PowerPoint-presentatie - Nederlands Genootschap van

Waarom sommige moslims
radicaal worden
Prof. dr. Jean Tillie
Universiteit van Amsterdam
Focus van onderzoek
Daadwerkelijk gewelddadige
voornemens, potentiele terroristen
(strafrechtelijke aanpak)
Keurt geweld goed
Niet
radicaliserend
(overgrote
meerderheid)
Radicaliseringsproces
Focus 12 interviews
Focus survey
Spectrum
Niet radicaal,
Nederlandse maatschappij
als legitiem
Zeer radicaal,
Nederlandse maatschappij
als niet legitiem
Definitie radicalisering




Delegitimatie: afname vertrouwen in gevestigde
samenleving (politiek en cultureel)
Proces
Onvoorspelbaar op individueel niveau
In elk gedachtegoed (dus: islam  radicalisme)
Diversiteit binnen islam én onder
radicale stromingen

Religieuze diversiteit:





Politieke diversiteit:
 Toenadering tot de samenleving
(democratisch actieven)
 Verwijdering (radicalen)

Diversiteit binnen
radicale stomingen
 Apolitieke salafi’s
 Politieke salafi’s
 Salafi jihadi's
Modern/liberaal
Pragmatisch
Conservatief
Orthodox/fundamentalistisch
Islamitisch radicalisme






Eigen religie superieur
Religie gemarginaliseerd en bedreigd
Politieke leiders verantwoordelijk
Religieuze elites verraders
Terug naar grondslagen geloof in politiek en
sociaal leven (‘salafisme’)
Actieve rol van echte gelovige
Islamitisch extremisme
Extreme vorm van radicalisme
 Utopie (vluchten uit de realiteit)
 Benadrukken eigen uitverkorenheid en
demoniseren van anderen
 Legitimeren eigen strijd en gebruikte
instrumenten, incl. geweld
‘Aangrijpingspunten’ voor radicaal
gedachtegoed






Orthodoxie
Islam als politiek strijdpunt zien & iets willen doen
Geen vertrouwen hebben in de (lokale) politiek
De eigen religieuze leiders slecht vinden
Utopisch denken (ideale wereld visualiseren)
Dichtoom wereldbeeld (de wereld bestaat uit groepen
mensen die lijnrecht tegenover elkaar staan)
Vergelijkbaarheid islamistisch-,
rechts-, links-extremisme

Object van acute dreiging
 Moslims; eigen volk; arbeiders

Bedreigend kwaad
 Afvalligen/seculiere macht; volksvijanden;
kapitalisme/fascisme/imperialisme

Utopie
 Islamitische wereld; volkseigen samenleving; klassenloze
maatschappij

Uitverkorenen
 Ware gelovigen; eigen ras; arbeiders

Zuiverend geweld
 Jihad; gewapende strijd; proletarische revolutie of nationale
bevrijdingsstrijd
Gevoeligheid voor radicalisering
Combinatie van twee kerndimensies:
 Een politieke:
 Islam als politiek strijdpunt: debat over islam wordt
negatief gevoerd en daar moet iets aan gedaan
worden

Een religieuze of ideologische:
 Orthodox religieuze opvattingen
Gevoeligheid voor radicalisering


De combinatie van de politieke (islam als politiek
strijdpunt) en religieuze dimensie (orthodoxie)
maakt gevoelig voor radicalisering
De politieke en religieuze dimensie hangen
echter niet samen!
 Wie orthodox is, vindt de islam niet automatisch een
politiek strijdpunt
 Wie de islam een politiek strijdpunt vindt, is niet
automatisch orthodox
Orthodoxie en islam als politiek
strijdpunt
Van de Amsterdamse moslims scoort:
 10% hoog op de orthodoxie dimensie
 21% hoog op de politieke dimensie (islam als
politiek strijdpunt)
 2% hoog op de religieuze én politieke
dimensie en is daarmee gevoelig voor
radicalisering
 Aantal radicalen en extremisten onbekend
Relatie met andere aangrijpingspunten voor radicalisering
Zij die hoog scoren op de politieke en religieuze
dimensie combineren dit vaker met:
 Dichotoom wereldbeeld (‘wij’ versus ‘zij’)
 Utopisch denken (nadenken over ideale
samenleving en de realiseerbaarheid daarvan)
Wat verklaart gevoeligheid voor
radicalisering?





Leeftijd: 16-18 jarigen (onder 16 jaar niet
onderzocht)
Sterke verbondenheid met de etnische groep
Sterk gevoel van discriminatie
Groot politiek wantrouwen
Sociaal isolement: niemand om echt mee te
praten
Wat verklaart gevoeligheid voor
radicalisering?



Geen verschil tussen etnische groepen:
Marokkaanse Amsterdammers niet gevoeliger
voor radicalisering dan andere etnische groepen
Integratieparadox (gepercipieerde uitsluiting bij
op Nederland georienteerde moslims)
Context van een gepolariseerde samenleving
Wat verklaart radicalisering?
Veldwerk onder salafi jihadi brengt drie drijfveren
van radicalisering naar voren:
1. Behoefte aan zingeving en houvast: de islam voor
rust en orde (breuk met oude levensstijl)
2. Behoefte aan binding: de islam die geborgenheid en
acceptatie brengt (respondenten die (religieuze)
buitenbeentjes waren)
3. Behoefte aan rechtvaardigheid: de islam als reactie
op onrecht
 Altijd een significant other
Aanbevelingen

Vergroot het maatschappelijk vertrouwen,
bijvoorbeeld:
 Bestrijd dichotome wereldbeelden (inclusief
taalgebruik; versterken stedelijke identiteit)
 Bestrijd sociaal isolement (weerbaarheid vrouwen;
algemeen: sociale cohesie, ‘weak links’)
 Bestrijd uitsluiting en discriminatie

Vergroot het politiek vertrouwen, bijvoorbeeld:
 Versterk het maatschappelijk middenveld
Aanbevelingen (vervolg)

Vergroot de religieuze weerbaarheid,
bijvoorbeeld:
 Toon diversiteit van de islam (ondersteuning
religieuze organisaties; informatie op internet)
 Ga meer ontspannen om met orthodoxe
geloofsinvullingen (‘toon’ van het debat)
 Ondersteun moskeeën in omgang met
radicaliserende jongeren
 Ondersteun professionals in het herkennen van en
omgaan met radicaliserende jongeren
Waarom sommige
moslims radicaal worden
Prof. dr. Jean Tillie
Universiteit van Amsterdam