Prikkels, juni 2014 Het laag-FODMAP-die

Marloes Collins (directeur Allergieplatform) en Sigrid van der Marel-Sluijter (diëtist) Prikkels, juni 2014
Het laag-FODMAP-dieet blijkt bij veel PDS-patiënten de klachten te kunnen verminderen. Wat zijn
FODMAPs en wat houdt dit dieet in?
Eten is essentieel voor ons dagelijks functioneren. De darmen hebben daarbij een centrale rol om alle
voedingsstoffen te verdelen over het lichaam en te zorgen dat onze gezondheid optimaal blijft. Circa
80% van de mensen met PDS verwacht dat een dieet kan leiden tot een vermindering van de
symptomen. Vaak weet iemand met PDS zelf heel goed welke voeding (vlees, vet, kaas, vruchten,
groente, kool, ui, melk) een rol speelt.
Bij mensen zonder PDS komen de darmen snel in actie na een maaltijd en zijn ze ook snel weer op een
normaal niveau. Bij mensen met PDS is bewezen dat de darmen juist steeds heftiger reageren en dat
dit veel langer doorgaat.
Glutensensitiviteit
Bij de diagnose PDS wordt vaak gedacht dat stress en te weinig vezels eten de klachten veroorzaken.
Uit onderzoeken komt echter steeds vaker naar voren dat een deel van de mensen met PDS het goed
kan doen op glutenvrije voeding. Naar schatting is circa 2 à 3% glutensensitief. In alle
wetenschappelijke publicaties die verschijnen rondom deze relatief nieuwe aandoening is overigens niet
duidelijk of het zou gaan om het eiwit gluten in tarwe. Het zou ook kunnen gaan om andere eiwitten of
om de afwezigheid van zogenoemde FODMAPs.
FODMAP
FODMAP is een verzamelnaam voor Fermenteerbare Oligosacchariden, Disacchariden,
Monosacchariden And Polyolen. Al deze stofjes zijn korteketenkoolhydraten (suikers) in de voeding.
Deze koolhydraten zijn fructanen, galactanen, lactose, (overmaat aan) fructose en polyolen
(suikeralcoholen). Korteketenkoolhydraten zijn kleine osmotische moleculen die slecht worden
geabsorbeerd in de dunne darm. Fructanen, fructose en lactose trekken vocht aan waardoor de darm
opzwelt. Door de druk en het extra vocht in de darm kan een opgeblazen gevoel, pijn en/of diarree
ontstaan. Fructanen en polyolen komen (deels) onverteerd in de dikke darm terecht waar ze langzaam
worden gefermenteerd door bacteriën. Hierdoor kunnen veel stoffen en gassen ontstaan die de darm
kunnen prikkelen en buikklachten zoals pijn en winderigheid veroorzaken bij PDS-patiënten die
daarvoor gevoelig zijn. Onderzoek door Sue Shephard heeft bewezen dat fructanen en fructose bij meer
dan 75% van de mensen met PDS klachten kunnen veroorzaken; glucose bij minder dan 10%.
FODMAP-dieet
Er is een groeiend aantal wetenschappelijke onderzoeken uit de hele wereld waaruit blijkt dat het
verminderen van FODMAPs in de voeding kan helpen bij het verminderen van klachten bij mensen met
PDS. In een wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd in het Verenigd Koninkrijk werd bewezen dat het
laag-FODMAP-dieet heel effectief kan zijn in het verlichten van de symptomen (76% van de deelnemers
bereikte symptoomcontrole). Bij het meest recente onderzoek bleek dat de meeste mensen na zeven
dagen verbetering bemerkten; 70% van alle deelnemers voelde zich beter na het volgen van het laagFODMAP-dieet.
Het dieet bestaat uit twee fasen: het eliminatiedieet, gevolgd door herintroductie om erachter te komen
waardoor de klachten veroorzaakt worden. Tijdens het eliminatiedieet worden gedurende vier tot acht
weken de FODMAPs weggelaten. Denk aan sommige groentes, fruitsoorten, tarwe en zuivelproducten.
Door minder producten te eten die hoog zijn in FODMAPs kunnen de klachten enorm worden
verminderd.
Voorbeelden van gewone levensmiddelen die FODMAPs bevatten:
•
gewoon tarwebrood en roggebrood (fructanen)
•
ui, knoflook, chirorei (fructanen)
•
bonen en peulvruchten zoals linzen en kikkererwten (galactanen)
•
melkproducten (lactose)
•
honing (fructose)
•
appels, peren, perziken, nectarines (fructose)
•
abrikozen, avocado (polyolen)
•
zoetstoffen (zoals sorbitol, mannitol, xylitol), vaak toegevoegd aan suikervrije tandpasta en snoepjes
(polyolen).
Alle FODMAPs weglaten?
Het is niet nodig om alle koolhydraten te schrappen. Het gaat slechts om een bepaalde groep. Gewone
suiker is bijvoorbeeld met mate toegestaan. Bepaalde granen zoals spelt, boekweit en haver zijn ook
toegestaan, maar tarwe en rogge niet. Dit komt door de aanwezigheid van fructanen en niet door de
aanwezigheid van gluten.
Niet iedereen met PDS reageert hetzelfde op alle FODMAPs. Het doel van dit dieet is om erachter te
komen welke koolhydraten klachten veroorzaken. Het advies is om een aantal weken alle
korteketenkoolhydraten uit de voeding weg te laten. De meeste mensen merken na drie weken een
flinke verbetering.
Diëtist
Het is een behoorlijk streng dieet. Schakel voor de begeleiding dus een diëtist in. Hij/zij kan helpen met
tips om voldoende variatie in de voeding te houden en om etiketten te lezen. Fructanen zoals tarwe,
inuline, knoflook(poeder) en uien(poeder) zitten bijvoorbeeld in veel fabrieksmatige producten. Ook helpt
de diëtist met het stapsgewijs herintroduceren van de koolhydraten (per FODMAP-groep). Eerst wordt
bijvoorbeeld fructose geherintroduceerd (appels, mango, honing) of lactose (melk, yoghurt). Als de
klachten dan terugkomen, is het duidelijk wat de boosdoeners zijn van de darmklachten. Na de
herintroductie wordt weer teruggegaan naar het basisdieet en daarna wordt een andere
koolhydraatgroep getest. Als alle groepen getest zijn kunnen de koolhydraten met FODMAPs gegeten
worden die geen klachten veroorzaken.
Levenslang FODMAP-dieet?
Het laag-FODMAP-dieet duurt meestal een week of acht, maar kan ook langer duren, afhankelijk van
het resultaat en de gevoeligheid voor de diverse FODMAPs. Na het uittesten van alle FODMAPgroepen is bekend welke koolhydraten beter weggelaten kunnen worden en welke koolhydraten geen
klachten veroorzaken. Het is sowieso aan te raden producten met FODMAPs niet in grote mate te eten.
Mensen met PDS kunnen altijd gevoelig reageren op voeding, zeker als de factor stress mee speelt.
Ook het FODMAP-dieet proberen?
Neem contact op met een diëtist die gespecialiseerd is in het dieet. Een overzicht met producten die
laag en hoog in FODMAPs staan op www.fodmapdieet.nl of http://fodmap-dieet.nl/gratis-download Op
deze laatste site zijn ook gespecialiseerde diëtisten te vinden. Een uitgebreid overzicht van producten
die zijn toegestaan vindt u bijvoorbeeld op www.fodmapdieet.nl.Voor een smartphone is de 'Low
Fodmap'-app van The Monash University beschikbaar. Deze wordt regelmatig geüpdatet.
Marloes Collins is directeur van het Allergieplatform en Sigrid van der Marel-Sluijter is diëtist. Meer
informatie vindt u ook op www.hetdieetadvies.nl