Mijn Lichaam mijn Maat

Bio-energetica
Docenten:
J.A.M. Galesloot, trainer – huisarts
Drs. G.C. Hoogenraad-Oberman, trainer – psycholoog-therapeut
OCCZ – Opleidingscentrum Complementaire Zorg
Bio-energetica
Inhoud
1.
Inleiding
2.
Ontstaan
3.
Freud, Es en Libido
4.
Bio-energetica toegepast in Instituut Tjongeroog
5.
Energie
6.
Seksualiteit
7.
Oefeningen
8.
Tot slot
9.
Literatuurlijst
OCCZ
1
© Trainingsinstituut Tjongeroog
Bio-energetica
De bijscholing ‘Bio-energetica’, is ontwikkeld
binnen Trainingsinstituut Tjongeroog in
Oudehorne en wordt onder meer aangeboden
door OCCZ te Assen.
2
1. Inleiding
Bio-energetica is een methode om mensen door ademhaling, lichaamsoefening en
expressieoefeningen in contact te brengen met diepere gevoelslagen in henzelf. Deze
gevoelens kunnen onbewust of onderdrukt zijn waardoor zij de vrije ontplooiing van de
persoon belemmeren. Door zich deze gevoelens bewust te worden kan de deelnemer
onderdrukte krachten en intelligentie terugveroveren en zo zichzelf mogelijkheden
verschaffen tot een rijker en gezonder leven. De oefeningen kunnen tal van heilzame
effecten opleveren zoals verdiept contact met het lichaam, soepelheid in lichaamshouding,
letterlijk en figuurlijk steviger staan, gevoelens van vrijheid en levenslust, moed om ruimte in
te nemen, kracht om conflicten aan te gaan en op te lossen en een groter gevoel van
eigenwaarde. Deze opbrengst is mogelijk doordat mensen contact maken met alle mogelijke
gevoelens, zowel positief als negatief. Hierdoor is het lichaamswerk een mogelijk pad naar
een vrijer en vreugdevoller leven. Dit kan nog versterkt worden door de ervaringen uit het
lichaamswerk ook psychotherapeutisch te duiden en te behandelen, een methode die
instituut Tjongeroog gewend is aan te bieden. Dan kan de trainee zich nog beter bewust
worden van zijn eigen reacties en onbewuste patronen. Dit kan een grote meerwaarde
geven. Inzichten en ervaringen kunnen een plaats krijgen in een ruimere visie op het mens
zijn en de projecten die het leven aanbiedt.
Tjongeroog biedt Bio-energetica trainingen aan door een co-productie van psychotherapeut,
huisarts/manueel geneeskundige en karate-docent. We geloven dat hiermee de krachtigste
insteek wordt gemaakt.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
Bio-energetica
2. Ontstaan
Bio-energetica therapeuten maken gebruik van principes en lichaamsoefeningen die
ontworpen zijn door Alexander Lowen in samenwerking met John Pierrakos, beiden
psychiater in de 50-er jaren in de VS. Lowen probeerde alle technieken op zichzelf uit en had
met Pierrakos afgesproken dat deze zou optreden als therapeut. Lowen observeerde zichzelf
jaren lang en lette erop of hij zich kon bevrijden van remmingen en innerlijke weerstanden.
Wanneer men zijn geschriften nu leest valt de hoopvolle toon op, de hoop dat een mens
werkelijk vrij kan worden. Als psychiater werkte hij vermoedelijk met een positiever
mensbeeld dan menige psychiater in onze tijd. Dat kan met de tijdgeest te maken hebben.
Lowen begon in het wederopbouwtijdperk na WO II en kon met zijn Bio-energetica later mee
profiteren van het flower-power tijdperk. De 50-er jaren zijn in de VS een bloeitijd voor
creatieve vormen van lichaamswerk, denk aan Feldenkrais, Rolfing, Alexander techniek,
Essalen masage, Hakomi.
Pierrakos en Lowen zijn later elk hun eigen weg gegaan. Pierrakos ontwikkelde Core
Energetics, een andere vorm van lichaamswerk met een sterke nadruk op spirituele
zelfverwerkelijking. Lowen is praktischer, dichter bij het lichaam gebleven, misschien ook
omdat hij telkens opnieuw bij zijn patiënten ontdekte dat het lichaam een prachtige ingang is
naar het innerlijk.
Pierrakos en Lowen waren beiden volgelingen van Reich. Reich behoorde tot de eerste
kringen rondom Freud, van wie hij zich later distantieerde. Freud had ontdekt dat mensen te
helpen waren door hen onder hypnose of in vrije associatie te laten vertellen over vroegere
traumatisch ervaringen. Freud kwam tot de conclusie dat veel ervaringen aanwezig waren in
het onderbewuste. Hieruit kwam het model van de psychoanalyse voort. Freud was een
fervent liefhebber van Shakespeare – het is niet voor niets dat de stukken van Shakespare
zo bekend staan om hun psychologische diepgang, iets dat Freud waarschijnlijk heeft
beïnvloed. De psychoanalyse was jarenlang het paradepaard van psychologie en
psychiatrie, maar in onze tijd is de belangstelling ervoor afgenomen. De onderliggende
ideeën blijken toch tijdsgebonden en het wegcijferen van de therapeut als factor spreekt
thans minder aan. Daarentegen stelde Perls, eveneens een volgeling van Freud, dat de
mens een betekenisvol patroon (Gestalt) aangaat met zijn omgeving en dus ook met zijn
therapeut. De therapeut kan zijn eigen gevoelsmatige respons inbrengen als feed-back aan
de cliënt, waardoor een meer concrete en doelgerichte interactie tot stand komt. Perls
verwierp de verbale aanpak van de klassieke psychoanalyse. Praten dient bij hem meer voor
zelfexpressie dan voor het verkrijgen van zelfkennis. Gestalt-therapie volgens Perls vindt
traditioneel plaats in groeps -"workshops", soms eenmalig, in plaats van individuele
consulten over een langere tijdsperiode. Het bewustzijnswerk van Godefrida HoogenraadOberman vindt onder andere zijn wortels in de Gestalt therapie. Bij haar heeft taal wel
degelijk een belangrijke rol om gevoelens te onderzoeken en te benoemen, waarmee deze
helderder en bewuster worden. Gevoelens geven toegang tot de ziel en zijn een pad tot
verdiept bewustzijn en verdere heelwording.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
3
Bio-energetica
3. Freud, Es en Libido
De wortels van de Bio-energetica liggen al bij Freud. Freud beschreef een model van de
persoonlijkheid, opgebouwd uit Es, Ich en Über-ich. Hiermee bedoelde hij de emoties en
verlangens, de actuele persoonlijkheid en de hogere geestelijke waarden van een mens. In
de Bio-energetica zouden we volgens dat model met het Es werken. Freud had interessante
opvattingen over het Libido, de levenskracht, ook wel oerdrift genoemd. De oerdrift omvatte
het overlevingsinstinct, het voedselinstinct en het seksuele instinct. Daarover spreken was
gedurfd, zeker in zijn tijd, waarin de burgerlijke klasse emotioneel geremd was. Lowen werkt
verder met het principe van de levenskracht en noemt het simpelweg ‘Energie’. Energie die
vrij gemaakt kan worden door emoties (driften) de vrije hand te geven, waarbij het organisme
van nature streeft naar ontspanning en vervulling van basisbehoeften.
Ook Reich werkte met de onderdrukte emoties van het Es, waarbij hij verder doorging op het
idee dat dit te maken had met onderdrukte seksualiteit en levenskracht. Liever dan naar zijn
patiënten te luisteren en alleen maar ‘hm’ te zeggen zoals de psychoanalyse voorschreef,
werkte hij fysiek met zijn patiënten. Hij kwam met het concept ‘body armour’. Reich stelde
dat de lichaamstaal van iemand meer onthult dan zijn woorden. Hij concludeerde dat
mensen door hun spierspanning een soort bewapening vormen om zichzelf te beschermen,
niet alleen voor de buitenwereld maar ook voor hun eigen verlangens en instincten. Hij zag
dat reeds jonge kinderen leren hun gevoel en natuurlijke behoeften te onderdrukken. Hij
ontwikkelde zijn Vegetotherapie, waarbij hij spierspanningen gaat behandelen om zo bij de
oorzaak ervan te komen. Het schijnt dat hij behoorlijk veel kracht toepaste waardoor mensen
echt pijn ondervonden. Reich geloofde dat met de pijnlijke reacties energie vrijkwam, een
seksuele oerkracht die hij Orgone noemde. Zijn medische praktijk op basis van Orgoneenergie werd echter beschouwd als onwettig. Reich raakte los van de gevestigde medisch
orde en werd gerechtelijk vervolgd. Hij stierf in de gevangenis. Het deed Lowen veel dat zijn
leermeester op deze manier eindigde en hij ervoer de twijfel of een mens werkelijk van zijn
eigen remmingen en beperkingen verlost kan worden. Hij refereerde aan zijn eigen
vrijmaking, maar ook bedoelde hij dat Reich te eenzijdig bezig was geweest. Ook denk ik dat
Lowen afwees dat Reich zo fysiek werkte met de mensen. Lowen raakte in zijn
psychiatrische consulten mensen ook wel eens aan, maar veel dienstbaarder aan het
therapeutisch doel. Overigens zijn ook andere stromingen op het aanrakings-concept
doorgegaan, zoals Rolfing (van Ida Rolf, ook een volgeling uit de Reichiaanse school) en
‘deep tissue’ massage, waarbij door fysieke behandeling emoties worden opgeroepen en tot
expressie gebracht. In Nederland kennen we de haptonomie, ontwikkeld door de
fysiotherapeut Frans Veltman, waarbij de therapeut probeert een ondersteunende aanraking
te bieden, die leidt tot verdiept zelfgevoel bij de cliënt. Zonder twijfel zullen ook tal van
sportmasseurs zich intuïtief bedienen van therapeutische lichaamsconcepten.
Het concept van ‘body armour’ is misschien zo gek nog niet, al lijkt het onwenselijk om de
lichaamshouding puur als afweer te zien. De verklaring voor een bepaalde spierspanning
kan toch bij ieder mens weer anders liggen en het is voorstelbaar dat spierspanningen een
noodzakelijk beschermend effect hebben.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
4
Bio-energetica
Al deze stromingen hebben met elkaar gemeen dat ze uitgaan van een kracht, wijsheid of
intelligentie die in het lichaam verborgen ligt. Het is voor elke therapeut die met mensen
werkt een feit, maar daarom nog niet zo gemakkelijk om mee te werken.
Lowen bleef zijn leven lang trouw aan de Bio-energetica, voortbordurend op het werk van
zijn voorgangers. Hiermee heeft hij ons een zeer doeltreffende en hoopvolle therapie in
handen gegeven. Het Freudiaanse werkmodel is inmiddels wel afgezwakt en vervangen door
een meer praktische hier- en- nu benadering zonder allerlei hypotheses over de menselijke
geest. Bio-energetica leent zich heel goed voor het combineren van fysieke sessies met
bewustzijnswerk, een methode die Godefrida Hoogenraad-Oberman en co-trainers verder
hebben ontwikkeld.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
5
Bio-energetica
4. Bio-energetica toegepast in Instituut Tjongeroog
In de huidige praktijk van Bio-energetica zoals die is ontstaan binnen Instituut Tjongeroog en
ik denk ook elders is het ondenkbaar dat de trainee fysiek contact moet ondergaan en pijn
aangedaan wordt. Hooguit zal de trainer een kleine correctie aanbrengen op een
lichaamshouding en dan alleen na een check of dit wenselijk is voor de deelnemer. De wijze
waarop iemand werkt moet volledig in respect en vanuit vrije keus plaats vinden. Neemt niet
weg dat sommige oefeningen pittig zijn en behoorlijke spierpijn kunnen geven, dit alles
echter toch geheel binnen de keuzes van de trainee. Sommige oefeningen leiden tot
onwillekeurige spierschokjes en trillingen, dit wordt aangemoedigd en gezien als een
wenselijke ontlading van spanning.
Hoe ziet nu een reguliere sessie eruit?
Allereerst wordt gezorgd voor een ontmoeting, door iedere deelnemer iets te laten zeggen
over zichzelf en over zijn/haar verwachtingen. Hiermee wordt een sfeer van veiligheid en
respect opgeroepen, essentieel voor het verdere proces. Ook de trainers vertellen kort iets
over hun motivatie en hoe ze erin staan. Meestal worden 12 – 18 personen ontvangen in een
workshop van twee of drie dagen.
Daarna krijgen de deelnemers een korte uitleg van de therapievorm, hoe deze therapie is
ontstaan en wat de psychologische achtergronden zijn. Dit verhaal houden we kort, want de
beste uitleg zit toch in het ervaren. Verder geven we graag instructie om goed op eigen
beperkingen en blessures te letten; sommige houdingen en oefeningen zijn voor de ene
mens makkelijker uit te voeren dan voor de andere. Het is voor de trainer ook belangrijk om
te weten of er een blessure of beperking is. Verder benadrukken we graag dat het geen
prestatie-gerichte therapie is. Ook al lijken sommige oefeningen op een sportieve actie. Het
gaat om de eigen ervaring of grens, dus vooral niet vergelijken met een ander. Vergelijken
werkt enorm remmend, het is een onderdeel van sociaal gedrag dat juist in deze setting
losgelaten mag worden.
De oefeningen op Tjongeroog zijn een samenstelling van oorspronkelijke ademhalings- en
lichaamsoefeningen van Lowen en allerlei oefeningen uit karate, yoga, Feldenkrais, Pilates,
zangtechniek, manuele therapie en sportmassage. We gebruiken alles wat werkt, dat wil
zeggen alle oefeningen waarbij gevoelens worden aangeraakt, waarbij het lichaam wordt
geactiveerd en gestimuleerd. Er zijn houdingen bij die een bepaalde spanning in het lichaam
oproepen en er zijn meditatieve ontspannings-oefeningen. We doen oefeningen om de eigen
stem op een dieper niveau te ervaren. Ook hebben we oefeningen die alleen in tweetallen
uitvoerbaar zijn, zoals oefeningen om grenzen te leren afbakenen of te leren toevertrouwen.
We doen rollenspelen om karikaturen van menselijk gedrag uit te beelden of een dierlijke
energie na te bootsen. Steeds geldt: Als je er helemaal in gaat, wat voel je er dan bij? Wat
doet het je positief en negatief? Lowen werkte ook graag met allerlei expressie-oefeningen
om agressie te uiten. Dit hebben wij overgenomen en verder uitgewerkt. Door een fysieke
aanval na te bootsen kan woede geuit worden naar een denkbeeldige tegenstander, met
behulp van stemgeluid, slaan en schoppen in de ruimte, dit alles met de nodige concentratie
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
6
Bio-energetica
en inleving. Soms laten we met tennisrackets of opgerolde handdoeken op de grond of op
een poef slaan. Het is geen doen alsof, maar een serieuze oefening met kans op ontlading
en ontspanning en aanboren van onverwachte kracht. Zelfs als de trainee door een innerlijke
remming geen object van woede kan visualiseren, kan hij of zij met deze oefeningen toch de
eigen agressie voelen, uiten en ontladen. We laten het lichaam zijn gang gaan en dan
gebeurt er altijd iets zinvols. Het spreekt vanzelf dat deze sessies zorgvuldige begeleiding
nodig hebben. Goede instructie, bemoediging en opletten dat de trainee veilig en
geconcentreerd werkt.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
7
Bio-energetica
5. Energie
Eerder al sprak ik over de levensenergie, zoals o.a. Reich ermee werkte en gebruikte voor
therapie. Omdat hij het (in navolging van Freud) heel expliciet koppelde aan seksuele
energie kreeg hij grote maatschappelijke tegenstand. Maar goed beschouwd zocht hij naar
essentiële waarden. Seksuele energie is een oerkracht, een verbindende, scheppende
kracht waaruit creativiteit, doorzetting, levenslust en moed voortkomen. Zoals Reich ermee
werkte was het een bijna tastbare natuurkundige energie, die opgeroepen kon worden. Daar
is hij op veroordeeld.
Evenzo is agressie een natuurlijke, pure en an sich zuivere energie. Een kracht waarmee
vernietigd kan worden maar ook opgebouwd, opgeruimd, vernieuwd. De oude Indiërs
begrepen dat al in hun verering van Shiva, god van schepping en vernietiging.
Wat is energie eigenlijk? Is menselijke energie te vergelijken met natuurkundige energie, zijn
alle soorten energie afkomstig uit eenzelfde bron? Moderne fysici wijzen erop dat ‘energie’
synoniem is aan informatie. De kwantumtheorie geeft aan dat een deeltje het ene moment
een fysieke aanwezigheid is en het volgend moment alleen een golfbeweging die luistert
naar een formule. Dan zou energie gelijk te stellen zijn aan doel, richting, wilskracht. Het
concept is aan het verbreden. In onze tijd wordt energie als woord steeds vaker gebruikt: ‘ik
heb er geen energie voor’, ‘er zit geen energie in dit proces’, ‘ik voelde weerstand in zijn
energie’, waarbij het woord soms synoniem is aan ‘gevoel’ of ‘wil’. Laten we aannemen dat
de taal hier een begrip probeert te vangen dat te maken heeft met natuurkracht,
levenskracht, wilskracht. In de Oosterse filosofieën spreekt men wel van Chi of Prana. De
mens is een onderdeel van de natuur en de menselijke energie vibreert mee met de natuur.
En wat is de natuur? De aarde, de kosmos? Al werkende met energie komen we al snel
terecht bij essentiële vragen over het leven. Misschien kunnen we nog duidelijker stellen dat
liefde de grootste universele energie is. Een kracht die voortkomt uit een kosmische oerbron.
Als een mens zich kan uiten, zich niet hoeft aan te passen en zichzelf bevrijdt van blokkades
komt energie vrij. Het is voor anderen voelbaar en zichtbaar. Kracht, rust, structuur komen te
voorschijn. Vrijkomende energie creëert weer energie. De sfeer in de ruimte wordt
aangenaam, het ‘stroomt’ . Er is contact mogelijk en ook voelbaar. De mens valt samen met
zijn natuurlijke oorsprong. Terug naar de bron, naar huis. Zelfaanvaarding, vergeving,
vermogen tot liefhebben. Integreren van losse stukken in de persoonlijkheid. Het stromende
gevoel, het gevoel van eigenwaarde en kracht is doel van de Bio-energetische oefeningen.
Het lichaamswerk is volgens velen zelfs krachtiger dan verbale psychotherapie. In de praktijk
van Tjongeroog wisselen we fysieke sessies af met pauzes voor rust en bezinning en daarna
een bewustwordings-workshop om de doorstane ervaringen te onderzoeken en te
bespreken. Het is belangrijk om gevoelens die ontdekt zijn zo goed mogelijk te benoemen en
te proberen te begrijpen. De deelnemers, die meer open zijn gegaan door alle lichaamswerk
kunnen dieper kijken naar de achtergrond van hun belevingen. Waarom lukte iets niet,
waarom deed iets pijn, wat maakt mij bang, kon ik mijzelf laten gaan, wat zeggen deze
ervaringen mij over mijn leven nu: tal van vragen die geanalyseerd en besproken kunnen
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
8
Bio-energetica
worden. Hierdoor ontstaat een enorme sprong in bewustzijn en zelfbegrip. Er ontstaat een
wisselwerking tussen lichaam, ziel en geest. De levenslust, ‘ energie’ die wordt opgewekt
heelt het lichaam en opent de ziel. Door te werken met het lichaam komen we in contact met
de zielslaag. Door beter contact met de ziel, het centrum van gevoelens, gaat het lichaam
meer stralen, vibreren, beter ademen. De energie cirkelt rond tussen ziel en lichaam. Het kan
niet anders dan de bedoeling zijn. Niet voor niets zegt men wel dat het lichaam een
expressie is van de innerlijke bron, de ziel.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
9
Bio-energetica
6. Seksualiteit
Het is misschien goed om op deze plaats iets toe te lichten over de rol van seksualiteit in
Bio-energetische trainingen. Seksualiteit speelt geen directe rol en Bio-energetische
oefeningen hebben geen directe relatie met seksuele gevoelens. Het zou ook volkomen de
plank misslaan. Mensen komen om aan zichzelf te werken en niet om relationeel verwikkeld
te raken. Tijdens de oefeningen wordt niet gewerkt met seksuele gevoelens of het opwekken
daarvan. Er zijn oefeningen met losmaken van het bekken die een positieve uitwerking
hebben op de lichamelijke doorstroming. Ook de expressie van onderdrukte boosheid draagt
daar zeer aan bij. Door werken met het lichaam voelen mensen zich opgefrist en sterker en
meer in contact met hun eigen bron, dus ook met vitale seksuele energie. Dit zijn individuele
processen, die veel dieper gaan dan een beperkte definitie van seksualiteit. Het begrip
seksuele energie strekt verder uit dan seksuele opwinding of seksueel gedrag: het gaat over
een stuwende, blije, creatieve levenskracht, over inzet, creativiteit. Een mens is pas werkelijk
in staat die energie ten volle te laten stromen wanneer er een innerlijk ja is, een openheid
naar eigen gevoelens, liefde naar het zelf en besef van eigenwaarde. Dan wordt seksualiteit
gevoed met warmte en liefde en stijgt het boven zichzelf uit. Door Bio-energetische
oefeningen kan de deelnemer zich losser maken van blokkades en dichter komen bij die
gevoelsmatige potenties in zichzelf.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
10
Bio-energetica
7. Oefeningen
Boog achterover
De boogoefening achterover: door met gebogen knieën te gaan
staan, de beide vuisten op de bekkenrand achter te plaatsen en dan
achterover te hellen, kan men het lichaam in een fraaie boog
achterover laten komen. Dit lukt alleen als het gewicht naar de
voorvoeten wordt verplaatst en het bekken naar voren wordt
gebracht. De buikspieren komen onder spanning en kunnen gaan
trillen. De rug moet niet zo ver naar achter worden gebracht dat er
pijn in de onderrug ontstaat. Het gaat om de sensatie van het
achterover buigen, niet of het ver genoeg lukt. Na verloop ontstaat
vermoeidheid in buikspieren of in bovenbenen en moet de
proefpersoon de oefening beëindigen. Beëindigen gebeurt door de
rug omgekeerd nu voorover te laten uithangen. Deze oefening, ‘boog
achterover’ kan gevoelens oproepen van verzet (tegen overgave) en
kan een dieper en steviger contact oproepen met het staan op de
ondergrond, de persoon wordt hierdoor meer ‘geaard’.
Ruggengraat
In de volksmond is het spreekwoord: “Hij heeft geen
ruggengraat”. In de medische praktijk is bekend dat mensen
rugpijn kunnen krijgen als ze in een onzekere levensfase
verkeren. De rug is te beschouwen als een kanaal van
levenskracht. In de yoga filosofie onderkent men Kundalinienergie, een diepe levenskracht die door de rug heen stroomt.
Uit de manuele therapie is goed bekend dat de vitaliteit van
een patiënt verbetert als blokkades in de wervelkolom
behandeld worden. In de Bio-energetica krijgt de rug veel
aandacht. De boog achterover is een goede rugoefening, ook
de boog voorover is zeer geschikt om bewustzijn te verwerven
over de rug. De boog voorover is een mooie oefening om spanning in de rug los te laten,
helemaal uit te hangen naar voren op geleide van de zwaartekracht. De benen komen vaak
in een trilling, als ontlading van opgespaarde krachten. In het ideale geval kan de deelnemer
elk kootje, elke rugwervel zintuiglijk ervaren. Er zijn speciale oefeningen om nog meer in de
rug te komen.
Aarden
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
11
Bio-energetica
Aarden: een typisch begrip uit het lichaamswerk. Mensen zijn in het algemeen slecht
‘geaard’. Ze schenken geen aandacht aan hun voeten, zijn snel van hun plaats te duwen,
lopen slordig en houterig. Ergens in het lijf hoopt zich energie op, waardoor contact met de
aarde niet vitaal en levendig is. Er zijn heel krachtige oefeningen om het aarden te
bevorderen. Bekend is bijvoorbeeld het uitwijken in stand naar een been. Het geeft een
overbelast gevoel in het betreffende dijbeen, maar roept ook allerlei gevoelens van woede en
pijn op. Het is in het programma een belangrijke schakel om mensen terug te brengen ‘naar
de basis’, want stevig staan is essentieel in elk leven. Na afloop van de oefeningen kan elke
deelnemer het verschil voor zichzelf vaststellen. De voeten voelen stevig aan, bijna alsof ze
ademen, er is verbinding met de grond. Ook passen we een zogenaamde valoefening toe,
hierbij creëren we een situatie waarin de trainee voorover hangt en zich probeert staande te
houden totdat de zwaartekracht hem naar de grond trekt. Er ligt een dik kussen en de
persoon valt beschermd, maar toch geeft deze oefening diepe gevoelens van angst en
verzet. Daar kan later weer mee gewerkt worden.
De stem
De menselijke stem heeft een directe verbinding met het diepere gevoelsleven van de mens.
Iemand die zich zwak voelt of zich bijvoorbeeld te veel heeft aangepast aan anderen kan een
zwakke onwelluidende stem hebben. Ook komt voor dat iemand zijn eigen stem niet mooi
vindt, er geen contact mee heeft. Door intensieve stemoefeningen, gekoppeld aan
oefeningen voor gezichts- en kaakspieren komen mensen weer in contact met hun eigen
geluid. De stem is voor elk mens een belangrijk instrument om zich mee te uiten. Soms komt
iemand tot de ontroerende ontdekking dat hij weer begint te houden van zijn stem.
Schreeuwen, zingen, neuriën, het kan allemaal helpen. De ademhaling moet goed verlopen.
De kaak en aangezichtsspieren moeten losgemaakt worden. Het kan heel erg helpen om
kwaadheid te spelen en te oefenen. We noemen het wel eens de ‘Maori-oefening’ naar
analogie van de woeste krijgsdansen met dreigende gezichten van de Maori’s in Nieuw
Zeeland. Maar al te vaak moeten mensen in onze samenleving zich inhouden, ergernis
wegslikken, vernederingen over hun kant laten gaan. Het kan zeer helend werken om
boosheid uit te proberen in mimiek en rollenspelen
Woede uiten
Er bestaan in veel culturen misverstanden over woede en agressie. Wanneer mag je het wel
of niet tonen, welke verschillende rollen krijgen mannen en vrouwen. We zijn bijna allen
opgevoed met het besef dat kwaadheid verkeerd is en niet getoond moet worden. Toch
gebeuren er de hele dag dingen die boos kunnen maken; al is het maar een medemens die
onverschillig of ondankbaar reageert, iemand die een afspraak vergeet, een spanning op het
werk, een partner die niet begripvol is, een zakelijke tegenslag; er kan van alles plaats
vinden. De meeste mensen zijn gewend hun ergernis weg te stoppen, niet te voelen.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
12
Bio-energetica
Sommigen weten van zichzelf niet eens dat ze ergens kwaad over zijn, proberen er boven te
staan, zich niet te laten kennen. In de Bio-energetica is het de bedoeling dat deze façade er
af gaat. Er is helemaal niets mis met woede of agressie. Agressie is een natuurkracht, een
op zich schone kracht. Agressie betekent letterlijk ‘toenaderen’; het Latijnse woord refereert
aan de oordeelloze betekenis van het woord. Door toe te naderen neemt de mens zijn ruimte
in, pakt hij zaken aan, legt hij contact, lost hij conflicten op, jaagt hij gevaar weg, beschermt
hij zijn kinderen. Zonder agressie geen voortgang in de wereld!
Walging
In trainingen geven we ook oefeningen om bij walging te komen. Dit heeft te maken met het
psychologische begrip ‘introject’: soms heeft iemand een energie van een ander ‘ingeslikt’.
Dat wil zeggen, de ander heeft wellicht met zo’n groot overwicht een bepaalde invloed
uitgeoefend, dat er een vreemd niet passend element in de persoonlijkheid terecht is
gekomen, een gevoel of eigenschap die helemaal niet past bij de persoon zelf. Denk
bijvoorbeeld aan een ouder-kind relatie waarbij de ouder het kind met iets heeft
geïndoctrineerd. Als de latere volwassene zich realiseert dat dit zo is, komt er soms een
gevoel van walging vrij dat een behoorlijke catharsis kan inhouden. Het kan heel bevrijdend
zijn om te beseffen dat een bepaalde gevoelslaag opgedrongen is en bijgevolg ook weer
losgelaten kan worden. Eens flink braken of uitspugen kan heel goed helpen hierin.
Ademhaling
In de Bio-energetica is ademhaling een essentieel onderdeel. Ademen is leven, is contact
met het zelf. Ademen is de eerste levensbehoefte, leven schenkend energiegevend,
reinigend en afvoerend. Ademen gaat vanzelf, maar als je erop gaat letten is het niet zo
makkelijk om er een verdieping aan te geven. Vooral uitademen is moeilijk voor veel
mensen. Veel mensen houden hun adem in en ademen alleen met de bovenkant van de
borstkas. Zij voeren derhalve ook niet genoeg af. Hoe kun je dat verbeteren zonder opnieuw
te verkrampen vanwege overdreven aandacht? Bijvoorbeeld door eens goed uit te ademen
met een diepe zucht! En verder zijn er allerlei ademoefeningen en kan iemand ook goed
gaan ademen door zich eerst eens flink in te spannen.
Lowen zegt heel mooi: ‘ Laat jezelf ademen’ – waarmee hij bedoelt dat ademen van nature
goed verloopt als je jezelf de kans geeft. Hoe meer iemand zichzelf kan ontspannen, hoe
beter de ademhaling plaats vindt. In de Bio-energetica benaderen we het van twee kanten:
door actieve ademoefeningen brengen we de deelnemer in contact met manieren van
ademen en met mogelijke verbeteringen; anderzijds brengen we door allerlei oefeningen,
waarbij emoties aangeraakt worden de deelnemer spontaan terug in zijn goede
adempatroon. Het niet kunnen doorademen is een sterk signaal voor onderliggende
onderdrukte gevoelens en een ingang om deze gevoelens en ervaringen te onderzoeken.
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
13
Bio-energetica
Lowen onderstreept ook het belang van geluid maken. Luidruchtig uitademen en zuchten is
helemaal prima. Juist omdat het in het sociale verkeer niet mag, werkt het goed om het nu
eens helemaal wel te doen. In alle oefeningen tijdens een Bio-energetica sessie wordt
aangemoedigd om geluid te maken, dit kan zeer bevrijdend zijn.
14
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
Bio-energetica
8. Tot slot
Deze reader wil in kort bestek een begrip geven van waar Bio-energetica vandaan komt en
wat het beoogt en waarom het zo effectief kan zijn. Deze vorm van lichaamswerk kan een
sterk helend effect hebben. Het helende effect strekt zich uit naar betere lichaamsbeleving,
meer toegang tot het gevoelsleven, een vrijer en opener levenshouding in het algemeen, een
groter inzicht in eigen onderbewuste processen en een contact terug met natuurlijke waardes
van het leven. Mensen kunnen er verfrist en bevrijd uit tevoorschijn komen, kunnen hun
bewustzijn verruimen, milder en bewuster leren kijken naar zichzelf en de medemens.
Voor de trainer is het noodzaak om te coachen, te stimuleren en zich in te leven zonder zich
te vereenzelvigen met de trainees. Iedere deelnemer werkt aan zijn eigen ontwikkeling en is
daar helemaal zelf de leider over . De trainer moet er verantwoordelijkheid voor nemen dat
alle emotionele processen weer worden afgerond, afgehecht en teruggelegd bij de
deelnemer. Doordat Tjongeroog de Bio-energetica samenbrengt met bewustwordingssessies ontstaat een verdere verdieping en groter begrip van de individuele zoektocht naar
bevrijding en bewustwording.
Deze informatie is hopelijk een stimulans om de werkelijke ervaring te ondergaan. Van harte
welkom op Instituut Tjongeroog!
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
15
Bio-energetica
9. Literatuurlijst 1






1
Alexander Lowen - Leven zonder angst USA 1980; Servire uitgevers 1989
Alexander en Leslie Lowen - Bio-energetische oefeningen USA 1977; Bert Bakker
1978; Servire 1987 Kosmos uitgeverij 1999
Alexander Lowen - Bio-energetica; USA1975; Servire 1994
Alexander Lowen - Handboek Bio-energetica; USA1958; Servire 1996
John Pierrakos - Energetica van de ziel (Eng. Core Energetics); 1990
Eva Pierrakos - Voortgaan op je Pad; Ankh Hermes 1990
Soms alleen via antiquariaat of bibliotheek
OCCZ
© Trainingsinstituut Tjongeroog
16