Kurk duwt Noorwegen omhoog

Berglandschap was ooit kustvlakte
Kurk duwt Noorwegen omhoog
Hardangervidda.
Maar de theorie is omstreden.
Volgens de critici is het oude
gebergte allang ingestort en
weggesleten, en heeft het gebied
daarna lange tijd bestaan uit een
oceaan of een kustvlakte. Pas 35
miljoen jaar geleden zou het
omhoog zijn gekomen om een
nieuw gebergte te vormen: de
huidige hoogvlaktes zijn in feite de
oude kustvlaktes.
De Preikestolen (preekstoel) aan de
Noorse zuidkust is mogelijk 'pas' 35
miljoen jaar geleden ontstaan.
Foto J. Dolfing / HH
AMSTERDAM
Al jaren steggelen
aardwetenschappers over het
ontstaan van het sprookjesachtige
landschap van Zuid-Noorwegen.
Nu zijn er beelden van een
voorheen onzichtbare kracht.
VAN ONZE
VERSLAGGEEFSTERMARLIES TER
VOORDE
Ruim 400 miljoen jaar geleden
ontstond aan de huidige westkust
van Noorwegen een enorm
gebergte toen twee aardschollen
tegen elkaar botsten en het
supercontinent 'Euramerica'
vormden. Noorwegen lag destijds
op de rand van één van die
aardschollen. Bij de botsing
ontstonden enorme bergruggen.
Volgens sommige geologen werd
het oude gebergte vervolgens flink
bewerkt door vooral gletsjers. De
grote ijsmassa's, die steengruis en
rotsblokken met zich meevoerden,
zouden het aardoppervlak als een
soort cirkelzaag te lijf zijn gegaan.
Vandaar de aanwezigheid van
uitgestrekte hoogvlaktes in de
bergen vandaag, zoals de
© de Volkskrant
Wat echter ontbrak was een
mechanisme dat de opheffing kon
verklaren - tot deze week. Onder
Zuid-Noorwegen, op een diepte
van 120 tot 180 kilometer,
ontdekten Utrechtse
aardwetenschappers een laag
extreem heet gesteente die van
onderaf tegen de aardschol duwt.
Het gaat om de uitlopers van een
hete gesteentelaag die zich
uitstrekt onder grote delen van de
noordelijke Atlantische Oceaan, en
die uiteindelijk afkomstig is van een
hete plek ('hotspot') diep onder
IJsland - tevens de oorzaak van de
vulkanen op dit eiland.
jaar geleden plaats. Ruim vóór de
veronderstelde opheffing van het
nieuwe gebergte', merkt hij op.
Bijval krijgt Rickers ook. Zoals van
Peter Japsen van de Geologische
Dienst van Denemarken en
Groenland in Kopenhagen, die
denkt dat de bergen pas 'kort'
geleden zijn ontstaan. 'Het gaat
hier helemaal niet om uitstromend
magma, maar om de beweging van
veel dieper gesteente', legt hij uit.
'En die heeft waarschijnlijk veel
later plaatsgevonden'.
HOE JE EEN BERG KLEIN
KRIJGT
Hoe lang duurt het voor een
gebergte is afgesleten? Als
vuistregel kun je stellen dat er elk
jaar een paar millimeter gesteente
erodeert, wat zou betekenen dat
een berg van enkele kilometers
hoog in krap 10 miljoen jaar
verdwenen moet zijn. De erosie
'Het vermoeden dat de laag zich tot
onder Zuid-Noorwegen uitstrekte,
bestond al wel', zegt geofysicus
Florian Rickers, die vorige week op
het onderzoek promoveerde. 'Maar
het was nog niet eerder zo duidelijk
en gedetailleerd aangetoond'. Om
de hete gesteentelaag in kaart te
brengen ontwikkelde Rickers een
nieuwe methode voor het
analyseren van aardbevingsgolven.
veroorzaakt ook een opwaartse
Søren Bom Nielsen van de
Universiteit van Århus, en
aanhanger van de theorie dat het
huidige kustgebergte een restant
van de 400 miljoen jaar oude
oerbergketen is, is niet overtuigd.
Zo twijfelt hij of er wel voldoende
aardbevingen in de regio hebben
plaatsgevonden om zulke
nauwkeurige plaatjes te maken.
'Bovendien vond de grootste
uitstroom van magma in de NoordAtlantische Oceaan al 56 miljoen
ook hierover zijn de meningen
maandag 18 maart 2013
kracht, omdat de aardkorst als het
ware drijft op het onderliggende
mantelmateriaal. Als er aan de
bovenkant gesteente afslijt, komt
de berg iets omhoog, net als een
smeltende ijsberg in zee. Volgens
sommige geologen kan erosie zo
zelfs gebergten veroorzaken - maar
verdeeld.
Pagina 17 (1)