Psychotische stoornissen in DSM V

Psychotische stoornissen
in DSM V
Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay)
Afdeling Psychiatrie
LUMC, Leiden
Kritiek op DSM IV
• Nauwelijks goede definitie van Schneideriaanse symptomen
• Subtyperingen niet betrouwbaar en niet valide
• Negatieve symptomen
• Grenzen tussen schizofrenie, bipolaire stoornis en schizoaffectieve stoornis zijn te vaag
• Katatonie
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
2
15 _______
november 2016
____
Schneideriaanse criteria
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
3
15 _______
november 2016
____
VeranderingenGRANTS
DSM V t.o.v. DSM IV
• Schizofrenie-spectrumstoornis ipv schizofrenie
• Geordend naar ernst, duur, hoeveelheid van de
symptomen
• Subtypen van schizofrenie zijn weggelaten
• Twee specificatie categorieën zijn toegevoegd,
beide gerelateerd aan katatonie.
• Katatonie is niet meer een subtype.
Veranderingen in DSM V
4
15 november 2016
Schizofreniespectrum
e.a. psychotische stoornissen
GRANTS
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Waanstoornis
Kortdurende psychotische stoornis
Schizofreniforme stoornis
Schizofrenie
Schizoaffectieve stoornis
Psychotische stoornis door middel/medicatie
Psychotische stoornis door somatische aandoening
Katatonie bij andere psychische stoornis
Katatonie door een somatische stoornis
Ongespecificeerde katatonie
Andere gespecificeerde schizofreniespectrumstoornis of andere
psychotische stoornis
12. Ongespecificeerde schizofreniespectrumstoornis of andere
psychotische stoornis
13. Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
Veranderingen in DSM V
5
15 november 2016
VeranderingenGRANTS
DSM V t.o.v. DSM IV
DSM IV
Titel: Schizofrenie
e.a. psychotische
stoornissen
DSM V
Titel:
schizofreniespectrum e.a.
psychotische stoornissen
Verschillen
-
Toegevoegd:
Schizotypische(persoonlijkheids) stoornis
Schizofrenie
Wordt spectrum stoornis
Het valt onder schizofreniespectrum, maar staat
beschreven in hfst persoonlijkheidsstoornissen
- ‘NB’ verwijderd bij criterium A (zie onder),
- altijd minimaal 2 kenmerken
- bizar is verdwenen
- van 2 kenmerken altijd of wanen of hallucinaties
of onsamenhangende spraak
- subtypes vervallen
- Stadiering toegevoegd
- Negatieve symptomen gespecificeerd
NB: slechts één symptoom uit criterium A is vereist indien de wanen bizar zijn, of wanneer hallucinaties bestaan uit een
stem die voortdurend commentaar levert op het gedrag of de gedachten van betrokkene, of uit twee of meer stemmen die
met elkaar spreken.
Veranderingen in DSM V
6
15 november 2016
VeranderingenGRANTS
DSM V t.o.v. DSM IV
DSM IV
DSM V
Verschillen
Schizoaffectieve stoornis
-
Longitudinale definitie ipv transversaal
Criterium A met belangrijk deel van de
episode stemmingsstoornis
Waanstoornis
-
Wanen hoeven niet non bizar van aard
Specificatie toegevoegd van wanen met
bizarre aard
Katatone type
schizofrenie,
Katatone stoornis
door somatische
aandoening
Katatonie door een andere
psychische stoornis, Katatonie
door een somatische stoornis,
ongespecificeerde katatonie
-
Uniforme kenmerken voor katatonie, met
specificatie bij ASS, unipolaire, bipolair en
psychotische stroornissen
Psychotische stoornis
NAO
Andere gespecificeerde
schizofrenie-spectrumstoornis
of andere psychotische
stoornis, Ongespecificeerde
schizofreniespectrum-stoornis
of andere psychotische
stoornis
-
NAO verdwijnt (min of meer)
Veranderingen in DSM V
7
15 november 2016
Vervolg
DSM IV
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
DSM V
Verschillen
Kortdurende
psychotische stoornis
Alleen tekstueel
Schizofreniforme
stoornis
Alleen tekstueel
Psychotische stoornis
door middel
Alleen tekstueel
Psychotische stoornis
door somatische
aandoening
Toevoeging criterium E
8
15 _______
november 2016
____
Specificaties
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
9
15 _______
november 2016
____
Dimensionele benadering
Op deze symptomen kan je de ernst benoemen (0-4):
• Wanen
• Hallucinaties
• Gedesorganiseerd spreken
• Abnormale psychomotoriek
• Negatieve symptomen
• Cognitieve symptomen
• Depressieve symptomen
• Manische symptomen
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
10
15 _______
november 2016
____
Waanstoornis 297.1
• A De aanwezigheid van een (non-bizarre) (of meerdere) wanen, met
een duur van 1 maand of langer
• B Aan criterium A voor schizofrenie is nooit voldaan
• NB Hallucinaties, indien aanwezig, zijn niet prominent en hangen
samen met het waanthema (bvb tactiele sensatie van insecten bij
parasietenwaan)
• C Afgezien van de invloed van de waan of de consequenties daarvan is
het functioneren niet duidelijk beperkt en is het gedrag niet
onmiskenbaar bizar of vreemd
• D Als er manische of depressieve episoden zijn opgetreden, zijn deze
kort vergeleken met de duur van de waanperioden relatief kort geweest
• E De stoornis is niet toe te schrijven aan fysiologische effecten van een
middel of door een andere medische aandoening, of door een andere
mentale aandoening zoals BDD of OCD.
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
11
15 _______
november 2016
____
Waanstoornis - vervolg
• Somatische type: ‘de waan dat patiënt een fysiek defect of
een andere somatische aandoening
• Toegevoegd: specificeer indien
• Met bizarre inhoud
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
12
15 _______
november 2016
____
Waanstoornis – beloop en ernst specificaties
Nadat de stoornis een jaar heeft geduurd:
• Eerste episode, momenteel acute fase
• Eerste episode, momenteel gedeeltelijk in remissie
• Eerste episode, volledig in remissie
• Multipele episoden, momenteel acute fase
• Multipele episoden, momenteel gedeeltelijk in remissie
• Multipele episoden, volledig in remissie
• Doorlopend
• Ongespecificeerd
• Specificeer actuele Ernst (0-4) van alle 5 symptomen
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
13
15 _______
november 2016
____
Waanstoornis – voorbeeld
• 297.1 waanstoornis met bizarre inhoud; Multipele episode,
momenteel gedeeltelijk in remissie, hallucinaties niet
aanwezig, wanen aanwezig matig ernstig, onsamenhangend
spreken niet aanwezig, gedesorganiseerd gedrag niet
aanwezig, negatieve symptomen niet aanwezig
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
14
15 _______
november 2016
____
Gelijk gebleven zijn
• Kortdurende psychotische stoornis
• Schizofreniforme stoornis
• Psychotische stoornis door een middel
• Bij een psychotische stoornis door een middel is toegevoegd:
• E De symptomen veroorzaken klinisch significante lijdensdruk
of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren
of het functioneren op andere belangrijke terreinen.
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
15
15 _______
november 2016
____
Schizofrenie 295.90
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
16
15 _______
november 2016
____
Schizofrenie 295.90
A Twee of meer van de volgende kenmerken, waarvan elk in
een periode van 1 maand een significant deel van de tijd
aanwezig is (of korter indien succesvol behandeld). Minstens 1
van deze moet 1,2 of 3 zijn:
1. wanen
2. hallucinaties
3. gedesorganiseerd spreken
4. ernstig gedesorganiseerd of katatoon gedrag
5. negatieve symptomen (zoals affectieve vervlakking
of
initiatiefverlies)
NB Alleen 1 criterium nodig als waan bizar is of hallucinaties
bestaan
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V uit voice over of 2 of17meer stemmen.
15 _______
november 2016
____
Schizofrenie vervolg
• F Als er een voorgeschiedenis is van een
autismespectrumstoornis of een communicatiestoornis met
een begin tijdens de kindertijd, wordt de aanvullende
classificatie schizofrenie alleen toegekend indien er, afgezien
van de overige vereiste symptomen voor schizofrenie, ook
gedurende minstens 1 maand (of korter, indien succesvol
behandeld) prominente wanen of hallucinaties zijn.
• Specificeer indien:
• Met katatonie
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
18
15 _______
november 2016
____
Schizofrenie - voorbeeld
• 295.90 Schizofrenie, multipele episodes, momenteel acute
episode, wanen aanwezig en ernstig, hallucinaties aanwezig
en ernstig, gedesorganiseerde spraak afwezig,
gedesorganiseerde psychomotoriek matig aanwezig,
negatieve symptomen niet aanwezig
• 250.00 diabetes type II
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
19
15 _______
november 2016
____
Schizoaffectieve stoornis 295.70
• A Een ononderbroken ziekteperiode waarin – ‘at some time’
– een depressieve of manische stemmingsepisode aanwezig
is gelijktijdig met kenmerken uit criterium A voor schizofrenie
• B Gedurende 2 of meer weken binnen de gehele duur van de
ziekte moet sprake zijn van wanen of hallucinaties in
afwezigheid van een depressieve of manische
stemmingsepisode
• C De symptomen die voldoen aan criteria voor een
stemmingsepisode zijn het grootste deel van de actieve en
restfase van de ziekte aanwezig
• D De stoornis kan niet worden toegeschreven aan de effecten
van een middel of aan een somatische aandoening
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
20
15 _______
november 2016
____
Katatonie bij een andere psychische aandoening
(katatonie als specificatie)
• A In het klinische beeld staan drie (of meer) van de volgende symptomen
op de voorgrond:
• Stupor
• Katalepsie
• Wasachtige buigzaamheid
• Mutisme
• Negativisme
• Poseren
• Motorische manierismen
• Motorische stereotypieën
• Agitatie
• Grimasseren
• Echolalie
• echopraxie
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
21
15 _______
november 2016
____
Katatonie door somatische aandoening
• Idem
• B Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk
onderzoek of laboratoriumuitslagen dat de symptomen het
directe pathofysiologische gevolg zijn van een somatische
aandoening
• C De stoornis kan niet beter worden verklaard door een
andere psychische stoornis (een manische episode bvb)
• D De stoornis treedt niet uitsluitend op in het beloop van een
delirium
• E De symptomen veroorzaken klinisch significante lijdensdruk
of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren
op andere belangrijke terreinen
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
22
15 _______
november 2016
____
Katatonie bij andere
psychische stoornis
GRANTS
Veranderingen in DSM V
23
15 november 2016
Katatonie bij andere
psychische stoornis
GRANTS
Veranderingen in DSM V
24
15 november 2016
Katatonie bij andere
psychische stoornis
GRANTS
Veranderingen in DSM V
25
15 november 2016
Katatonie bij andere psychische stoornis
Veranderingen in DSM V
26
15 november 2016
Katatonie, hoeGRANTS
moet je het coderen?
Codeer eerst de As I stoornis (bijv schizofrenie, bipolaire
stoornis) en daarna katatonie.
Geef de naam aan van de geassocieerde psychiatrische
stoornis na het woord katatonie, dus:
295.70
schizoaffectieve stoornis, depressieve type
293.89
katatonie bij een schizoaffectieve stoornis
Veranderingen in DSM V
27
15 november 2016
Katatonie door een somatische stoornis
Zelfde als “Katatonie bij andere psychische stoornis”
Veranderingen in DSM V
28
15 november 2016
Katatonie door een somatische stoornis
Verschil met “Katatonie bij andere psychische stoornis”
Veranderingen in DSM V
29
15 november 2016
Katatonie, hoeGRANTS
moet je het coderen?
Codeer eerst de somatische stoornis en daarna katatonie.
Geef de naam aan van de geassocieerde somatische
stoornis na het woord katatonie, dus:
572.20
hepatische encefalopathie
293.89
katatonie door hepatische encefalopathie
Veranderingen in DSM V
30
15 november 2016
Andere gespecificeerde schizofreniespectrumstoornis
of andere psychotische
stoornis 298.8
GRANTS
Deze diagnose (eigen de oude NAO) moet gevolgd worden
door de specifieke reden, bijv:
Andere gespecificeerde schizofreniespectrumstoornis
of andere psychotische stoornis vanwege persisterende
auditieve hallucinaties
Andere gespecificeerde schizofreniespectrumstoornis
of andere psychotische stoornis vanwege het overnemen van
psychotische verschijnselen bij een dominantie psychotische
partner
Andere gespecificeerde schizofreniespectrumstoornis
of andere psychotische stoornis vanwege subsyndromale
psychotische veschijnselen
Veranderingen in DSM V
31
15 november 2016
Ongespecificeerde schizofreniespectrumstoornis of
andere psychotische
stoornis 293.89
GRANTS
Voldoet niet aan ander diagnoses.
Deze diagnose (eigenlijk de oude NAO) hoeft niet gevolgd
te worden door de specifieke reden, dus als je dat niet wil
of kan aangeven. Door onvoldoende info.
Veranderingen in DSM V
32
15 november 2016
Subklinisch psychotisch syndroom
• Lobby voor vroegdetectie
• Nieuwe categorie
• Identificeren groep in aanloop naar psychotische stoornis
• Discussie niet afgerond
• Nader onderzoek
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
33
15 _______
november 2016
____
Conclusie
• In grote lijnen gelijk gebleven
• Belangrijkste wijzigingen schizofrenie, waanstoornis,
schizoaffectieve stoornis
• Katatonie
• Invoering dimensionaal concept is nog niet doorgevoerd, wel
in deel III Meetinstrumenten
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
34
15 _______
november 2016
____
Bronvermelding
• Rino Groep: in gesprek met Rikus Knegtering, psychiater
• DSM-5-nl.org
• Rajiv Tandon et al: Definition and description of schizophrenia
in the DSM-5.Schizophrenia Research 150 (2013) 3–10
• N. Tan, J. Van Os: Schizofreniespectrum en andere
psychotische stoornissen in de DSM-5. Tijdschrift voor
Psychiatrie 56(2014)3, 167-172
• D.W. Black, et al: DSM V Guidebook. American Psychiatric
Publishing, fifth ediotion.
• DSM V en DSM IV
Veranderingen
____ ________
in DSM
______
V
35
15 _______
november 2016
____