Referentie van het artikel

Naam: Kim Durnez
Datum: 4 december 2010
Klas:
1BaOa
Anorexia en boulimia nervosa
Inhoudstafel
1
Referentie van het artikel .......................................................... 3
2
Context van het artikel .............................................................. 4
3
Structuur van het artikel ........................................................... 5
4
De auteurs .............................................................................. 6
4.1
E.F. van Furth .......................................................................................... 6
4.2
H.W. Hoek ............................................................................................... 7
4.3
A.A.M. Tenwolde ...................................................................................... 8
5
Gerelateerde instellingen en organisaties ..................................... 9
5.1
Organisaties ............................................................................................ 9
5.2
Instellingen ............................................................................................. 9
6
Interessante bronnen .............................................................. 11
7
Andere specialisten ................................................................. 12
8
Trefwoorden uit het artikel ...................................................... 13
Kim Durnez
Pagina 2
20/07/2017
1 Referentie van het artikel
van Furth, E.F., Hoek, H.W., Lagro-Janssen, A.L.M. & Tenwolde, A.A.M. (2000). Anorexia
en boulimia nervosa. In van Es, J.C., Keeman, J.N., de Leeuw, P.W. & Verstraete, M.
(red), Het medisch jaar 2000 (pp. 88-109). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
Kim Durnez
Pagina 3
20/07/2017
2 Context van het artikel
Het artikel komt uit het boek "Het Medisch Jaar 2000" (onder redactie van J.C.van Es,
J.N.Keeman, P.W.de Leeuw en M.Verstraete en uitgegeven door Bohn Stafleu Van
Loghum, Houten in het jaar 2000).
Sedert 1975 is er een jaarlijkse uitgave van Het Medisch Jaar. De doelstelling van deze
jaarlijkse uitgave is om de lezer op de hoogte te brengen van ontwikkelingen binnen het
vakgebied, en informatie vanuit de verschillende deelgebieden van de geneeskunde te
verschaffen aan de beoefenaren van de andere deelgebieden ten behoeve van de
samenhang in de geneeskundige praktijk.
De meeste “Medische Jaarboeken” bieden een overzicht van de ontwikkelingen van het
betreffende jaar binnen geneeskundige deelgebieden. In de uitgave van 2000 koos de
redactie echter een andere formule. In deze uitgave heeft men namelijk zeven
onderwerpen gekozen waarover er vragen werden geformuleerd die door een aantal
deskundigen worden beantwoord.
Andere thema’s (naast anorexia en boulimia nervosa ) die in dit boek aan de orde komen
zijn de voor- en nadelen van borstkankerscreening, chronische vermoeidheid,
insulineresistentie bij diabetes mellitus type 2, erfelijkheidsadvisering bij infertiliteit,
infectieziekten bij ouderen en depressie na myocardinfarct.
Kim Durnez
Pagina 4
20/07/2017
3 Structuur van het artikel
Het hoofdstuk “Anorexia en boulimia nervosa” wordt ingeleid door de redactie. Hier gaat
men uit leggen wat anorexia en boulimia nervosa precies zijn, welke factoren aanleiding
kunnen geven tot deze stoornis, en welke behandelingen er worden toegepast.
Vervolgens heeft de redactie volgende vier vragen geformuleerd:
1. Kunnen er algemene adviezen worden gegeven over de aspecten waaraan de
huisarts in het bijzonder aandacht moet schenken?
2. Zijn er bepaalde vormen van psychotherapie die de voorkeur verdienen?
3. Op welke wijze kunnen huisarts en psychotherapeut hun behandelingen goed op
elkaar afstemmen?
4. Zijn er duidelijke indicaties te formuleren voor een klinische behandeling en dus
voor een verwijzing naar een internist?
Deze vragen worden beantwoord door twee pyschotherapeuten, een huisarts en een
psychiater, die het onderwerp elk vanuit hun eigen invalshoek belichten. In drie
opeenvolgende paragrafen worden de vragen beantwoord:
1. vanuit de psychotherapeutische invalshoek (door de twee pyschotherapeuten)
2. vanuit de psychiatrische invalshoek (door de psychiater)
3. vanuit de invalshoek van de huisarts
Het is echter zo dat de antwoorden van de verschillende deskundigen nauw bij elkaar
aansluiten. Elke deskundige heeft weliswaar zijn eigen accenten, maar de grote lijnen
zijn meestal (en gelukkig maar) dezelfde. Er is dus hier en daar wat overlapping. Zo
wordt bijvoorbeeld tot drie maal toe herhaald dat het van groot belang is dat de huisarts
de eetstoornis zo vroeg mogelijk herkend, dat een vertrouwensband met de patient
belangrijk is, en dat cognitieve gedragtherapie het meest effektief is voor boulimie.
Uiteindelijk wordt het hoofdstuk afgesloten met een korte samenvatting van de redactie.
Het artikel bevat ook een 11-tal verwijzingen naar een bronnenlijst onderaan het artikel.
De verwijzing in de tekst is in de vorm van een voetnootverwijzing (een klein cijfertje op
halve hoogte). De bronvermelding zelf beantwoordt niet volledig aan het APA
referentiesysteem, maar komt toch dicht in de buurt.
Kim Durnez
Pagina 5
20/07/2017
4 De auteurs
Aan dit artikel hebben volgende vier deskundigen meegwerkt:




E.F. van Furth (psychotherapeut)
H.W. Hoek (psychotherapeut)
A.A.M. Tenwolde (psychiater)
Prof.dr A.L.M. Lagro-Janssen (huisarts)
4.1 E.F. van Furth
Eric van Furth (1958), klinisch psycholoog, is als directeur behandelzaken verbonden aan
het Centrum Eetstoornissen Ursula (CEU) te Leidschendam, onderdeel van de GGZ
organisatie Rivierduinen. Hij werkt sinds 1984 met cliënten met een eetstoornis. Tot
medio 1991 was hij verbonden aan de sectie gezinstherapie van de afdeling Kinder- en
Jeugdpsychiatrie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. In dat jaar promoveerde
hij op een onderzoek naar de invloed van de ouderlijke attitude op het voortbestaan van
eetstoornissen bij jeugdigen. Hij was de laatste voorzitter van de werkgroep
Multidisciplinaire Richtlijn Eetstoornissen (in maart 2006 verschenen). In 2006-2007 was
hij President van de Academy for Eating Disorders, een internationale organisatie van
professionals met wereldwijd ongeveer 1.400 leden.
Eric van Furth is lid van de editorial board van de belangrijkste wetenschappelijke
tijdschriften op het gebied van eetstoornissen.
Tijdschriften waarin Eric van Furth vaak publiceert:








International Journal of Eating Disorders
The Journal of Treatment and Prevention
Journal of The American Dietetic Association
Appetite
Assessment
Behavior Research and Therapy
Genes, Brain and Behavior
British Journal of Psychiatry
Enkele referenties (volgens het APA systeem) van tijdschriftartikels waarvan E.F. van
Furth medeauteur is:




De la Rie, S.M., Noordenbos, G., Donker, M. & E.F. van Furth (2008). The quality
of treatment of eating disorders: a comparison of the therapist's and the patient's
perspective.International Journal of Eating Disorders, 41, 307-317.
Dingemans, A. E., Martijn, C., Jansen, A., & van Furth, E. F. (2009). The effect of
suppressing negative emotions on eating behavior in Binge Eating
Disorder. Appetite, 52, 51-57.
van Son, G.E., van Hoeken, D., Bartelds, A.I., van Furth, E.F. & Hoek, H.W.
(2006). Urbanisation and the incidence of eating disorders. British Journal of
Psychiatry, 189, 562-563.
van Son, G.E., van Hoeken, D., van Furth, E.F., Donker, G.A. & Hoek, H.W.
(2010). Course and outcome of eating disorders in a primary care-based
cohort. International Journal of Eating Disorders, 43, 130-138.
Kim Durnez
Pagina 6
20/07/2017
Enkele boeken waarvan E.F. van Furth medeauteur is:



Bloks, J.A., Van Furth, E.F. & Hoek, H.W. (1999). Behandelingsstrategieën bij
anorexia nervosa. Houten: Bohn, Stafleu, Van Loghum.
Treasure, J., Schmidt, U. & Van Furth, E.F. (2003). Handbook of Eating Disorders.
2nd edition. Chichester: John Wiley & Sons.
Treasure, J., Schmidt, U. & Van Furth, E.F. (2005). The Essential Handbook of
Eating Disorders. Chichester: John Wiley & Sons.
4.2 H.W. Hoek
Prof. dr. Hans Wijbrand Hoek is geregistreerd als psychiater (1990), epidemioloog B en
groepspsychotherapeut. Sinds 1995 werkt hij als A-opleider psychiatrie bij de Parnassia
Groep in Den Haag. Hij is bijzonder hoogleraar epidemiologie aan Columbia University in
New York en hoogleraar psychiatrie bij de Rijks Universiteit Groningen.
Andere functies van Prof. dr. Hans Wijbrand Hoek:




lid van de DSM-5 Work Group Eating Disorders.
president van de Eating Disorders Research Society
ex-voorzitter van de door het Ministerie van VWS ingestelde Stuurgroep
Eetstoornissen Nederland
consultant bij de World Health Organization.
Wijbrand Hoek publiceert regelmatig vooral over psychosen en eetstoornissen en zit in de
redactie van drie internationale tijdschriften.
Voor een uitgebreide lijst van publicaties van Wijbrand Hoek,
zie http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Hoek%20HW%22[Author].
Enkele tijdscriften waarin hij publiceert:








Tijdschrift voor psychiatrie
Schizophrenia Research
European eating disorders review: the journal of the Eating Disorders Association
Transcultural Psychiatry
International Journal of Law and Psychiatry
The Journal of Clinical Psychiatry
International Journal of Eating Disorders
The American Journal of Psychiatry
Enkele referenties (volgens het APA systeem) van tijdschriftartikels waarvan H.W. Hoek
medeauteur was:



Blom, M.B., Hoek, H.W., Spinhoven, P., Hoencamp, E., Haffmans, J. & van Dyck,
R. (2010). Treatment of depression in patients from ethnic minority groups in the
Netherlands.Transcultural Psychiatry, 47, 473-490.
Brown, A.S., van Os, J., Driessens, C., Hoek, H.W. & Susser, E.S. (2000). Further
evidence of relation between prenatal famine and major affective
disorder. American Journal of Psychiatry, 157, 190-195.
van Son, G.E., van Hoeken, D., Bartelds, A.I., van Furth, E.F. & Hoek, H.W.
(2006). Urbanisation and the incidence of eating disorders. British Journal of
Psychiatry, 189, 562-563.
Kim Durnez
Pagina 7
20/07/2017

van Son, G.E., van Hoeken, D., van Furth, E.F., Donker, G.A. & Hoek, H.W.
(2010). Course and outcome of eating disorders in a primary care-based
cohort. International Journal of Eating Disorders, 43, 130-138.
H.W. Hoek is eveneens medeauteur van volgend boek:
Bloks, J.A., Van Furth, E.F. & Hoek, H.W. (1999). Behandelingsstrategieën bij anorexia
nervosa. Houten: Bohn, Stafleu, Van Loghum.
4.3 A.A.M. Tenwolde
A.A.M. Tenwolde is als psychiater-psychotherapeut werkzaam in het Psychiatrisch
Centrum Gelderland Oost, hij werkt mee aan het Project Eetstoornissen Oost–Gelderland
en is lid van de Stuurgroep Eetstoornissen Nederland.
A.A.M. Tenwolde is auteur van volgend boek:
Tenwolde, A.A.M. (2000). Van dun tot dik, GGZ en vraagbaak. Psychosociale en
biologische aspecten van anorexia nervosa, boulimia nervosa en obesitas. Houten: Bohn,
Stafleu, Van Loghum.
A.A.M. Tenwolde is eveneens auteur van volgende tijdschriftartikels:


Tenwolde, A.A.M. (1996). Medical issues and the eating disorders, the
interface. Tijdschrift Voor Psychotherapie, 22(3), 127-128
Tenwolde, A.A.M. (2001). Wat zijn momenteel de belangrijkste
behandelmethoden voor eetstoornissen? Psychopraxis, 3(2), 39-42
Kim Durnez
Pagina 8
20/07/2017
5 Gerelateerde instellingen en organisaties
Hier vind je een reeks organisaties en instellingen uit Belgie en Nederland, waar
personen met eetstoornissen terechtkunnen. Het valt wel op dat er in Nederland meer
organisaties en voorzieningen zijn specifiek voor het behandelen van eetstoornissen dan
in Belgie.
5.1 Organisaties
Volgende vier organistaties zijn allen zelfhulporganisaties. Hun websites bevatten veel
nuttige informatie om personen met eetproblemen alsook hun omgeving te helpen:
Vereniging Anorexia Nervosa – Boulimia Nervosa
Website: http://www.anbn.be/
De Nederlandstalige (Vlaamse) vleugel van de zelfhulpgroep Anonieme Overeters
Website: http://www.anoniemeovereters.be/
Stichting Eetstoornissen Eindhoven
Website: http://www.se-eindhoven.nl/
Stichting Anorexia en Boulimia Nervosa te Velp
Website: http://www.sabn.nl
5.2 Instellingen
Hieronder vind je enkele centra gespecialiseerd in het behandelen van eetstoornissen:
Broeders Alexianen, Psychiatrische Kliniek Tienen, afdeling Ter Berken
Hier heeft men 35 bedden voor het behandelen van personen met eetstoornissen.
Men behandelt er echter uitsluitend vrouwen tussen 15 en 45 jaar die vlot Nederlands
spreken.
Website: http://www.alexianentienen.be/terberken/
UZ Gent, afdeling eetstoornissen
Dit centrum staat in voor de diagnostiek en behandeling van eetstoornissen vanaf 16
jaar, zowel ambulant als klinisch.
Website:
http://www.uzgent.be/wps/wcm/connect/nl/web/zorg/patienten/diensten/psychiatrie
+-+universitaire+dienst+psychiatrie/eetstoornissen
Centrum Eetstoornissen Ursula te Leidschendam (Nederland)
Het Centrum voor Eetstoornissen Ursula (CEU) is de oudste en grootste
gespecialiseerde behandeling voor mensen met een eetstoornis in Nederland. Het
CEU heeft 48 klinische bedden en voert ongeveer 12.000 ambulante sessies per jaar
uit (tot 51 per dag).
Eric van Furth (één van de medeauteurs van het hier besproken artikel) is als
direkteur van dit centrum betrokken bij epidemiologisch en genetisch onderzoek,
maar ook bij onderzoek naar de kwaliteit en effectiviteit van behandeling.
Website: http://www.centrumeetstoornissen.nl/
Kim Durnez
Pagina 9
20/07/2017
Psychiatrisch Centrum Gelderland Oost, Programma Eetstoornissen
Dit centrum is gevestigd in Warnsveld (Nederland). In dit centrum is Aad Tenwolde
(één van de medeauteurs van het hier besproken artikel) werkzaam als psychiaterpsychotherapeut.
H.C. Rümkegroep, Rintveld, Centrum voor Eetstoornissen te Zeist
(Nederland)Anorexia Nervosa - Boulimia Nervosa eniging Anorexia Nervosa -
Kim Durnez
Pagina 10
20/07/2017
6 Interessante bronnen
Hier volgt een lijst van boeken en tijdschrift artikels die bij het thema “eetstoornissen”
horen, en die mij wel de moeite lijken. Onder het hoofdstuk “Andere specialisten“ worden
de interessantste auteurs kort besproken.
Bloks, J.A., Van Furth, E.F. & Hoek, H.W. (1999) Behandelingsstrategieën bij anorexia
nervosa. Houten: Bohn, Stafleu, Van Loghum.
Kortink J. (2008) Eerste hulp bij eetbuien. Utrecht: Kosmos Uitgevers
Noordenbos, G. (2007) Gids voor herstel van eetstoornissen. Utrecht: de Tijdstroom.
Noordenbos, G. (1997). Eetstoornissen: anorexia en bulimia nervosa. In Lagro-Jansen, T.
& Noordenbos, G. (red), Sekseverschillen in ziekte en gezondheid (pp. 194-209).
Nijmegen: SUN.
Vandereycken, W. & Noordenbos, G. (2008) Handboek Eetstoornissen. Utrecht: de
Tijdstroom.
Van Strien, T. (1987). De Nederlandse vragenlijst voor eetgedrag (NVE). Een beter
perspectief op blijvend succes van vermagerings therapiëen? In Voeding en
overgewicht. Alphen aan de Rijn/ Brussel: Samson Stafleu.
Van Strien, T. (1995) Sekse en eetgedrag. Huisarts en Wetenschap, 38, 398-401.
Van Strien, T. (2006) Emotioneel en extern eten. Het verschil en de therapie. De
Psycholoog, 41, 193-198
Kim Durnez
Pagina 11
20/07/2017
7 Andere specialisten
Hieronder vind je een lijst van toonaangevende ervaringsdeskundigen op het vlak van
eetstoornissen. Naast E.F. van Furth (medeauteur van het besproken artikel) zijn dit
eveneens auteurs van belangrijke en vaak gerefereerde publicaties omtrent
eetstoornissen:
Prof. Dr. Walter Vandereycken is hoogleraar psychiatrie aan de K.U.Leuven. Hij is
hoofd van de afdeling directieve therapie van de Psychiatrische Kliniek Broeders
Alexianen te Tienen en consulent aan het Universitair Centrum Sint-Jozef in
Kortenberg. Hij is een internationale autoriteit op het gebied van onderzoek en
behandeling van eetstoornissen. Hij is ondermeer auteur van het boek “Door dik en
dun: alles over anorexia en boulimia”. Dit is het enige boekje omtrent eetstoornissen
dat ik kon vinden in de gemeentelijke bibliotheek van Staden (waar ik woon).
Dr. Greta Noordenbos is universitair docent Klinische Psychologie aan de
Universiteit Leiden. Zij doet onderzoek naar preventie van eetstoornissen,
herstelmogelijkheden en langdurige eetstoornissen, waarover zij diverse boeken en
artikelen publiceerde. Zo was zij samen met prof. dr. Walter Vandereycken de auteur
van “Het handboek eetstoornissen” en “Preventie van eetstoornissen”. Zij heeft in
1992 de Commissie Preventie Eetstoornissen in Nederland opgericht, en maakte deel
uit van de werkgroep voor het ontwikkelen van de richtlijn voor de diagnostiek en
behandeling van eetstoornissen in 2006.
Voor meer info, zie:
http://www.socialsciences.leiden.edu/psychology/organisation/chn/staff/noordenbos.
html
Daarnaast kwam ik toevallig terecht op de website van Joanna Kortink
(http://www.eetbuien.nl). Zij is auteur van o.a. de boeken "Uit de ban van eetbuien"
en "eerste hulp bij eetbuien". Wat haar vooral interessant maakt is dat ze jarenlange
ervaring heeft in het begeleiden van mensen met eetproblemen en zelf in het
verleden boulimia heeft gehad. Haar boeken worden door meerder organisaties sterk
aangeprezen, alsook door de hierboven vermelde Greta Noordenbos.
Tatjana van Strien studeerde persoonlijkheidspsychologie te Groningen. Later deed
ze dan onderzoek naar overgewicht. Dit resulteerde in 1986 in een proefschrift over
eetgedrag en persoonlijkheidskenmerken. In dit kader ontstond ook de Nederlandse
Vragenlijst voor Eetgedrag (NVE). De Engelstalige versie hiervan (Dutch Eating
Behaviour Questionnaire –DEBQ), die in hetzelfde jaar werd gepubliceerd, trok al
gauw de internationale aandacht. Ze wordt wereldwijd, van Zuid Amerika tot Korea
toe, gebruikt als onderzoeksinstrument en is in verschillende talen vertaald (Frans,
Duits, Zweeds, Chinees, Grieks en Portugees). De vragenlijst wordt ook frequent
gebruikt bij onderzoek naar eet- en gewichtsproblemen bij kinderen.
Ze wordt ook regelmatig uitgenodigd als spreekster of als lid van een door de media
georganiseerd panel over eetproblemen.
Zie http://www.ru.nl/genderstudies/igs/docenten_en/strien_tatjana_van/ voor meer
info.
Kim Durnez
Pagina 12
20/07/2017
8 Trefwoorden uit het artikel
Ambivalente hulpvraag: tegenstrijdige hulpvraag
Ambulante behandeling: behandeling zonder opname van de cliënten in een inrichting
Amenorroe: het uitblijven of ophouden van de menstruatie
Anamnese: voorgeschiedenis van een ziekte
Anorexia nervosa: psychische aandoening waardoor een patiënt weigert voedsel op te
nemen
Aspecifiek: niet door een bijzondere oorzaak bepaald
Automutilatie : opzettelijke zelfverminking
Boulimia nervosa: ziekelijk verhoogde eetlust, waarbij men het voedsel naderhand
weer uitbraakt
Cachexie: lichamelijke uittering door ziekte of ondervoeding
Caput selectum (meervoud = Capita Selecta): geselecteerd hoofdstuk
Cognitie: het vermogen iets te leren
Cognitieve gedragstherapie (CGT): is een mengeling van gedragstherapie met
interventies die ontwikkeld zijn vanuit de cognitieve psychologie. De kern is de
veronderstelling dat zogenaamde irrationele cognities (gedachten) zorgen voor
disfunctioneel gedrag, zoals vermijdingsgedrag of agressie. De technieken die gebruikt
worden in de cognitieve gedragstherapie richten zich op het veranderen van de inhoud
van deze irrationele cognities. Zie ook Cognitieve gedragstherapie op Wikipedia.
Comorbiditeit: het verschijnsel dat iemand aan meerdere chronische ziektes tegelijk
lijdt
Convulsie: stuip
Crux medicorum: een keerpunt
Cue exposure (met responspreventie): de aangeleerde associatie tussen ruiken en eten
afleren door heel lang te ruiken zonder te eten
Diuretica: plasmiddelen
Etiologisch: volgens de leer van de oorzaken van ziekten
Evidence based handelen (EBH) Het staat voor een nieuwe aanpak binnen de
gezondheidszorg waarin men probeert besluiten over behandeling te verantwoorden met
wetenschappelijk bewijs. De argumentatie en het proces van methodisch handelen
moeten transparant zijn en zoveel mogelijk gebaseerd op wetenschappelijk bewijs op
basis van kwalitatief goed onderzoek.
Kim Durnez
Pagina 13
20/07/2017
Follow-up onderzoek: vervolg onderzoek (een tijdje na de behandeling nagaan in
welke mate de patient genezen of geholpen is)
Genetische predispositie: genetische (erfelijke) aanleg
Incidentie: het voorkomen van nieuwe gevallen van een bepaalde ziekte in een
gemeenschap
Indiceren: een aanwijzing zijn voor
Interpersoonlijke Therapie (ITP): interpersoonlijke Therapie gaat ervan uit dat het
onstaan van een depressie te maken heeft met deze veranderingen in de relatie met
belangrijke anderen in uw leven
Klinische psychotherapie: behandeling van ziekten van de geest door middel van
opname in een daarvooor bestemde kliniek
Lanugobeharing: Lang, dun zijde-achtig haar zonder pigment, dat gewoonlijk in de
baarmoeder wordt afgestoten, maar soms nog op de huid van de pasgeborene aanwezig
is. Deze eerste haren van de mens ontstaan tijdens de derde maand. Ook wel wolhaar
genoemd.
Maagdilatatie: uitzetten van de maag
Neurochemische factor: bepalend element dat te maken heeft met (organische
verbindingen die actief zijn in) het zenuwstelsel
Pathogenese: het ontstaan van een ziekte
Perioraal: rond de mond
Preoccupatie: in gedachten hebben wat je wilt vervullen (hoe je er wil uitzien)
Psychofarmaca: geneesmiddel tegen psychische aandoeningen
Psychotherapie: behandeling van mensen met geestesstoornissen zonder
gebruikmaking van fysieke ingrepen of methodieken, medicamenten
Purgeren: ledigen van de maag (overgeven)
Rectaal bloedverlies: bloedverlies via de anus
Serotoninehypothese: was in de jaren zestig van de twintigste eeuw een van de
theorieën die poogden de oorzaak van klinische depressie te verklaren. De hypothese
stelde dat een tekort aan serotonine de oorzaak van depressie zou zijn. Zie ook
Serotoninetheorie op Wikipedia.
Somatisch: lichamelijk
Subklinisch: nog niet waarneembaar, zonder klinische verschijnselen, gezegd van het
prodromaal stadium van een ziekte of bij een lichte graad hiervan
Kim Durnez
Pagina 14
20/07/2017
Tetanie: kramp in de ledematen en het gezicht die vooral bij kinderen aanvalsgewijze
optreedt
Kim Durnez
Pagina 15
20/07/2017