De vertrouwenspersoon en de preventieadviseur

Preventie ‘wijzer’
Samen‘werken’ aan een
gezond, veilig en
stimulerend arbeidsklimaat
Annemie Lagrain
Preventieadviseur psychosociaal welzijn
Algemeen preventiebeleid
Vaststellingen
Hoge maatschappelijke eisen:
work-life balance
 toenemende onzekerheden
(relationeel, materieel)

Nieuwe opdrachten:
ziekteverzuimbeleid
 stress beheersing
 conflicthantering

Waarom regelgeving?


Arbeidsongevallen
Gezondheidsklachten door o.a.



gevaarlijk en ongezond werk
beeldschermwerk en RSI (repetitive strain
injury)
Psychosociale belasting door o.a.



stress te wijten aan de arbeidsvoorwaarden
relationeel leed bij inter-persoonlijke of
groepsconflicten
geweld, pesterijen , ongewenst seksueel
gedrag en discriminatie op het werk
Inspectie




Doorlichting van de schoolprocessen
Beperkte controle en eerste evaluatie
van ‘veiligheid en welzijn ‘ op school
Sporen hiaten op inzake het
risicobeheersingsbeleid
Verwachten een actieplan



documenten ppp\website
onderwijsinspectie.doc
documenten
ppp\02_SchooldoorlichtingVeiligheidsindex 1.doc
documenten
ppp\RBB_controlelijst_deel2_0809.d
oc
Basisbegrippen
1.
2.
3.
4.
Welzijnswetgeving
Welzijnsbeleid voeren
Preventieadviseurs
Interne/externe dienst voor
preventie en bescherming op het
werk
Basisbegrippen
5.
6.
7.
8.
Comité Preventie en Bescherming
op het Werk
Risicoanalyse
Dynamisch
risicobeheersingssysteem
Preventieplan en jaaractieplan
1.Welzijnswetgeving
Wet van 4 augustus 1996 betreffende
het welzijn van de werknemers bij de
uitvoering van hun werk ,
schrijft elke werkgever voor om een
welzijnsbeleid te voeren d.w.z.
preventief maatregelen nemen zodat de
werknemers kunnen werken in een
gezonde, veilige en stimulerende
werkomgeving.
Wettelijke verplichting

Welzijnsbeleid voeren



Beschermen op verschillende domeinen
Oprichten preventiedienst



KB betreffende het beleid 27/03/1998
KB betreffende IDPB 27/ 03/ 1998
KB betreffende EDPB 27/03/1998
Installeren van een Comité voor preventie
en bescherming

KB betreffende opdrachten en werking CPBW
3/05/1999
2.Welzijnsbeleid voeren
Door:
 Multidisciplinaire risicoanalyse (RA)
 Dynamisch
risicobeheersingssysteem (DBRS)
 Globaal preventieplan
 Jaaractieplan
Verschillende domeinen
Het welzijn wordt nagestreefd door
maatregelen die betrekking hebben op:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
de arbeidsveiligheid
de bescherming van de gezondheid van de
werknemer op het werk
de psychosociale belasting veroorzaakt door het
werk, waaronder inzonderheid geweld,
pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op
het werk
de ergonomie
de arbeidshygiëne
de verfraaiing van de arbeidsplaatsen
de maatregelen van de onderneming inzake
leefmilieu op de punten 1°tot 6°
3.Preventieadviseurs







Arbeidsveiligheid
Gezondheid
Psychosociale
belasting, pesten ,
OSGW en agressie
Ergonomie
Arbeidshygiëne,
Verfraaiing van de
arbeidsplaatsen
Leefmilieu
PA arbeidsveiligheid
PA arbeidsgeneeskunde
PA psychosociaal
welzijn+vertrouwens
persoon
PA ergonomie
PA arbeidshygiëne
PA milieu
Taken preventieadviseur




Advies aan de werkgever inzake
‘welzijn’
Verplichte jaarlijkse
werkpostbezoeken
Vergaderingen overlegcomités
Opleidingen geven aan en
informeren van personeel:
 via onthaal
Taken preventieadviseur






Ongevallenonderzoek
 Opstellen ongevallensteekkaart
Dynamisch Risicobeheerssysteem
Voorkomingsbeleid
Adviezen op bestekken van aankoop,
inhuring
 Opmaak indienststellingsverslagen
Opvolgen van werven
Risicoanalyses
De PA arbeidsgeneeskunde
Deelnemen aan vergadering Comité en
heeft vrije toegang tot de onderneming
De AG mag de gegrondheid van afwezigheid
van de werknemer niet nagaan, kan wel
info inwinnen bij behandelende arts
Hij en “ EHBO helpers” zijn gebonden aan
het beroepsgeheim
KB 28-05-2003 betreffende het
gezondheidstoezicht op de
werknemers
De preventieve handelingen en de specifieke
verplichtingen van de preventieadviseurarbeidsgeneesheer:
Preventieve
medische onderzoeken uitvoeren
Geneeskundig dossier samenstellen
Plaatsen en opvolgen van inentingen
PA Arbeidsveiligheid


Dynamische risicobeheersing
 Verrichten onderzoek arbeidsplaats,
werkpost: Identificatie gevaren,
voorstellen preventiemaatregelen,
 advies verlenen over het opstellen van
instructies
 Ondersteunen bij de opmaak en het
actualiseren van het globaal
preventieplan en jaaractieplan
 Advies over arbeidsplaats, werkpost, PBM
en arbeidsmiddelen
Vergaderingen overlegcomités en
werkgroepen: advies verlenen aan
werkgever en comité over maatregelen met
impact op het welzijn van de werknemer
PA Arbeidsveiligheid





Opleiden en informeren van personeel
 Brand- en evacuatierichtlijnen, onthaal,
workshops ergonomie, rugpreventie, e,…
Deelname aan onderzoek van
ongevallen en incidenten: opstellen
ongevallensteekkaart, opmaken omstandig
verslag
Voorkomingsbeleid: adviezen bij
aankoop + in dienst stellen
Meewerken aan de uitwerking van interne
noodprocedures
Opstellen van maandverslagen en opstellen
jaarverslag
PA Ergonomie


Advies ergonomie bij klachten van
werknemers/ op vraag van arbeidsarts
Preventieve acties:




Verspreiden van ergonomietips
Advies beeldschermwerk
RSI-controle
Opleiding en vorming


Workshops beeldschermergonomie
Rugpreventie
PA psychosociaal welzijn




Preventiebeleid: ondersteuning aanbieden bij
het opstellen van een beleid inzake stress,
ongewenst gedrag, ziekteverzuim, drugs,
alcohol,…
Bemiddeling bij klachten (informele en formele
klachten)ivm geweld, pesten en ongewenst
seksueel gedrag
Vorming aanbieden ivm: agressie door derden,
voeren van opvanggesprekken, opleiding van
vertrouwenspersonen
Uitvoeren (participatieve) risicoanalyse
4. Interne en externe preventiedienst
Opdracht
de werkgever, het lijnmanagement en de werknemer
bijstaan in de uitwerking, programmatie, uitvoering en
evaluatie van het welzijnsbeleid aan de hand van het
dynamisch-risico-beheersings-systeem (DRBS)
bedoeld in het KB van 27 maart 1998
betreffende het beleid inzake het welzijn
van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.
5.Comité voor preventie en
bescherming
Welzijnsmaterie overleggen en
onderhandelen:
 Vakorganisaties
 Werkgever
 Preventieadviseurs
arbeidsgeneeskunde ,
arbeidsveiligheid, psychosociale
aspecten
6. Dynamische
risicobeheersingssysteem
Risico= blootstelling aan een gevaar



Risico’s inventariseren
Risico’s evalueren
Risico’s beperken
Maatregelen nemen, maatregelen
bijsturen
SCHEMA DYNAMISCHE RISICOBEHEERSING IN 5 STAPPEN
GEVAREN OPSPOREN
STAP 1
BLOOTGESTELDEN
IDENTIFICEREN
STAP 2
Wijziging
situatie
Neen
RESTRISICO’s
BEOORDELEN
STAP 3
RISICO?
EVALUEREN
Ja
MAATREGELEN BEPALEN
STAP 4
PRIORITEITEN BEPALEN
STAP 5
MAATREGELEN UITVOEREN
7.Globaal preventieplan en
jaaractieplan

Welzijnsbeleid

Opmaken

Regelmatig screenen en beoordelen
gebruik controlelijst ( zie inhoud)
Psychosociaal preventiebeleid
Basisbegrippen






Wet Onkelinkx
Vertrouwenspersoon
Preventieadviseur psychosociaal
welzijn
Risicoanalyse
Psychosociale belasting
Klachtenprocedure
Wet L. Onkelinx
KB ter bescherming van werknemers tegen
OSGW op het werk 18/09/1992
Wet :bescherming geweld, pesterijen en
OSGW van 11 juni 2002 en KB 11 juli 2002
Beschermen tegen psychosociale belasting,
KB van 17 mei 2007 betreffende de
voorkoming van psychosociale belasting
veroorzaakt door het werk waaronder
pesterijen en ongewenst seksueel gedrag
op het werk ( vervangt KB van 11 juli
2002)
Welzijn op het werk


Algemeen: jobsatisfactie
behoeften bevredigen
Verschuiving in motivatie van de
werknemers:
1. Loon
2. Bijkomende voordelen
3. Secundaire arbeidsvoorwaarden
4. Relaties, cultuur, sfeer
5. Ontplooiing, leermogelijkheden
6. Zingeving
Psychosociaal welbevinden
vs psychosociale belasting
ziekte
ruzie
conflicten
pesterijen
= grensoverschrijdend
gedrag
depressie
psychosociale
belasting
burn-out
psychosomatische
klachten
demotivatie
Psychosociale belasting



Elke belasting van psychosociale aard
Oorsprong :
 Uitvoering van het werk
 Naar aanleiding van de uitvoering van
het werk
Schadelijke gevolgen voor de gezondheid
van een persoon
 lichamelijk
 psychisch
Psychosociaal welzijnsbeleid
Stimuleren van een positief arbeidsklimaat
Tevreden werknemers leveren betere resultaten !
Psychosociaal welzijnsbeleid

Preventieplan




Primaire preventie: schade voorkomen
Secundaire preventie: schade beperken
Tertiaire preventie: schade herstellen
Interventieplan

Klachtenbehandeling
Primaire preventie
Maatregelen nemen om psychosociale
belasting (feiten van pesterijen,
grensoverschrijdende gedrag en agressie)
te voorkomen








Engagementsverklaring van het schoolbestuur
Werking opstarten
Aanwijzen preventieadviseur gespecialiseerd
in psychosociale aspecten en eventuele
vertrouwenspersonen
Aanpassen arbeidsreglement
Risicoanalyse doen
Positief arbeidsklimaat realiseren ( structurele
maatregelen nemen)
Informeren van het lijnmanagement
Informatie en vorming van de leerkrachten
Secundaire preventie
Deze maatregelen hebben tot doel de schade
die er kan ontstaan door geweld, OGG en
agressie te beperken. De maatregelen
gelden om het gedrag, als het voorkomt, te
doen stoppen.
 Uitwerking klachtenbehandeling
(procedure)



Deze kenbaar maken aan de
leerkrachten
Zorgen voor snel en onpartijdig
onderzoek
Onthaal, hulp en vereiste
ondersteuning van de vermeende
slachtoffers
Tertiaire preventie
Deze maatregelen hebben tot doel de schade
die door geweld, OGG en agressie is
ontstaan te herstellen.
 Voorzien van adequate psychologische
ondersteuning

documenten ppp\Checklist.doc
Preventieadviseur en/of
vertrouwenspersoon
Taken

Niet
Verplicht
Vertrouwenspersoon


1° Mee uitwerken procedures
2° Raad, opvang, hulp en bijstand
slachtoffers (bemiddeling)
3° Ontvangst van met reden omklede
klacht
Werkgever
Verplichte
aanduiding
Deze van de VP + beheer formele klacht
+

4° risicoanalyse-preventiemaatregelen
Preventieadviseur
Psychosociaal Welzijn


5° Maatregelen voorstellen aan WG om
feiten te beëindigen (na
klachtenonderzoek formele klacht)
6° Opstellen verslag voor
onderneming (collectief en anoniem
verslag)
Taken VP bij
klachtenbehandeling
 Opvang
en hulp aan klager
 Gesprek met aangeklaagde
 Eventueel gesprek met
getuigen/collega’s
 Bemiddelen
 Beleidsadviezen
 Enkel informele meldingen
“Feiten doen stoppen”
Positie vertrouwenspersoon
(art 16 KB 17 05 07)

Autonomie van de functie








Rechtstreeks toegang tot persoon belast met
dagelijks beheer
Nodige tijd
Passend lokaal( vertrouwelijkheid)
Kan alle contacten met PA hebben
Bekwaamheid en mogelijkheid om vorming te
volgen
Geen druk op de AP door andere personen (
bekomen info)
Hangt functioneel af van de interne dienst
Geen nadeel door functie
Statuut
PA psychosociale aspecten






bevindt zich als onafhankelijke persoon tussen WG
en WN
( wet 20/12/2002)
geniet sociale bescherming
(KB bescherming van de PA: wet van 20/12/02)
mag geen deel uitmaken van WG of WN
afvaardiging
moet rechtstreeks rapporteren aan de persoon
belast met de dagelijkse leiding van de
onderneming/technische bedrijfseenheid
moeten werkplaats/kantoor hebben in de eenheid
waarvoor hij/zij aangesteld zijn
staat de WG, de leden van de HL en de WN bij in
de programmatie, de toepassing , uitvoering en
evaluatie van het beleid bepaald door het DRBS
Risicoanalyse
Opsporen risico’s op 4 deelgebieden
die de kwaliteit van de arbeid
uitmaken:




Arbeidsinhoud
Arbeidsomstandigheden
Arbeidsvoorwaarden
Arbeidsverhoudingen
Risico’s: 4 deelgebieden
die de kwaliteit van de arbeid uitmaken

Arbeidsinhoud





Teveel werk, te hoog werktempo
Te moeilijk werk , te veel
verantwoordelijkheid
Te eenvoudig werk, monotoon, kortcyclisch
werk
Te weinig werk, verveling
Onduidelijke, tegenstrijdige taakeisen

Arbeidsomstandigheden




Chemische stoffen ,
straling,besmettingsgevaar, lawaai,
verlichting, temperatuur,ventilatie en
luchtvochtigheid
Gevaarlijke situaties, zwaar werk,
onvoldoende hygiëne
Ontbreken van hulpmiddelen en/of van
persoonlijke beschermingsmiddelen
Werkhouding

Arbeidsvoorwaarden




Werk en rusttijdregeling
Lage verloning, stukloon, premieloon
Weinig loopbaanmogelijkheden
Werkonzekerheid,precaire
contractvormen

Arbeidsverhoudingen




Slechte wijze van leidinggeven, te
weinig medezeggenschap
Slechte onderlinge relaties op het werk
Onvoldoende sociale ondersteuning op
het werk
Ongewenste intimiteiten, pesten,
discriminatie

documenten ppp\Risicofactoren.doc
Interventieplan



Luisteren, Opvangen, hulp bieden
Bemiddeling bij conflicten
Onderzoek van klachten (informeel
en formeel) i.v.m.
 psychosociale
belasting
 geweld
 pesten
 ongewenst
werk
seksueel gedrag op het
Klachtenbehandeling








Klachten zijn een signaal
Klachten zijn subjectief
Het zwijgen doorbreken
Lijden van het slachtoffer
Het ongewenst gedrag doen stoppen
De betrokken groep
Bemiddeling
Intern onderzoek
Grensoverschrijdend gedrag

Subjectief

Afhankelijk van





Jezelf ( oa opvoeding, cultuur, familie)
De ander
De context
Grenzen overschrijden of LATEN
overschrijden
Schuldvraag?

Lineair, causaal denken versus circulair
denken
Onderscheid plagen vs pesten







Incidenteel
Onschuldig
=machtsverhouding
Wisselende
slachtoffers
2 richtings
Weinig nadeel
Vlug vergeten







Systematisch
Met voorbedacht rade
><machtsverhouding
Zelfde slachtoffer
1 richtings
Zware gevolgen
Moeilijk herstelaanslepend
Reacties van klager
4 fasen
 1e: slachtoffer ontkent
 2e: als last ervaren, strain
symptomen
 3e: berusting, copingstrategieën,
vermijdingsgedrag
 4e:ontsnapping in ziekte, burn-out,
depressie,zelfdoding!!
Complexiteit
5 betrokken partijen
 Pester - aangeklaagde( empathie?)
 Slachtoffer- klager ( rol ! ?,oorzaak?)
 Directe collega’s ( angst, voordeel,
conformisme)
 Leidinggevende( onwetend of passief)
 Niet-direct betrokkenen( wetenvermijden)
Circulair versus lineair

Lineair denken
Oorzaak–gevolg
denken

Circulair denken
In een context is er
altijd wederzijdse
beïnvloeding
(= communicatie)
Klacht=communicatiestoornis
zender
ontvanger
Gevolgen

Slachtoffer


Kent groot lijden, waardigheid wordt
aangetast
Het lijden kan zich uiten in
Arbeidsongeschiktheid ( kosten
maatschappij)
 Demotivatie ( verminderde productiviteit)

Ernst van de gevolgen

Afhankelijk van de




Duur
Aard
Omgeving (onbegrip, reacties)
Betrokken personen
Aanpak





Luister naar beide partijen, vooraleer
maatregelen te nemen
Zorg dat het stopt
Overleg met de vertrouwenspersoon
Schakel de preventieadviseur
psychosociale aspecten in
Neem verantwoordelijkheid
Annemie Lagrain
Preventieadviseur Psychosociaal Welzijn
Departement Bestuurszaken
Afdeling Preventie en Bescherming
Boudewijnlaan 30 bus 44
1000 Brussel
tel.: 02 553 49 54

[email protected]