 gewicht > P97 op leeftijd 5-6 maanden en 2-4
jaar
 snelle (> 0,67 SDS) gewichtstoename 0-2 jaar
 hoog lichaamsgewicht 5-13 jaar
Stocks, 2011 Obes Rev
Interventie overgewicht
Overgewicht : geen studies
Obesitas systematische review
 Gecombineerde leefstijl interventies
(voeding, lichamelijke activiteit en gedrag)
 Community based en gezins programma’s
effectiever dan schoolprogramma’s
Oude Littikhuis, Cochrane Database Syst Rev 2009
Interventie overgewicht JGZ tot nu toe
Overbruggingsplan 2005, practice-based
 BOFT elementen
Gerandomiseerde studie kinderen van 5 jaar (ErasmusMC):
kleine significante verbetering van de BMI
Veldhuis BMC Public Health 2009; van Grieken ZonMw 2012
Richtlijn overgewicht
Richtlijn Overgewicht JGZ in de praktijk
Preventie
Stimuleren Borstvoeding
Kinderen 0-1 jaar: preventie
•
•
•
•
•
•
borstvoeding (≥ 6 maanden)
naast borstvoeding, geen extra kunstvoeding
indien kunstvoeding, geen extra schepjes melkpoeder
geen vaste voeding voor 4 maanden
geen zoete bijvoeding of papjes
bewegen in buikligging onder supervisie (slapen in
rugligging!)
• kinderen niet te lang (≤ 15 min.) in wipstoel
Preventie adviezen voor alle leeftijden
• van jongs af aan stimuleren voldoende bewegen en buiten
te spelen
• zo min mogelijk gezoete dranken
• fastfood en tussendoortjes beperken
• niet belonen of straffen met voeding
• eten op vaste tijden en elke dag ontbijten
• beperken van televisie kijken / computer gebruik (slaapkamer)
Kinderen 0-1 jaar: signaleren en interventie
?
Kinderen 1-2 jaar: signaleren
en verwijzen
gewicht en lengte meten
in groeidiagram zetten
gewicht naar lengte < 1 SDS
geen overgewicht
reguliere zorg
gewicht naar lengte 1-2 SDS
overgewicht
advisering leefstijl:
gezonde voeding
meer bewegen
gewicht naar lengte ≥ 2 SDS
obesitas
verwijzen naar
huisarts / kinderarts
na 3-6 maanden contact
Kinderen 2-19 jaar: signaleren
en verwijzen
gewicht en lengte
meten
BMI berekenen
geen overgewicht
reguliere zorg
overgewicht
bloeddruk meten ≥ 5
jaar
bloeddruk normaal
behandelplan
bloeddruk verhoogd
bloeddruk herhalen
indien weer verhoogd
obesitas
verwijzen naar
huisarts / kinderarts
na 3-6 maanden contact
Kinderen 2-19 jaar:
Overbruggingsplan
1ste consult op indicatie
anamnese en lichamelijk onderzoek
bespreken gevolgen overgewicht
veranderplan (BOFT) op maat opstellen
2de consult ≤ 8 weken
gewicht, lengte, middelomtrek (≥12 j), BMI
motiveren
successen en belemmeringen bespreken
voldoende effect
contact na 1 jaar afspreken
onvoldoende effect
bijstellen veranderplan
3de consult ≤ 8 weken
voldoende effect
contact na 1 jaar afspreken
3de consult ≤ 8 weken
onvoldoende effect
overgewicht
lokaal gecombineerd leefstijl programma
en / of verwijzen huisarts
obesitas
verwijzen naar huisarts / kinderarts
na 3-6 maanden contact
Overbruggingsplan
Gecombineerde aanpak leefstijl waarbij ouders betrokken zijn
BOFT
- meer Buiten spelen en Bewegen (min. 1 u /dag)
Overbruggingsplan
Gecombineerde aanpak leefstijl waarbij ouders betrokken zijn
BOFT
- meer Buiten spelen en Bewegen (min. 1 u /dag)
- elke dag Ontbijten / Opvoedingsondersteuning
Overbruggingsplan
Gecombineerde aanpak leefstijl waarbij ouders betrokken zijn
BOFT
- meer Buiten spelen en Bewegen (min. 1 u /dag)
- elke dag Ontbijten / Opvoedingsondersteuning
- beperk gezoete (Fris)dranken / Fastfood
Overbruggingsplan
Gecombineerde aanpak leefstijl waarbij ouders betrokken zijn
BOFT
- meer Buiten spelen en Bewegen (min. 1 u /dag)
- elke dag Ontbijten / Opvoedingsondersteuning
- beperk gezoete (Fris)dranken / Fastfood
- minder Televisie / (spel)computer (max. 2 u / dag)
www.overgewicht.org
Veranderingen t.o.v. de huidige werkwijze
• Preventie overgewicht vanaf de geboorte
• Jonger overgewicht signaleren
• Bloeddrukmeten vanaf 5 jaar
20-7-2017
Registratie
DD / BDS
Wijzigingsvoorstel toevoegen aan BDS dd 13-3-2012:
• Middelomtrek
• Bloeddruk met referentiewaarden
• Begeleiden overgewicht
20-7-2017
Randvoorwaarden
•(motiverende) gespreksvoering
•Samenwerking met huisarts, kinderarts, diëtist etc.
•Integrale aanpak school, wijk, gemeente etc.
20-7-2017
Vragen en discussie
20-7-2017
Contactinformatie
Contactgegevens NCJ : [email protected]
20-7-2017
Presentatie-titel | Wijzig deze tekst onder 'Beeld'>'Koptekst en voettekst' |
donderdag 20 juli 2017