dia 3: het koninkrijk van de hemel lijkt op

1
MT. 13,33 (Le: Mt. 13,24-35) [Haulerwijk, Roden, 16 aug. 2015]
Gemeente van Jezus Christus,
[dia 1: kerk-zijn in deze wereld is per definitie spannend]
Wij zijn kerk in déze wereld, op deze aarde.
Wij zijn kerk in de cultuur van vandaag.
Logisch: dat kan niet anders.
God geeft u, jou en mij híer een plek.
Juist daarom is kerk-zijn zo spannend.
Want wij zijn vandáág kerk.
Kerk-zijn in de eigen tijd is altijd spannend.
Want het koninkrijk van de hemel is hier op aarde.
Tegelijk heeft dat rijk de basis in de hemel.
Waar mensen de naam van Jezus Christus belijden en hem volgen,
Ís het koninkrijk van God.
Tegelijk kijken wij naar boven: waar Christus is.
Kerk-zijn in deze wereld is dus per definitie spannend.
Welke plek neem je als kerk en als christen in, in de eigen tijd en cultuur?
Op deze vraag is niet één antwoord.
In de Bijbel zijn allerlei invalshoeken te vinden om hier over na te denken.
Vanmorgen pakken we één zo’n aspect van het koninkrijk van de hemel op.
Vanuit een gelijkenis die Jezus vertelt.
Het koninkrijk van de hemel lijkt op zuurdesem.
[dia 2: thema / verdeling]
Dat is ook het thema van de preek:
HET KONINKRIJK VAN DE HEMEL LIJKT OP DESEM
Drie vragen over het koninkrijk van de hemel:
1. Geloof jij het geheim van God?
2. Ken jij de verborgen kracht?
3. Besef jij de alles doordringende werking?
**
2
[dia 3: het koninkrijk van de hemel lijkt op]
“Het koninkrijk van de hemel lijkt op …”
Jezus is een zin heel vaak op deze manier begonnen.
Om de mensen die naar hem luisteren te vertellen over het Godsrijk.
Op een beeldende manier.
In gelijkenissen.
Reken maar dat de mensen die naar Jezus luisterden, dan hun oren spitsten.
En benieuwd waren naar wat Jezus ging zeggen.
Want zij leefden met de woorden van Johannes de Doper in het hart:
“het koninkrijk van de hemel is dichtbij”.
Toch zullen de luisteraars van Jezus regelmatig geschokt zijn geweest.
Want het koninkrijk van de hemel lijkt bv. op een mosterdzaadje.
Een zaadje van een millimeter.
Het stelt helemaal niets voor.
En het wordt nog begraven ook.
Het beeld van het minuscule mosterdzaadje botst met de grote verwachtingen
over het hemelrijk.
Jezus doet zoiets expres.
Want hij wil de mensen van toen –en ons- iets leren over het koninkrijk van de
hemel.
Een rijk dat zijn eigen geheim heeft.
Met ‘geheim’ bedoel ik níet dat je het niet kunt kennen.
Dat het onkenbaar en onvindbaar is.
Het geheim van het rijk van Christus is prima te kennen en te vinden.
In die zin is er niets geheimzinnigs aan.
Iedereen kan deel hebben aan dit geheim.
Maar het punt is: je ogen moeten hiervoor geopend worden.
Je hart moet er op gericht zijn.
Je denken moet willen verwerken wat God zegt.
Je moet zoeken.
Dán kun je kennen, weten, geloven, ervaren, vinden.
3
[dia 4: Mt. 13,35]
Om je dat laten ontdekken geeft Mattheüs commentaar.
Eerst geeft hij drie gelijkenissen van Jezus door:
-over het graan en het onkruid dat samen opgroeit;
-over het piepkleine mosterdzaadje; en
-over het zuurdesem …
Vervolgens geeft de evangelist een toelichting.
In de verzen 34-35.
Vanuit Psalm 78 laat hij zien dat Jezus bewust in gelijkenissen is gaan spreken.
Hij preekt in beelden.
En meestal legt hij die vertellingen níet uit aan de mensen.
Soms wel … achteraf … alleen aan zijn leerlingen.
Maar meestal volgt er geen uitleg.
Jezus zet een beeld neer … en daar moet je dan mee aan de slag.
Hij prikkelt jou om na te denken, te zoeken, te luisteren.
Hij daagt je uit het geheim van het koninkrijk te ontrafelen.
[dia 5: geloof jij het geheim van God?]
Nou: als je met deze drie gelijkenissen aan de slag gaat, ontdek je dit:
ten diepste gaan ze allereerst over Jezus zelf.
=Het hemelrijk is als zaad dat door de vijand wordt bedreigd.
Zo is Jezus bedreigd, veroordeeld, gedood door zijn vijand.
En toch: juist zo wordt de oogst behouden.
=Het hemelrijk is als een mosterdzaadje, dat begraven wordt in de grond.
Jezus is gedood en begraven.
En toch: hij leeft, hij is opgestaan.
Zijn rijk zal groeien en bescherming bieden aan allen die er bij horen.
4
=Het hemelrijk is vervolgens als desem.
Het verdwijnt in het meel.
Zoals Jezus zich terug kan trekken, de massa ontwijkt, over hem gezwegen
moet worden … en uiteindelijk wordt weggestopt in een graf.
En toch: juist zo is hij van grote invloed.
(Ik zal er straks nog wat meer van zeggen).
Wie met deze drie gelijkenissen aan de slag gaat, ontdekt het grote geheim.
Dat het ten diepste gaat over de Koning van het rijk.
Over Jezus Christus.
Wil je iets begrijpen en meemaken van het hemelrijk, zul je Jezus moeten leren
kennen.
Vandaar mijn vraag:
geloof jij het geheim van God?
**
De uitdaging vanmorgen is dus om die gelijkenis van het desem tot je te laten
doordringen en te verwerken.
“Het koninkrijk van de hemel is als desem”.
[dia 6: desem als negatief beeld]
Nu kan desem een negatief beeld zijn.
Het staat voor zonde en slechtheid.
God vraagt van je het oude desem weg te doen.
Geef zonde geen kans.
Want het infecteert het hele leven.
Paulus schrijft op die manier aan de Korinthiërs.
Ook Jezus gebruikt het beeld van het desem negatief.
De woorden van de Farizeeën zijn als desem waar je niet naar moet luisteren.
Deze negatieve betekenis heeft het Pesachfeest en het Feest van de
Ongezuurde Broden als achtergrond.
Dan moest het desem worden opgeruimd.
5
[dia 7: desem als positief beeld]
Maar de rest van het jaar is desem een gewoon product.
Het werd elke dag gebruikt door de huisvrouw.
Desem is immers een klein stukje oud deeg, dat al een beetje bedorven is.
Wanneer je dat mengt door nieuw deeg, heeft desem de werking van gist.
Het brood gaat dan rijzen.
Daarom kan Jezus in de gelijkenis van het desem een positief beeld neerzetten.
Hij haalt een voorbeeld uit het dagelijkse leven.
Iedere man, vrouw en kind kende het desem en de werking er van.
Jezus gebruikt een heel gewoon huis-, tuin- en keukenvoorbeeld.
(*)
[dia 8: Mt. 13,33]
Maar hij doet dat op zo’n manier dat twee dingen opvallen.
+Allereerst is de verhouding erg scheef.
Een klein beetje desem en drie zakken meel.
Ik las in een verklaring dat die drie zakken meel voor 150 broden staan.
Nou: dat bakt een moeder echt niet elke dag.
Jezus trekt bewust het beeld scheef.
+Het tweede opvallende is het werkwoord dat Jezus gebruikt.
In onze vertaling staat ‘vermengen’.
Maar het Grieks heeft ‘verbergen’.
De vrouw verbergt het desem in het meel.
Dat is een rare manier van zeggen, waar Jezus iets mee bedoelt.
Jezus geeft dus aan dat een heel kleine hoeveelheid desem … verborgen in een
grote hoeveelheid meel … een krachtige doorwerking heeft.
Want dat kleine beetje desem dringt door die grote hoeveelheid heen.
6
(*)
[dia 9: ken jij de verborgen kracht?]
Kijk: dat zet aan het denken.
Dat prikkelt je om na te denken over het koninkrijk van de hemel.
Want dat rijk van God heeft sterke en zichtbare kanten.
Daar, waar mensen getuigen van Jezus Christus en zijn rijk.
Bv. in erediensten … in conferenties …
Waar christenen actief zijn in de politiek.
Waar nieuwe christelijke gemeenten worden gesticht.
Graan groeit zichtbaar op in een wereld vol onkruid.
Maar het koninkrijk van de hemel heeft ook verborgen kanten.
Het zaadje van de mosterdplant wordt eerst begraven.
De vrouw verstopt het desem in het meel.
Bij Jezus zie je die verborgen kanten van het koninkrijk.
Want je zou verwachten dat hij sterk op de voorgrond zou treden.
Iets wat hij soms wel doet, bv. in zijn wonderen en genezingen.
Maar vaak ook niet.
Jezus vermijdt Jeruzalem en trekt zich terug in het noorden van het land.
Hij geeft de opdracht over hem te zwijgen.
Hij kan opgaan in de massa.
Het lijkt er op dat zijn invloed nul komma niks is.
Vanwege het ongeloof van de mensen.
Het proces waarin hij veroordeeld wordt tot het kruis.
Aan het kruis hangt iemand waar niemand een koning in ziet.
Zijn Koning-zijn is onherkenbaar.
Vergelijk het maar eens met de mensen die kandidaat zijn voor het
presidentschap van de Verenigde Staten.
Die zoeken de media.
Met mooie woorden, goede uitstraling, een campagnestrategie.
7
Jezus cijfert zichzelf helemaal weg.
Wat het geheim is van zijn koninkrijk.
Want zó is hij de Redder van een verloren mensheid.
Zó is hij Koning van het hemelrijk.
Aan het kruis, in het graf, leek het helemaal niets met Jezus.
Kijk sindsdien eens hoeveel mensen in hem geloven.
(*)
Ook met de leerlingen van Jezus lijkt het eerst helemaal niets voor te stellen.
Ze werden met de nek aangekeken in Israël:
die vissers uit het noorden.
Ze waren elkaar kwijt rond de kruisiging van Jezus.
Verstopten zich met Pasen in een huis; de deur op slot.
Maar kijk eens hoe het vijftig jaar later er voor staat.
Rome, Spanje, Griekenland, Afrika.
De traditie vertelt dat één of twee apostelen in India zijn geweest.
Wat een kracht ging van deze mensen uit omdat ze het Evangelie van Jezus
Christus brachten.
En er zelf uit leefden.
Het koninkrijk van de hemel heeft zich enorm uitgebreid.
Omdat het een geheim … een verborgen kracht in zich heeft.
Christus en de Geest werken onvoorstelbaar krachtig.
Maar soms op een verborgen manier.
(*)
De geschiedenis na Pinksteren laat zien hoe overal kerken zijn ontstaan.
Geweldig hoe het Evangelie over de wereld ging.
Hoeveel mensen in de loop van de tijd zich aan Jezus Christus hebben
toevertrouwd.
Er is echter ook een keerzijde.
8
^De kerk raakte verzot op politieke macht en invloed.
De kerk verrijkte zichzelf.
We kunnen als toerist genieten van prachtige kathedralen.
Maar de weelde die er van afspat … en wat het gekost heeft … is geestelijk
gezien walgelijk.
^Een keerzijde van de groei van de kerk is ook dat de kerk naar binnen gekeerd
kan raken.
Wie groot en sterk is, kan zich permitteren het eigen knusse bezig-zijn vol te
houden.
De kerk vecht dan vooral voor de eigen traditie.
En het goede gevoel dat het geeft om te doen wat je gewend bent.
En natuurlijk: het koninkrijk van de hemel heeft zichtbare kanten
-zoals ik al eerder zei-.
Wees als christen maar actief in de politiek.
Of in de ondernemingsraad.
Of in de buurtvereniging.
Maar de kracht van het koninkrijk van de hemel zit niet in de grote politieke
invloed.
Dat de kerk een machtsfactor is.
Onze kracht zit niet in het bewaren van wat we gewend zijn.
Onze tradities en onze menselijke gewoonten.
Want het koninkrijk van de hemel is als desem.
Een verborgen kracht.
Vanuit de hemel werkt Christus door aan de komst van zijn koninkrijk.
Op aarde werkt de Heilige Geest, al is zijn werk voor ons soms verborgen.
(*)
Mijn vraag is: ken jij de verborgen kracht van het koninkrijk van de hemel?
9
Ik stel die vraag bewust.
Want ik merk om mij heen –en ook in mijn eigen hart- een stuk bezorgdheid.
En misschien wel angst.
Onze kerken zouden in verval zijn.
En niet meer trouw zijn aan Gods Woord.
Onze samenleving is niet meer christelijk.
Typisch christelijke elementen als het huwelijk of de zondag … verdwijnen.
We zien moskeeën gebouwd worden.
De Islam staat agressief aan de grenzen van Europa.
Ik snap de bezorgdheid en de angst.
Ik weet niet wat God met Europa en met de kerk in de westerse wereld voor
heeft.
Maar weet je: ik vertik het om uit angst of bezorgdheid te gaan leven.
Ik laat me niet daardoor leiden.
Want ik ken mijn God, mijn hemelse Vader.
Ik ken mijn Koning, de Here Jezus Christus.
Ik weet dat hij zijn rijk brengt.
Mijn meetpunt is niet het aantal gelovigen, de machtsfactor, het bewaren van
de eigen gewoonten … dat de dingen gaan zoals ze altijd gingen.
Ik ga af op wie Jezus Christus is.
Ik ken de verborgen kracht zijn koninkrijk.
Zoals de gelijkenis van het desem mij leert.
Vandaar mijn vraag voor jullie: ken jij de verborgen kracht van het koninkrijk
van de hemel?
**
[dia 10: drie gelijkenissen]
Jezus geeft drie gelijkenissen.
Herkenbare situaties voor de mensen van toen.
10
Met heel opvallende elementen.
Toch lopen alle drie de vertellingen precies zo af als je vooraf had verwacht.
Het onkruid wordt uiteindelijk verbrand en de oogst wordt binnen gehaald.
Uit het begraven mosterdzaadje groeit een groot rijk, waar bescherming is.
En het desem doet zijn werk, zodat het koninkrijk van de hemel heel de aarde
omvat.
De uitkomst is niet verrassend.
Maar wel bemoedigend.
Want wanneer Jezus dit zo vertelt -> geeft hij jou en mij een belofte mee.
Zo zal het gaan.
Jezus Christus zelf staat er garant voor.
God laat niet los wat zijn hand begon (Ps. 138).
Het koninkrijk van de hemel zet zich met kracht door.
Als een klein beetje desem in een enorme hoeveelheid meel.
Zoals het desem –verborgen- alles doortrekt, dringt het koninkrijk van de
hemel door alles heen.
Vandaar mijn derde vraag: besef je de alles doordringende werking van het
koninkrijk van Christus?
(*)
[dia 11: de doordringende werking]
Ik moest denken aan een gesprek met iemand, ergens in de hal van een
kerkgebouw.
De jonge vrouw voelde zich schuldig.
Want ze had een goede vriend die niet in God geloofde.
Ze wilde hem graag vertellen van Jezus.
Ze wilde hem graag meenemen naar de kerk.
Ze wilde dolgraag iets voor haar vriend doen, zodat hij misschien wel ging
geloven.
Maar de ander gaf haar niet de kans.
11
Zij vond geen mogelijkheid en voelde zich daarover schuldig.
Ik heb toen gezegd: soms kun je niet iets doen.
Maar je kunt altijd in je eigen houding en leven iets van Jezus laten zien.
Ookal is het Evangelie niet te bespreken, je kunt er wel uit leven.
En ook dat heeft zijn effect.
In dit praktijkvoorbeeld proef ik iets wat veel christenen herkennen.
Christen-zijn bij de studie, op het werk, in de straat waar je woont.
We willen missionair-zijn, ons geloof uitstralen, maar weten niet altijd hoe.
Leer dan van het koninkrijk van de hemel als desem dat al het meel doortrekt.
Als een verborgen kracht.
Dan gaat het niet persé om de spectaculaire dingen.
De grote acties of de prachtige getuigenissen.
(Die overigens zeker hun eigen waarde hebben).
Het gaat dan meer om de vraag of jouw leven helemaal doortrokken is van
Christus?
Ben jijzelf –in je houding en je leven- als desem dat de samenleving doordringt?
Laat jij je door Christus en de Geest meenemen in hun grote werk bij het laten
doorbreken van het hemelrijk op aarde?
Gewoon: omdat jij lief hebt, trouw bent,
eerlijk, integer,
behulpzaam, vrijgevig, vriendelijk,
rechtvaardig en barmhartig,
in aanvaarding van andere mensen?
Lijk jij in wie jij bent, wat jou beweegt in het leven, welke keuze’s je maakt …
lijk je daarin op de Here Jezus?
(*)
Ik kijk ook naar ons samen: wij als kerk.
En dan is het altijd spannend.
Kerk-zijn in de eigen tijd en cultuur is een uitdaging.
12
Dat is altijd zo geweest.
De kerk heeft in de loop van de tijd verschillende rollen gehad.
Soms stelde de kerk qua macht en invloed niets voor.
Soms stond de kerk in het centrum van de macht en was de invloed groot.
Soms trokken christenen zich terug uit de samenleving.
Soms was het juist de kerk die voorop ging in de zorg voor de zieken en de
armen.
Verbaas je er niet over dat kerk-zijn verandert.
Christenen hebben altijd gezocht hoe ze kerk konden zijn in de eigen
omstandigheden.
Wat dat voor ons precies gaat betekenen?
Hoe zijn wij over 5 jaar kerk?
Over tien jaar?
Ik weet het niet.
Maar ik weet me wel gesterkt door de vertelling van Jezus:
‘het koninkrijk van de hemel is als desem’.
We hoeven niet in een kramp te schieten.
We hoeven niet verlamd te raken door onze tijd en de vele vragen.
Dichtbij de Here Jezus levend laat hij door ons zijn koninkrijk komen.
Op manieren die de Geest bedenkt, dringt het Evangelie door.
En trekt het hemelrijk door alles heen.
AMEN.