Seksualiteit en intimiteit tijdens zwangerschap en

Seksualiteit en intimiteit
tijdens zwangerschap
en kraamtijd
informatie
voor
patiënten
Seksualiteit en intimiteit
tijdens zwangerschap
en kraamtijd
2
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
3
Een zwangerschap leidt tot tal van lichamelijke, psychologische
en relationele veranderingen. Vrouwen en mannen verschillen
in de manier waarop ze deze veranderingen bekijken. Dat is
logisch omdat een zwangerschap zich letterlijk aan en in het
lichaam van de vrouw voltrekt. Een man kan dat gebeuren
slechts van op een afstand ervaren. Daardoor beleven vrouwen
en mannen een zwangerschap op hun eigen manier.
5
9
13
18
Inleiding
Inleiding
Lichamelijke veranderingen
Psychologische inkeer
Een nieuw relationeel evenwicht
Seksualiteitsbeleving
Tijdens de zwangerschap
Het seksuele verlangen
De seksuele opwinding
Het orgasme
Een antwoord op enkele veel gestelde vragen
Na de zwangerschap
De kraamtijd
Een antwoord op enkele veel gestelde vragen
Praktische informatie
Een zwangerschap is nooit emotioneel neutraal. Het raakt elke
betrokken partij en roept veel en sterke emoties op. Soms kan
een groot verschil in de emotionele beleving tussen man en vrouw
het evenwicht in een relatie (tijdelijk) uit balans brengen.
Er is veel informatie te vinden over thema’s als ‘Wat betekent
een zwangerschap voor mij als vrouw, als man, en voor ons als
partners in een relatie?’.
Maar een van de aspecten waarover men minder gerichte informatie vindt, is de vraag naar seksualiteit en intimiteit tijdens en
na een zwangerschap. Nochtans kan dit thema heel wat vragen
en ongerustheid oproepen: Mogen we nog vrijen, en hoelang?
Willen we nog wel vrijen? En zo ja, op welke manier? Willen
we allebei nog wel hetzelfde of net niet? Zijn deze veranderde
gevoelens en verlangens normaal?
In deze brochure vindt u een antwoord op een aantal van deze
vragen. Zijn er na het lezen van deze brochure nog onduidelijkheden, aarzel dan niet om contact op te nemen met uw arts.
4
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
5
Lichamelijke veranderingen
Tijdens een zwangerschap zet een lichaam op enkele maanden tijd
behoorlijk uit. De vergroting van buik en borsten valt hierbij het
meeste op. Terwijl de ene vrouw zich daardoor mooier en aantrekkelijker voelt, ervaart de andere dit als niet zo positief.
De borsten worden tijdens een zwangerschap vaak ook gevoeliger,
waardoor aanraking ervan intenser kan zijn. Voor een aantal vrouwen is dit zo intens dat het onprettig wordt.
De veranderingen aan borsten en buik beïnvloeden ook hoe de partner dat ‘nieuwe lichaam’ bekijkt en aanvoelt. Sommige mannen vinden het zwangere lichaam heel sensueel, erotisch en aantrekkelijk,
terwijl anderen er iets meer moeite mee hebben.
Psychologische inkeer
Door de lichamelijke veranderingen beleven zwangere vrouwen hun
lichaam anders. Plots zijn daar die onbekende sensaties, bewegingen
in de buik. Het is dan ook normaal dat u meer op uw nieuwe, veranderende lichaam gefocust bent. Soms interpreteert de buitenwereld
en uw partner dit als zou u meer in uzelf gekeerd zijn.
Daarbij komt dat de zintuigen door de zwangerschapshormonen intenser en soms ook anders werken: geluiden, geuren, smaken en aanrakingen krijgen een nieuwe betekenis. Iedereen kent de ‘zwangerschapsgoestingen’ maar hetzelfde geldt ook voor de andere zintuigen.
Daardoor zijn vrouwen tijdens een zwangerschap vaak emotioneler,
gevoeliger voor opmerkingen van anderen, en heviger in hun reacties naar anderen. Sommige mannen hebben daardoor de indruk dat
6
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
7
hun partner door de zwangerschap een beetje een andere vrouw is
geworden, die verschillend reageert op de alledaagse prikkels.
Een nieuw relationeel evenwicht
Het is niet verwonderlijk dat de zwangerschap op relationeel vlak
aanpassingen vergt. Het is voor vrouwen en voor mannen immers
niet altijd gemakkelijk om de lichamelijke en zintuigelijke veranderingen te begrijpen en te aanvaarden. Deze uitdaging kan een relatie
bemoeilijken, maar ook versterken en verdiepen. Het is daarom erg
belangrijk om te proberen de gevoelens en onzekerheden die u ervaart te delen met uw partner.
Praat met elkaar over wat jullie belangrijk
vinden, hoe jullie tijdens deze periode
seksualiteit en intimiteit willen beleven.
Accepteer dat vrijen (tijdelijk) anders
zal zijn dan voorheen, maar daarom niet
noodzakelijk minder prettig of minder
bevredigend. Ga samen op zoek naar
andere manieren van samenzijn en uitdrukkingsvormen van intieme gevoelens
en verlangens. Op die manier kan seksualiteit tijdens de zwangerschap een mooie
en rijke aanvulling betekenen voor seksualiteit- en intimiteitsbeleving.
Seksualiteitsbeleving
Seksualiteit draait rond lichaamsbeleving, bekijken en aanraken,
geven, nemen en delen. De zwangerschap voegt hier een nieuwe
dimensie aan toe.
Het is niet de bedoeling om in deze brochure aan te geven wat er op
vlak van seksualiteit moet gebeuren. Dit is geen handleiding met wat
kan en wat niet. Seksualiteitsbeleving is iets unieks tussen partners,
het is ook een leerproces. De manier waarop een koppel seksualiteit beleeft, is afhankelijk van hun inzichten, gevoelens en verlangens. Deze brochure wil wel een antwoord geven op enkele veel
gestelde vragen.
TIJDENS DE ZWANGERSCHAP
Het seksuele verlangen
Zoals al werd aangehaald kan een zwangerschap het verlangen naar
intimiteit en seksualiteit van beide partners positief of negatief beïnvloeden. Bovendien is het zo dat het seksuele verlangen kan evolueren tijdens een zwangerschap.
De gezwollen borsten, de misselijkheid en de vermoeidheid van de
vroege zwangerschap kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat het seksuele verlangen enkele weken naar de achtergrond wordt verschoven.
Het vraagt wat tijd om aan de nieuwe zwangerschap te wennen.
8
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
9
Vanaf drie maanden verbeteren die ongemakken meestal en ervaren
heel wat vrouwen dat de tevredenheid rond de zwangerschap ook
een ongekende emotionele intensiteit inhoudt met veel behoefte
aan lichamelijkheid en intimiteit. De verhoogde bloedstoevoer in het
bekken kan de opwinding vergemakkelijken en zo weer het verlangen
voeden. In deze periode is het seksueel verlangen soms groter dan
voor de zwangerschap.
Maar lichamelijke tekens van opwinding betekenen niet dat u sowieso een ‘gevoel’ hebt dat u seksueel opgewonden bent. Dat is zo bij
alle vrouwen, zwanger of niet. Het is goed om daar als zwanger koppel bewust van te blijven.
Op het einde steekt de vermoeidheid weer de kop op. De zwangere
buik kan een belemmering zijn bij het slapen en het vrijen. Terwijl
sommige koppels op zoek blijven gaan naar comfortabele houdingen,
zoeken andere koppels naar andere manieren om samen seksualiteit
en intimiteit te beleven.
Soms verandert de beleving van het orgasme tijdens een zwangerschap, ook weer door de verhoogde bloedsdoorstroming in het bekken. Sommige vrouwen ervaren dat ze sneller tot een orgasme komen, en anderen dat het orgasme intenser wordt, soms tot op de
grens van het onaangename.
De seksuele opwinding
Seksuele opwinding is het gevolg van een verhoogde bloedstoevoer
naar de genitale streek. Daardoor is er zwelling van de schaamlippen, wordt deze regio gevoeliger voor aanraking en wordt de vagina
vochtig, waardoor de penetratie vlotter gaat.
Tijdens een zwangerschap is er in feite constant een verhoogde
bloedstoevoer in het bekken en de genitale streek, waardoor bij
sommige vrouwen de vagina – bij seksuele aanraking en aangename
prikkeling – sneller vochtig wordt. Men zou dus kunnen stellen dat
vrouwen tijdens een zwangerschap beter ‘uitgerust’ zijn om seksueel
opgewonden te worden.
Het orgasme
Bij een orgasme treden er ritmische contracties (samentrekkingen)
op van de baarmoederspier, de spieren in het bekken en de rest
van het lichaam. Naar het einde van de zwangerschap kunnen die
contracties minder ritmisch worden, maar eerder aanhoudend (een
tonische contractie, in medisch jargon). Dat kan wat ongewoon en
misschien ook bangelijk aanvoelen, maar het is onschadelijk en het
bevordert de arbeid niet. Dus, een orgasme, van welke aard ook,
vormt geen gevaar voor de zwangerschap of de baby.
Een antwoord op enkele veel gestelde vragen
Kan vrijen een vroegtijdige miskraam veroorzaken?
Neen, een gezonde zwangerschap kan niet door seksuele activiteit
worden afgebroken. Als seksuele activiteit toch een risico inhoudt voor
de zwangerschap zal uw arts of vroedvrouw u hierover inlichten.
10
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
11
Kan vrijen de arbeid inleiden?
Zolang de baarmoederhals onrijp is (stug en hoog) kan vrijen de
arbeid niet op gang brengen. Maar wanneer de baarmoederhals er
rijp voor is (verweekt, zacht en open), kunnen stoffen in het sperma
(prostaglandine) ertoe bijdragen dat de arbeid wordt ingezet.
Dit is geen probleem wanneer de zwangerschap voldragen is en de
baby voldoende ontwikkeld is om gezond geboren te worden. Als
seksuele activiteit toch een risico inhoudt, zal de arts of vroedvrouw
u hierover inlichten.
Kan penetratie de baby schaden?
Neen, de baby groeit in een vruchtzak in de baarmoeder. De baarmoeder zelf wordt op haar beurt afgesloten door een slijmprop die
zich in de baarmoederhals bevindt. Op die manier wordt de baby goed
beschermd tegen invloeden van buitenaf.
Een baby ervaart evenmin hinder of schade van de stootbewegingen
van de penis in de vagina. Wanneer een vrouw een orgasme heeft,
zal het kind wel de samentrekkingen van de baarmoederspier voelen.
Maar ook dat heeft geen negatieve gevolgen voor de baby.
Wanneer mag u niet meer vrijen?
Als er geen medische redenen zijn om het niet te doen (bijvoorbeeld
infecties, premature contracties, voortijdige ontsluiting, …) kunt u in
principe vrijen tot de laatste dag van de zwangerschap. De enige zinvolle beperking die u hierbij best hanteert is: vrij zolang u dit beiden
prettig vindt. Als een vrouw of man zich, om welke reden ook, niet
meer goed voelt bij het vrijen, is het goed dit met de partner te bespreken. Het is niet omdat het mag, dat het ook moet. Als vrijen zelf
niet meer zo aangenaam is, kunt u samen met uw partner op zoek
gaan naar andere manieren om seksueel actief of intiem te zijn.
12
NA DE ZWANGERSCHAP
De kraamtijd
Na de bevalling breekt een wonderlijke
en emotionele periode aan. De eerste
dagen na de bevalling zijn overweldigend. Er zijn zoveel nieuwe dingen die
aandacht vragen: jullie kind, uw partner
(die nu ook een nieuwe rol heeft), jullie
ouders (nu ook grootouders), familie,
vrienden en kennissen die de nieuwkomer komen bewonderen en welkom
heten. U, uw partner, het hele gezin en
de familie moeten wennen aan de nieuwe structuur.
Een nieuwe taak wacht. Er is de constante zorg voor voeding en verzorging
van het kind dat helemaal van jullie en
vooral van de zorg van de mama afhankelijk is. Een heleboel praktische regelingen moeten worden getroffen. De kraamtijd is een vermoeiende, soms uitputtende tijd.
Daarnaast vertonen de hormoonspiegels in de dagen na de bevalling
een abrupte en uitgesproken daling. Dit kan zorgen voor de zogenaamde ‘baby-blues’: u bent dan emotioneel en moet soms zonder
reden huilen. Hoewel de symptomen een piek bereiken tussen de
derde en de vijfde dag na de bevalling, kunnen ze u nog een hele tijd
parten spelen. Omdat in onze cultuur het krijgen van kinderen als
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
13
een ‘gelukkige’ gebeurtenis wordt beschouwd, durven of kunnen veel
vrouwen die gevoelens van twijfel en verdriet niet altijd kwijt.
U moet ook herstellen van de zwangerschap en de bevalling. Het
overtollig gewicht moet nog weg, en het duurt enkele weken voor
de wonde van een episiotomie (knip) of keizersnede genezen is. De
bekkenbodemspieren zijn na de bevalling ook verslapt (de arts kan
u een voorschrift geven voor versterkende oefeningen bij een kinesitherapeut).
Dit zijn heel wat redenen die aantonen dat het een tijd duurt vooraleer vrijen weer kan zoals vroeger! Onderzoek toont aan dat het tot
zes maanden en soms langer kan duren voor koppels hun vroeger
seksueel evenwicht hebben hervonden. Wees dus geduldig, bespreek
uw nieuwe gevoelens en verwachtingen met elkaar en zoek op elk
moment samen naar de beste manier om intimiteit tot uitdrukking
te brengen.
Een antwoord op enkele veel gestelde vragen
Heeft borstvoeding een invloed op het vrijen?
Borstvoeding geven kan op verschillende manieren een invloed op
seksuele activiteit hebben.
Zo hebben vrouwen die borstvoeding geven een hoge concentratie
van het hormoon prolactine in het bloed. Hierdoor worden er in
het lichaam tijdelijk minder oestrogenen (vrouwelijke hormonen)
geproduceerd. Een mogelijk gevolg hiervan is dat de vagina tijdens
het vrijen droger blijft – wat soms tot pijn bij de penetratie kan
leiden. Vrouwen die dit ervaren kunnen, om het vrijen vlotter te
laten gebeuren, een glijmiddel gebruiken.
14
Vrouwen die borstvoeding geven, ervaren soms dat er tijdens het
vrijen melk uit de borsten komt. Dit is een natuurlijk fenomeen,
maar het is wat verwarrend dat de borsten nu een dubbele functie
hebben: een sensuele en een voedende. Soms voelen mannen of
vrouwen zich hier (onnodig) onwennig bij.
Het zuigen van de baby aan de borsten kan ook genitale seksuele
gevoelens uitlokken. Bij sommige vrouwen schept die schijnbaar
seksuele geladenheid van het voeden verwarring, maar opnieuw
is dit een normaal fenomeen dat veroorzaakt wordt door een
hormoon (oxytocine).
Moet ik anticonceptie nemen tijdens de borstvoeding?
Borstvoeding geeft maar een tijdelijke anticonceptie. In het algemeen geldt ‘de regel van drie’: drie weken als u onvolledige borstvoeding geeft, en drie maanden als u volledige borstvoeding geeft.
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
15
Heeft het geven van flesvoeding een invloed op het vrijen?
Volledige borstvoeding geven betekent dat:
✔ uw baby nooit bijvoeding krijgt (ook geen water);
✔ uw baby geen fopspeen heeft (hierdoor wordt de voeding uitgesteld);
✔ er niet meer dan zes uur tussen de voedingen ’s nachts en niet
meer dan vier uur tussen de voedingen overdag is;
✔ u geen menstruaties ondervindt.
In alle andere gevallen geeft u onvolledige borstvoeding, en moet
anticonceptie gestart worden kort na de bevalling. Aangezien sommige anticonceptiemiddelen (bijvoorbeeld de minipil) maar veilig zijn
na zeven dagen, is het best om hiermee te starten één tot twee
weken na de bevalling. Vraag meer raad aan uw arts of vroedvrouw.
Neen.
Vrouwen die ervoor kiezen om geen borstvoeding te willen geven,
krijgen na de bevalling soms medicatie om de melkproductie af te
remmen. In afwachting tot de medicatie zijn effect heeft, kunnen
de borsten enige tijd gestuwd of pijnlijk zijn.
Het is ook hier weer belangrijk om tijdig te starten met anticonceptie, bespreek dit verder met uw arts of vroedvrouw.
Heeft een ‘knip’ (episiotomie) een invloed op het vrijen?
De eerste weken na de bevalling is de genitale streek erg gevoelig
en kan vrijen pijnlijk zijn. Dat is trouwens niet alleen zo voor vrouwen met een knip. Het is in die situatie volkomen normaal dat u
dan geen zin hebt om te vrijen.
Zorg er in ieder geval voor dat uw knip goed genezen is, voordat
u seksuele activiteit weer opneemt. Vraag eventueel raad aan uw
arts, maar bespreek dit ook met uw partner.
Heeft een ‘keizersnede’ (sectio) een invloed op het vrijen?
Een keizersnede is een ingreep die ook een zekere periode van
fysiek herstel vereist. Het is belangrijk hiervoor de nodige tijd te
nemen en zelf aan te voelen hoe snel uw lichaam zich herstelt. Het
te snel opnemen van seksuele activiteit, kan pijnlijk zijn.
Het is noodzakelijk om in deze situatie samen te bepalen wanneer
jullie er allebei weer klaar voor zijn.
16
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
17
Praktische informatie
Prof. dr. Paul Enzlin, seksuoloog – relatietherapeut,
tel. 016 33 26 30
Prof. dr. Johan Verhaeghe, gynaecoloog,
tel. 016 34 42 00
Hilde Toelen, psychologe – seksuologe,
tel. 016 34 11 13
Enkele websites:
• http://www.ouders.nl/forum/lf00645.htm
• http://www.babyinfo.nl/advies/verzorging/jijenjelichaam/art_
seks_en_zwangerschap.asp
• http://www.kindengezin.be/KG/Themas/Gezondheid/Seksualiteit/
18
NOTITIES
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
19
20
NOTITIES
NOTITIES
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
21
© februari 2009 UZ Leuven
Overname van deze tekst is enkel mogelijk na toestemming van de dienst
communicatie UZ Leuven.
Ontwerp en realisatie:
Deze tekst werd opgesteld door gynaecologie en verloskunde in samenwerking met
de dienst communicatie.
Verantwoordelijke uitgever
UZ Leuven
Herestraat 49
3000 Leuven
Tel. 016 34 49 00
www.uzleuven.be
700004
22
Se k sua lit eit en int im it eit t ijdens zwa ng er schap en kr a a m t ijd
23