Beter af met minder: bewust gebruik psychofarmaca

Beter af met minder: bewust gebruik psychofarmaca
Factsheet VG, 30 mei 2016
Achtergrond
Het vaststellen van een psychische ziekte bij mensen met een verstandelijke beperking is niet
eenvoudig. Het is lastig symptomen te onderkennen en bovendien zeggen die symptomen in
diagnostische zin minder dan bij normaalbegaafde mensen. Om psychische ziekten of problemen
te behandelen, worden vaak psychofarmaca voorgeschreven. Maar door die moeilijke diagnostiek
gebeurt dit ook vaak zonder geldige indicatie. Bijvoorbeeld bij onbegrepen gedrag, zoals
zelfverwonding of agressieve uitbarstingen. Terwijl de effectiviteit van psychofarmaca bij
onbegrepen gedrag beperkt is en niet wetenschappelijk bewezen.
Psychofarmaca hebben vaak bijwerkingen, soms schadelijk, en er zijn aanwijzingen dat mensen
met een verstandelijke beperking meer gevoelig zijn voor het krijgen van die bijwerkingen. Toch
worden psychofarmaca vaak langdurig voorgeschreven voor onbegrepen gedrag bij mensen met
een verstandelijke beperking. De hoogste tijd dus om het gebruik ervan op onjuiste indicaties te
verminderen.
Het project
Het project ‘Beter af met minder: bewust gebruik van psychofarmaca’ is bedoeld voor mensen
met een verstandelijke beperking en mensen met dementie in verpleeghuizen. Het project wordt
uitgevoerd door Vilans (kenniscentrum voor langdurige zorg), het Universitair Medisch Centrum
Groningen (afdeling huisartsgeneeskunde, sectie ouderengeneeskunde) en de researchafdeling van
het Centrum Verstandelijke Beperking en Psychiatrie/GGZ Drenthe.
In deze factsheet vindt u meer informatie over het project voor mensen met een verstandelijke
beperking.
Doel van het project:
 Minder oneigenlijk gebruik van psychofarmaca bij mensen met een verstandelijke beperking.
 Vergroten van de kennis van begeleiders over psychofarmaca
Onze aanpak
U bepaalt zelf op welke manier u aan de slag wilt. U kunt kiezen voor de intensieve variant waarin
de begeleidingsteams een e-learning module volgen of de doe-het-zelf-variant waarin u als
organisatie zelf aan de slag gaat.
Intensieve variant
Binnen deze variant wordt u op basis van toeval toegewezen aan de groep e-learning module,
waarbij u telefonisch of via e-mail vragen kunt stellen aan een coach van Vilans òf aan de groep
e-learning module met begeleiding op locatie door een coach van Vilans. Daarnaast kunt u
natuurlijk altijd gebruik maken van de Vilans-toolkit voor het programma.
E-learning module
De e-learning module psychofarmacagebruik bij mensen met een verstandelijke beperking is een
intensieve module die door alle begeleiders binnen een team wordt gevolgd. De module richt
zich op:
- bewustwording en inzicht van het gebruik van en algemene basiskennis over
psychofarmaca
- het proces rondom het voorschrijven en evalueren van het psychofarmacagebruik
- de rol van de verschillende disciplines, met in het bijzonder de begeleider
Binnen de module wordt voortdurend een koppeling gemaakt met de eigen praktijk.
Wat kunt u van Vilans verwachten als u begeleiding op locatie door een coach van Vilans krijgt?
Gedurende een periode van maximaal 12 maanden krijgt u deskundige ondersteuning van een
van de coaches van Vilans in de vorm van:
- coaching van de interne projectleider en verbeterteam
- meedenken over plan van aanpak om oneigenlijk psychofarmacagebruik terug te dringen
- meedenken over de inbedding van een multidisciplinaire aanpak in de organisatie en de
inbreng van familie en mantelzorgers.
Daarnaast biedt de coach inhoudelijke kennis over (afbouw van) psychofarmaca, ondersteuning
om de beweging in de organisatie op gang te krijgen, toegang tot tools, methodieken en
leernetwerken en de blik van een ‘kritische vriend’.
De onderzoekers verzamelen de volgende gegevens in de intensieve variant (onafhankelijk van of
er wel of geen directe begeleiding op locatie door een coach is ):
Doel
Welke gegevens
Informatiebron
Hoofddoel:
vermindering
psychofarmaca
gebruik voor onjuiste
indicatie
Nevendoel: verhogen
kennisniveau
Cliëntkenmerken, (onjuist)
psychofarmacagebruik en
vrijheidsbeperking
Gegevens uit cliëntdossier
Kennisniveau en verwachtingen
psychofarmacagebruik
Vragenlijsten begeleiders
Procesanalyse
Knelpunten analyse zorgproces &
bevorderende en belemmerende
factoren
Vragenlijsten professionals
tabel 1 Verzameling gegevens ‘ intensieve traject’
Voor beide e-learning groepen zijn er vier meetmomenten; T0 aan het begin van het onderzoek
ca. 1 maand voor de aanvang van de e-learning module (base-line), T1 vier maanden later, kort
na het beëindigen van de e-learining module, T3, twee maanden en T4, vier maanden na het
beëindigen van de e-learning module.
Doe-het-zelf variant
Deze variant is vooral bedoeld voor organisaties die al een heldere visie hebben op het
verminderen van psychofarmaca en daar al het nodige voor hebben ingericht in hun organisatie.
De looptijd is maximaal 12 maanden. Projectleider en verbeterteam kunnen natuurlijk ook gebruik
maken van nieuwe tools, werkwijzen en inzichten op de Vilans-site.
In deze variant verzamelen we minder gegevens dan in de intensieve variant, namelijk bij de
start en na 8 maanden. We vragen de deelnemers om gegevens over onjuist gebruik zelf aan te
leveren.
Voor wie
In beide varianten betekent meedoen:
 dat u wilt investeren in verandering en menskracht;
 dat u wilt investeren in de leidende rol van gedragskundigen, artsen en persoonlijk begeleiders
in het verbeteren van de cliëntzorg (klinische leiderschap);
 dat u wilt investeren in de ervaringsdeskundigheid van cliënt en verwanten;
 dat u bereid bent gegevens aan te leveren voor onderzoek waar u zelf en anderen van
profiteren en die helpen de zorg & ondersteuning te verbeteren;
 dat minimaal 30 cliënten per locatie verspreid over enkele afdelingen kunnen deelnemen.
U kunt starten tussen juni 2016 en februari 2017, onafhankelijk van de variant die u kiest. In beide
varianten kunt u gebruik maken de toolkit van Vilans.
Meedoen
Wilt u meedoen? Ga dan naar het inschrijfformulier op de website van Vilans:
www.vilans.nl/minderpsychofarmacaAls wij uw aanmelding ontvangen hebben, nemen we zo snel
mogelijk contact met u op om uw voorkeur te bespreken en verdere afspraken te maken.
Heeft u nog vragen? Neem contact op met Anne-Mieke den Ouden, projectleider Vilans.
Contact
Vilans: Anne-Mieke den Ouden (MSc)
Senior adviseur organisatie ontwikkeling, Veilige zorg en Dementie zorg: Vilans
Tel: +31 (0)307892410 | +31 (0)624542789
Email: [email protected]
Onderzoek: Josien Jonker (MSc)
Junior onderzoeker: Centrum Verstandelijke Beperking en Psychiatrie
Email: [email protected]
Projectleider voor het onderzoek is dr. Gerda de Kuijper, hoofd afdeling Research en arts voor
verstandelijk gehandicapten. Zij is verbonden aan het Centrum Verstandelijke Beperking en
Psychiatrie/GGZ Drenthe.