De Nationale Bank van België, een moderne centrale bank

De Nationale Bank van België,
een moderne centrale bank ten dienste van de gemeenschap
Inhoudstafel
2
De Nationale Bank van België,
de centrale bank van ons land 4
Europees kader
5
Kerntaken
5
Bestuur
6
Het monetaire beleid van het Eurosysteem:
zorgen voor stabiele prijzen
8
De hoofddoelstelling van het monetaire beleid: prijsstabiliteit
9
Een strategie met twee pijlers 9
De operationele aspecten van het monetaire beleid
10
Het beheer van de valutareserves
10
Financiële stabiliteit:
toezien op een weerbaar financieel systeem
12
Financieel toezicht
13
Crisispreventie
13
Crisisbeheer
14
Het Comité voor Financiële Stabiliteit
14
Biljetten in omloop brengen,
al sinds 1850 een privilege van de Nationale Bank van België
16
Andere diensten aan de gemeenschap
18
> Interbancaire betalingen
19
> Dienstverlening aan de Staat 19
> Economische en financiële informatie 20
Macro-economische informatie
20
Micro-economische informatie
20
Het onderwijs, een bevoorrechte partner
23
De internationale samenwerking
24
De Nationale Bank van België, een moderne centrale bank ten dienste van de gemeenschap
Inleiding
De Nationale Bank van België, een moderne centrale bank ten dienste van de gemeenschap
Al meer dan 150 jaar kent u ons.
Maar hoe goed kent u ons echt?
Zowat iedereen kent de Nationale Bank van België als de instelling die biljetten drukt en
geld in omloop brengt. Gisteren Belgische franken, vandaag euro’s. Maar we doen meer.
Veel meer, voor de Belgische economie.
Wij speelden een belangrijke rol bij de lancering van de Europese eenheidsmunt. Samen
met de Europese Centrale Bank en de andere centrale banken van het Eurosysteem zijn
we verantwoordelijk voor onze nieuwe munt en voor haar koopkracht. Maar we hebben
niet alleen oog voor de stabiliteit van de munt, we dragen ook bij tot de goede werking
van de hele Belgische financiële sector. En we zijn uiteraard een belangrijk studie- en
informatiecentrum.
Dat we stabiliteit waarborgen in een voortdurend veranderende wereld, belet ons
niet om zelf te evolueren door in een Europees verband waar te maken wat wij eigenlijk
al meer dan 150 jaar voor België doen: diensten aanbieden van de hoogste kwaliteit.
/3
Guy Quaden
Gouverneur
De Nationale Bank van België,
de centrale bank van ons land
De instelling die over het uitgifteprivilege beschikt wordt de centrale bank genoemd. De commerciële
banken moeten noodzakelijkerwijs bij haar terecht om zich te bevoorraden met bankbiljetten.
De Nationale Bank is sinds 1850 de centrale bank van België. Ze voert taken uit van algemeen
belang op nationaal en internationaal vlak.
Hoewel de Nationale Bank werd opgericht in de vorm van een naamloze vennootschap, zijn de
opdrachten die zij in het algemeen belang vervult - zoals bij elke centrale bank - determinerend
voor haar activiteiten en werking.
Sinds 1 januari 1999 maakt de Nationale Bank deel uit van het Eurosysteem, dat bestaat uit de
Europese Centrale Bank (de ECB, die gevestigd is in Frankfurt) en de centrale banken van de landen
die de euro als munt hebben. Het Eurosysteem heeft een gemeenschappelijk monetair beleid dat
door de Raad van bestuur van de ECB wordt bepaald. De zes leden van de directie van de ECB en
de gouverneurs van de nationale banken van de eurolanden - waaronder de gouverneur van de
Nationale Bank van België - zijn lid van die raad, die het belangrijkste besluitvormende orgaan
van het Eurosysteem is. De Nationale Bank verleent haar medewerking aan de voorbereiding en
de tenuitvoerlegging van de beslissingen van dat orgaan.
Kerntaken
Moderne centrale banken brengen de bankbiljetten in omloop, beschermen de koopkracht
en zien toe op de weerbaarheid van het financieel systeem.
Deze bondige definitie beschrijft de kerntaken van een centrale bank van de 21e eeuw.
Bijna alle centrale banken voeren daarnaast bijkomende opdrachten uit ten dienste van de gemeenschap.
Voor de Nationale Bank van België maken deze een aanzienlijk deel van haar activiteiten uit. Ze
beheert verschillende betaalsystemen, brengt een belangrijk aantal analyses en studies uit over
de economie en bepaalde economische sectoren, en staat in voor het opmaken en analyseren
van waarschijnlijk het grootste aantal economische en financiële statistieken in ons land. De Nationale
Bank beheert daarnaast eveneens de balanscentrale waar elke ondernemer zijn jaarrekeningen
neerlegt en twee kredietcentrales waarvan die voor kredieten aan particulieren bij het publiek het
bekendst is. De meeste van deze taken werden haar toevertrouwd door de wetgever.
Deze brochure beschrijft kort een aantal van de activiteiten van de Nationale Bank. Hoe deze het
afgelopen jaar evolueerden kunt u erop nalezen in deel twee van het jaarverslag. Alle publicaties
van de Nationale Bank staan op: www.nbb.be, waar u ook terecht kunt voor meer gedetailleerde
informatie.
De Nationale Bank van België, de centrale bank van ons land
Europees kader
4/
Bestuur
De Nationale Bank van België, de centrale bank van ons land
De Nationale Bank is steeds een atypische naamloze vennootschap geweest. Het overwicht van
haar opdrachten van algemeen belang was van bij de oorsprong aanwezig en is thans verankerd
in het Verdrag van Maastricht. Het wordt weerspiegeld in een bestuur waarvan de doelstellingen
zelf verschillend zijn van die van een gemeenrechtelijke vennootschap.
/7
De organieke wet, de statuten en de Europese regelgeving onderwerpen de Nationale Bank
nochtans aan regels die even stringent zijn als de aanbevelingen van de Belgische corporate
governance code. In haar tweevoudige hoedanigheid van centrale bank en beursgenoteerde
vennootschap wenst ze het bijzondere karakter van haar statuut en functionering te verklaren.
Daarom publiceert de Nationale Bank een verklaring over het bestuur op haar website. Sinds de
invoering van de euro werd de onafhankelijkheid van de centrale banken versterkt; wat ze ertoe
brengt meer rekenschap af te leggen van hun handelingen en beslissingen (accountability).
De samenstelling en de functionering van de beheers- en controleorganen weerspiegelen het
bijzondere karakter van de Nationale Bank, een vennootschap waar de Staat tegelijk als aandeelhouder
en als soevereine Staat optreedt in het algemeen belang. De gouverneur bestuurt de instelling. Hij
zit het Directiecomité en de Regentenraad voor en laat hun beslissingen uitvoeren. Het Directiecomité
is samengesteld uit de gouverneur en ten hoogste zeven directeurs. Het Directiecomité beheert
de Bank en bepaalt de oriëntering van haar beleid. De gouverneur en de directeurs oefenen elk
gezag uit over een of meerdere departementen en diensten van de Bank.
De Regentenraad is samengesteld uit de gouverneur, de directeurs en tien regenten. De regenten
vertegenwoordigen de verschillende sociaaleconomische kringen van het land. De Regentenraad
wisselt van gedachten over de algemene kwesties met betrekking tot de economische toestand
van het land en van de Europese Unie. Hij keurt de jaarrekening, de begroting en de winstverdeling
goed. Het College van Censoren telt tien leden. Het heeft tot opdracht toe te zien op de voorbereiding
en de uitvoering van de begroting. De algemene vergadering ten slotte is geen orgaan van de Nationale
Bank en heeft niet dezelfde bevoegdheden als die van een gemeenrechtelijke vennootschap. Die
werden immers voor het grootste deel toevertrouwd aan de Regentenraad die de belangen van de
hele Belgische samenleving vertegenwoordigt. De algemene vergadering verkiest echter wel de
regenten en de censoren (op voordracht van de belangrijkste sociaaleconomische organisaties en van
de minister van Financiën) en neemt kennis van het verslag over het beheer van het afgelopen jaar.
Het monetaire beleid van het Eurosysteem
Zorgen voor stabiele prijzen
De Nationale Bank neemt sinds 1 januari 1999 actief deel aan de bepaling en de uitvoering
van het monetaire beleid van het Eurosysteem. De prijsstabiliteit handhaven in het eurogebied,
dat is de hoofddoelstelling die het Eurosysteem door het Verdrag van Maastricht kreeg
toevertrouwd.
De monetaire-beleidsvoering door het Eurosysteem berust op twee principes: de beslissingen
worden centraal genomen en in hoge mate decentraal uitgevoerd.
De belangrijkste beslissingen worden genomen door de Raad van bestuur van de ECB, op basis
van het principe “één persoon, één stem”. De monetaire-beleidsverrichtingen worden via de nationale
centrale banken uitgevoerd. Banken die bij het Eurosysteem krediet willen opnemen, doen dat
via de nationale centrale bank van hun land.
De lidstaten die het Verdrag van Maastricht ondertekenden, waren ervan overtuigd dat een monetair
beleid dat de koopkracht vrijwaart het meest bijdraagt tot een verbetering van de economische
vooruitzichten en een verhoging van de levensstandaard. In het verleden is gebleken dat zowel
een algemene aanhoudende prijsstijging (inflatie) als prijsdaling (deflatie), schadelijk zijn. Zij verstoren
immers de informatie die in het prijssysteem is vervat, wijzigen ongemerkt de reële waarde van
de contracten en van het sparen, doen de onzekerheid toenemen en belemmeren bijgevolg de
doelmatige toewijzing van middelen, de investeringen en de groei. Elke nationale economie telt
miljoenen prijzen waarvan er op elk ogenblik stijgen en dalen. Waar het op aankomt is het algemeen
gemiddelde van die prijzen dat wordt gemeten aan de hand van de index van de consumptieprijzen.
De Raad van bestuur van de ECB heeft een kwantitatieve definitie van prijsstabiliteit gepubliceerd
om een stabiel verankeringpunt voor de prijsverwachtingen te verschaffen en het publiek beter in staat
te stellen zijn acties te beoordelen. Prijsstabiliteit wordt gedefinieerd als een jaarlijkse stijging van de
geharmoniseerde consumptieprijsindex voor het eurogebied met minder dan - maar dichtbij - 2 pct.
Het Eurosysteem kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor schokken op de korte termijn,
zoals bv. een stijging van de olieprijs op de internationale markten, maar wel voor de trendmatige
prijsontwikkeling. Doordat zijn beleid op de middellange termijn is gericht, kan het daarenboven
geleidelijk en behoedzaam reageren op sommige onverwachte economische verstoringen.
Een strategie met twee pijlers
Het Eurosysteem heeft de prijzen niet rechtstreeks in de hand: die worden pas na een lang proces
beïnvloed door de werking van de monetaire-beleidsinstrumenten. Om die reden dient het
Eurosysteem niet te reageren op de vastgestelde wijzigingen in de consumptieprijsindex, maar wel,
bij voorbaat, op de ontwikkelingen die de prijsstabiliteit in de toekomst kunnen bedreigen. Die actie
berust op een grondige analyse van alle beschikbare informatie, ondergebracht in twee “pijlers”, de
economische analyse en de monetaire analyse.
De economische analyse heeft tot doel de risico’s voor de prijsstabiliteit op korte en middellange
termijn te identificeren. Ze is gebaseerd op de evaluatie van een groot aantal variabelen: prijsindexcijfers,
kostenindexcijfers (waaronder loonkosten), wisselkoersen, conjunctuurindicatoren, gegevens inzake
het begrotingsbeleid, indicatoren betreffende de financiële markten (zoals de langlopende rente) enz.
De Raad van bestuur van de ECB houdt met name rekening met de macro-economische vooruitzichten,
die op regelmatige tijdstippen door de diensten van het Eurosysteem worden uitgebracht.
De monetaire analyse geeft bijkomende informatie over de risico’s voor de prijsstabiliteit op
middellange en lange termijn. Ze bestudeert de evolutie van de geldhoeveelheid die in omloop is
en van de kredieten die de banken in het eurogebied toekennen.
Het monetaire beleid van het Eurosysteem
Hoofddoelstelling: prijsstabiliteit
8/
De operationele aspecten van het monetaire beleid
Het Eurosysteem is de “bank van de banken” van het eurogebied. Kredietinstellingen moeten zich
immers bij het Eurosysteem liquide middelen verschaffen om te beantwoorden aan de vraag naar
biljetten, en om reserves aan te leggen bij de nationale centrale banken. Door de condities te wijzigen
waartegen deze liquiditeiten worden verstrekt, beïnvloedt het Eurosysteem de geldmarktrente.
Het Eurosysteem maakt vooral gebruik van volgende instrumenten:
1. o
penmarktverrichtingen, waarbij de wekelijkse krediettoekenningen met een looptijd van een
week, een centrale rol spelen;
2. z ogeheten finetuning operaties, waardoor occasioneel liquiditeiten worden verstrekt of onttrokken;
Het monetaire beleid van het Eurosysteem
3. p
ermanente faciliteiten, dat wil zeggen “loketten” waar de financiële instellingen voor één dag
en tegen vooraf aangekondigde rentetarieven middelen kunnen lenen of storten.
10/11
De monetaire-beleidsbeslissingen worden genomen door de Raad van bestuur van de ECB die
doorgaans één donderdag op twee in Frankfurt vergadert. Daar wordt de rente bepaald waartegen
de wekelijkse kredieten aan de kredietinstellingen worden verstrekt. Dat is de belangrijkste indicator
van het door het Eurosysteem gevoerde monetaire beleid.
Hoe beïnvloeden de monetaire beleidsbeslissingen de economie?
Het Eurosysteem bepaalt zelf zijn rentetarieven en het liquiditeitsvolume dat aan de banken wordt
verstrekt. Daardoor beïnvloedt het in hoge mate de zeer korte rentetarieven waartegen de banken
op de geldmarkt aan elkaar kredieten verstrekken.
Hoe kan op de prijzen worden ingewerkt door de zeer korte geldmarktrentes te beïnvloeden?
Een voorbeeld. Veronderstellen we dat een sterke stijging van de olieprijzen of een forse toename
van de economische activiteit bij een intensief gebruik van de productiecapaciteit het risico op
inflatie doet toenemen. De centrale bank moet dan een restrictiever monetair beleid voeren: zij
maakt geld duurder door de zeer korte geldmarktrentes te verhogen. De commerciële banken
zullen deze rentestijging doorrekenen in de rente die ze hun klanten aanrekenen.
Die renteverhoging maakt leningen duurder zowel voor de ondernemingen als voor de particulieren,
wat de toename van de kredieten zal afremmen. Sparen wordt bij hogere rentevoeten daarentegen
interessanter, waardoor de gezinnen minder zullen gaan verbruiken.
Als gevolg daarvan zal de rentestijging de vraag naar consumptie- en investeringsgoederen
(machines, gebouwen) doen verminderen. Hierop zullen de ondernemingen - om competitief te blijven
en hun cliënteel te behouden - hun prijzen moeten laten dalen of ze ten minste constant houden.
Als het aanbod stabiel is en de vraag verzwakt, zal de inflatie teruglopen.
Wanneer er geen risico op inflatie bestaat, zal de centrale bank de rente daarentegen onveranderd
kunnen laten of ze laten dalen.
Het beheer van de valutareserves
De Nationale Bank houdt de officiële valutareserves van België aan en beheert ze. Hierbij gaat
het om goud, goudvorderingen en vreemde valuta’s. Deze reserves worden beheerd voor rekening
van de Belgische economie. Ze vormen een patrimonium dat aangewend wordt voor het uitvoeren
van opdrachten van algemeen belang van de Nationale Bank, in het bijzonder op het gebied van
het monetaire en het wisselkoersbeleid.
Financiële stabiliteit
Toezien op een weerbaar financieel systeem
Een financieel stelsel handhaven dat tegelijk efficiënt en weerbaar is, vormt, naast zorgen
voor monetaire stabiliteit een belangrijke doelstelling voor elke moderne centrale bank.
De uitdaging bestaat erin de marktmechanismen ten volle te laten spelen en tegelijk
grote verstoringen van het financiële stelsel te vermijden, omdat die een gevaar zouden
kunnen vormen voor de werking van alle sectoren van de economie. Financiële stabiliteit
vereist drie vormen van beleid: financieel toezicht, crisispreventie en crisisbeheer.
Financieel toezicht
Financieel toezicht behelst twee aspecten. Enerzijds is er het toezicht op de soliditeit van de individuele
instellingen, het zogenaamde microprudentiële toezicht, dat in België tot de bevoegdheid van
de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) behoort. Anderzijds is er het
macroprudentiële toezicht: het toezicht op de goede werking van het financiële stelsel in zijn geheel
en het vermijden van belangrijke crisissen. Dat behoort tot de bevoegdheid van de Nationale Bank.
De ontwikkelingen in het financiewezen, zowel in België als op wereldvlak, worden gekenmerkt
door internationalisatie en een groeiende desegmentering van de activiteiten. Deze diversifiëring
ging gepaard met een concentratieproces, dat een beperkt aantal grote instellingen deed ontstaan.
In deze context zijn preventie en crisismanagement dan ook cruciaal.
Bovendien behoort het toezicht op de betalings- en effectenverrekeningsstelsels tot de fundamentele
taken van een centrale bank. Centrale banken zijn vooral bekend omdat ze de bankbiljetten in omloop
brengen maar zij staan er daarnaast ook voor in dat alle betalingen veilig verlopen.
Crisispreventie
Preventie stoelt op een aantal regels en normen om de veilige en doeltreffende werking van het
financiële systeem te bevorderen. Deze regels en normen houden verband met zeer uiteenlopende
domeinen, zoals de balansstructuur van de financiële instellingen, de technieken en instrumenten
om risico’s te beheersen, de mededingings- en markttoegangregels, de wijze waarop financiële
informatie wordt verspreid, of de principes die markttransparantie en deugdelijk bestuur waarborgen.
Op het vlak van preventie worden de regels en standaarden voor de financiële markten en instellingen
voornamelijk op supranationaal niveau opgesteld. Steeds meer Belgische wetten en regelgevingen
met betrekking tot de financiële instellingen en markten zetten EU-richtlijnen of regelgeving van
internationale instellingen om, in het bijzonder van het Bazelse Comité voor bankentoezicht.
De Nationale Bank werkt hieraan mee.
Financiële stabiliteit
Met systeemrisico doelt men op het risico dat het hele financiële systeem bedreigt als een aantal
kredietinstellingen hun verplichtingen t.o.v. de andere instellingen niet nakomt. In dat verband
spreekt men van een domino-effect: een instelling die niet over de nodige gelden beschikt om
een andere te betalen, bezorgt die laatste moeilijkheden om haar eigen verplichtingen na te komen
tegenover een derde instelling, enz. Eén instelling kan dus in haar val de andere meesleuren.
12/13
Crisisbeheer
Het nauwlettend toezicht op de markten en de financiële instellingen en het bestaan van aangepaste
wet- en regelgeving nemen niet weg dat de autoriteiten voorbereid moeten zijn op eventuele
financiële incidenten. De regelingen en structuren die in dat verband werden opgezet, behoren
tot het domein van het crisisbeheer, het derde belangrijke aspect van het beleid dat financiële
stabiliteit wil waarborgen (naast financieel toezicht en crisispreventie).
De centrale banken hebben een heel bijzondere verantwoordelijkheid als er zich een crisis voordoet
vermits zij als ultieme kredietverstrekker van het nationale financiële systeem moeten evalueren
of ze aan de banken in moeilijkheden hulp zullen bieden in de vorm van noodliquiditeiten.
Het Comité voor Financiële Stabiliteit
Financiële stabiliteit
De directiecomités van de Nationale Bank en van de Commissie voor het Bank-, Financie- en
assurantiewezen (CBFA) hebben hun samenwerking opgedreven in het vlak van het prudentieel
toezicht. Daardoor werd het mogelijk nieuwe synergieën te verwezenlijken en de teams die aan
complementaire onderwerpen werken nader tot elkaar te brengen.
14/15
Het Comité voor Financiële Stabiliteit (CFS), dat de directiecomités van de Nationale Bank en van
de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen verenigt en dat door de gouverneur
van de Nationale Bank wordt voorgezeten, vormt de hoeksteen van het toezicht op de financiële
sector. Het onderzoekt alle aangelegenheden die van gemeenschappelijk belang zijn voor de Nationale
Bank en de CBFA, op het gebied van de stabiliteit van het financiële systeem, met inbegrip van
de coördinatie van het crisisbeheer.
Het CFS bevordert eveneens de samenwerking tussen de teams van de Nationale Bank die belast
zijn met het oversight van betalingssystemen en die van de CBFA die instaan voor de prudentiële
controle van die systemen.
Biljetten in omloop brengen
Sinds 1850 een privilege
van de Nationale Bank van België
Bankbiljetten zijn het bekendste product van de Nationale Bank. Ze heeft de Belgische
bankbiljetten die ze sinds 1850 in omloop bracht steeds zelf ontworpen en gedrukt. Alle
Belgische biljetten die de Nationale Bank sinds 1944 heeft uitgegeven, kunnen trouwens
nog steeds aan haar loketten worden omgeruild. Er bestaat hiervoor geen beperking in
de tijd.
Sinds 2002 deelt de Nationale Bank het uitgifteprivilege voor de eurobiljetten met de andere centrale
banken van het Eurosysteem en brengt ze de eurobiljetten in ons land in omloop. Als drukker is
ze gespecialiseerd in 50-eurobiljetten, maar ze drukt ook ander veiligheidsdrukwerk.
De Belgische euromunten worden geslagen door de Koninklijke Munt van België, een bevoegdheid
van de minister van Financiën. De Nationale Bank brengt ze voor rekening van de Staat in omloop.
De eurobankbiljetten zijn gemaakt van papier dat volledig uit katoenvezels bestaat. Ze bevatten
een efficiënte combinatie van veiligheidskenmerken waardoor ze tot de best beveiligde biljetten
ter wereld behoren. De eurobiljetten bevatten een watermerk, veiligheidsdraad, iriserende streep,
een hologram en vanaf 50 euro inkt die van kleur verandert als je het biljet schuin houdt.
Bepaalde delen van de biljetten hebben diepdruk, wat een duidelijk voelbaar reliëf achterlaat.
Ook de euromunten zijn geproduceerd met hoogstaande technische kenmerken waardoor vervalsingen
moeilijk zijn.
Het publiek neemt biljetten op aan de loketten van de banken en via de biljettenautomaten, die
door de banken worden beheerd. Om te voldoen aan de vraag van hun klanten, bevoorraden
de banken zich, via de waardevervoerders, bij de Nationale Bank. Het volume aan biljetten dat in
omloop is, hangt dus niet af van de Nationale Bank, maar van de vraag naar biljetten. En die vraag is
afhankelijk van de economische conjunctuur, van de voorkeur die het publiek heeft voor bepaalde
betaalmiddelen en van de seizoensgebonden schommelingen in de uitgaven van de gezinnen.
Banken wensen hun biljettenvoorraad zo efficiënt mogelijk te beheren, vandaar dat ze dagelijks
biljetten afhalen of storten bij de Nationale Bank. Deze heeft in primeur een computertoepassing
ontwikkeld waardoor de hele biljettenbehandeling en de boekhoudkundige verwerking ervan
werd geïnformatiseerd. Deze toepassing werd door andere centrale banken van het Eurosysteem
overgenomen. De bankbiljettenverwerking evolueerde aldus in de laatste tien jaar van een zeer
arbeidsintensieve naar een hoogtechnologische activiteit.
De biljetten die bij de Nationale Bank worden gestort, worden geteld en grondig nagekeken
voordat ze opnieuw in omloop worden gebracht. Een biljet komt om de drie tot vier maanden
bij de Nationale Bank terug. Het nazicht bij de Nationale Bank gebeurt door computergestuurde
sorteermachines met elektronische detectoren die de echtheid van de biljetten testen en nagaan
hoe ze eraan toe zijn. Versleten of vuile biljetten worden door de machine online versnipperd en
door nieuwe vervangen.
Erg beschadigde of gedeeltelijk vernietigde biljetten kunnen bij de Nationale Bank worden
binnengebracht. Na onderzoek worden de eigenaars vergoed volgens de regels die hierover in het
Eurosysteem zijn vastgelegd.
Biljetten in omloop brengen
Hoe worden biljetten in omloop gebracht?
16/17
Andere diensten aan de gemeenschap
Interbancaire betalingen
Dienstverlening aan de Staat
Economische en financiële informatie
Interbancair betalingsverkeer
De Nationale Bank is de spil van het interbancaire betalingsverkeer in ons land. Alle verrichtingen
waarbij twee banken betrokken zijn, worden via de Nationale Bank verrekend. Deze taken kregen
met de invoering van de eenheidsmunt een Europees perspectief: het zorgen voor efficiënte en
betrouwbare betalingssystemen is immers een van de kerntaken van het Eurosysteem. België
staat in de EU aan de top met girale en elektronische betalingen. De afwikkeling van deze betalingen
loopt over de computers van de Nationale Bank. Ruim 99,6% van de verrichtingen wordt vandaag
via geautomatiseerde systemen uitgewisseld en verrekend.
Het Eurosysteem wil girale betalingen binnen het eurogebied op termijn even efficiënt laten verlopen
als vandaag in de meest efficiënte nationale betalingssystemen. Dat is de doelstelling van het project
dat een eengemaakte ruimte voor betalingen in euro (Single Euro Payments Area -SEPA) wil creëren.
Daarvoor moeten met name de nationale betaalinstrumenten (overschrijvingen, domiciliëringen en
kaartbetalingen) worden omgevormd tot gestandaardiseerde Europese instrumenten.
Diensten aan de Staat
De Nationale Bank verleent kosteloos een aantal diensten aan de federale Staat. Zij vervult meer
bepaald de taak van Rijkskassier: de federale Staat heeft een rekening bij de Nationale Bank waarop
zijn inkomsten en uitgaven worden gecentraliseerd. Ook het saldo van de verrichtingen van de Post
en de transacties die de Nationale Bank uitvoert voor rekening van de Staat in het kader van de uitgifte,
de rentebetalingen en de terugbetaling van de staatsleningen komt op deze rekening terecht.
De Nationale Bank verleent immers haar medewerking aan de uitgifte en de financiële dienst van
de staatsleningen. De effecten en de coupons van deze leningen worden voornamelijk terugbetaald
via de kredietinstellingen, die ze op hun beurt bij de Nationale Bank aanbieden.
De Nationale Bank is ook belast met het dagelijks beheer van het Rentenfonds, dat verschillende
taken vervult met betrekking tot de secundaire markt van effecten van de overheidsschuld. Door op
te treden op de beurs, waarborgt het Rentenfonds aan de particulieren dat hun aan- of verkooporders
van overheidsleningen tegen een correcte prijs worden uitgevoerd.
Andere diensten aan de gemeenschap
De Nationale Bank speelt een actieve rol in meerdere betalingssystemen. Een van die betalingssystemen
verwerkt betalingen van relatief kleine bedragen, die de overgrote meerderheid van alle girale
betalingen uitmaken. Het gaat daarbij om overschrijvingen; betalingen met betaal- en kredietkaarten,
domiciliëringen en cheques. Door de invoering van de euro en het gemeenschappelijke monetaire
beleid moesten betalingen tussen de lidstaten van de monetaire unie ook snel kunnen gebeuren.
Daartoe werd TARGET gecreëerd, een Europees betalingssysteem om binnen de Europese Unie
betalingsopdrachten in euro uit te wisselen.
18/19
Economische en financiële informatie
De Nationale Bank speelt een belangrijke rol bij het verzamelen, analyseren en verspreiden van
economische en financiële informatie. Dat geldt zowel voor gegevens die betrekking hebben op
de Belgische economie in haar geheel als voor informatie over bedrijven. De overheid vraagt de
Nationale Bank hierover om advies.
Macro-economische informatie
Andere diensten aan de gemeenschap
De formulering en tenuitvoerlegging van het monetaire beleid en de coördinatie van dat beleid met
de andere economische beleidsvormen vergen heel wat voorbereidende analyse en onderzoekswerkzaamheden. De Nationale Bank bestudeert zeer uiteenlopende onderwerpen die onder meer
betrekking hebben op de economische activiteit in België en in het buitenland, de arbeidsmarkt,
het verloop van prijzen, kosten en inkomens, de overheidsfinanciën en de financiële markten.
20/21
Via haar publicaties informeert ze het publiek over de resultaten van een aantal van die analyses.
De bekendste publicatie van de Nationale Bank is het Jaarverslag dat een volledig overzicht
geeft van de economische en financiële situatie van België in zijn internationale omgeving. Meer
specifieke analyses verschijnen in het Economisch Tijdschrift, de Financial Stability Review,
en in de Working Papers.
De NBB speelt bovendien de rol van economisch adviseur. Haar vertegenwoordigers nemen als lid
of als deskundige deel aan de werkzaamheden van talrijke nationale organen zoals de Hoge Raad van
Financiën, de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid en de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven.
In tegenstelling tot andere centrale banken stelt de Nationale Bank het merendeel van de Belgische
economische en financiële statistieken op. Zo staat ze onder meer in voor de betalingsbalans, de
bancaire statistieken, de indicatoren betreffende het vertrouwen van de consumenten en van de
bedrijfsleiders en, voor rekening van het Instituut voor de Nationale Rekeningen - de nationale en
regionale rekeningen - en de statistieken inzake de buitenlandse handel. De Nationale Bank publiceert
statistische gegevens in diverse vormen en verstrekt aan tal van internationale organisaties de
gegevens met betrekking tot België die zij nodig hebben.
Micro-economische informatie
Naast haar opdracht in het vlak van statistiek en macro-economische studies, beschikt de Nationale
Bank ook over zeer veel bedrijfseconomische informatie.
De Balanscentrale zamelt de jaarrekeningen van bijna alle in België actieve vennootschappen in,
verwerkt ze en stelt ze ter beschikking van alle geïnteresseerden. Op basis van de verzamelde
gegevens publiceert de Balanscentrale sectorale statistieken. Sedert 1996 zamelt zij ook de “sociale
balansen” in die ondernemingen en verenigingen moeten opstellen. Ze stelt ook ondernemingsdossiers op.
De Centrale voor kredieten aan ondernemingen registreert de kredieten van ten minste
25.000 euro die door de in België gevestigde kredietinstellingen voor beroepsdoeleinden worden
verstrekt. De deelnemende instellingen kunnen die gegevens consulteren waardoor de Centrale
een belangrijk instrument is om kredietrisico’s te evalueren Sinds begin 2005 wisselt deze centrale
gegevens uit met de centrales uit zes andere landen (Duitsland, Frankrijk, Italië, Oostenrijk,
Portugal en Spanje).
De gegevens uit de Balanscentrale, de Kredietcentrales en de statistieken die de Nationale Bank
voor het Instituut voor de Nationale Rekeningen opstelt, worden ook gebruikt om bedrijfstakken
vanuit een nieuwe invalshoek te bekijken. De Nationale Bank publiceert dan ook geregeld sectorale
studies. Op die manier verschaft zij bevattelijke en nuttige statistische informatie, zowel aan
gespecialiseerde lezers als aan een ruimer publiek.
Het onderwijs, een bevoorrechte partner
De Nationale Bank zet zich als actieve partner in voor het onderwijs. Op academisch niveau
neemt zij initiatieven om de dieperliggende mechanismen van de economie te doorgronden. Met
universiteiten zet ze met name gemeenschappelijke onderzoeksprojecten op waarvan de resultaten worden voorgesteld op internationale wetenschappelijke colloquia die om de twee jaar worden georganiseerd. Ze organiseert ook macro-economische vakseminaries en werkt stageprogramma’s uit voor jonge onderzoekers.
De wetenschappelijke bibliotheek van de Nationale Bank is een van de belangrijkste bibliotheken
in België op het gebied van economie, financiën en monetair beleid.
De Nationale Bank heeft sinds 2002 een nieuw museum, waar het thema “geld” centraal staat.
Hoewel het museum zich richt naar een breed publiek, werd bij het concept in de eerste plaats
rekening gehouden met de behoeften en leerplannen van het onderwijs.
Andere diensten aan de gemeenschap
Om overmatige schuldenlast te voorkomen, heeft de wetgever de Nationale Bank belast met de
registratie van alle contracten i.v.m. consumentenkredieten en hypothecaire kredieten die voor privédoeleinden worden verleend. Dit gebeurt in de Centrale voor kredieten aan particulieren.
Niet alleen de wanbetalingen, maar ook de lopende contracten zonder betalingsachterstand
worden geregistreerd. Kredietgevers zijn verplicht de Centrale te raadplegen alvorens een nieuw
krediet toe te kennen. Op die manier krijgen ze een vollediger overzicht van de financiële verbintenissen
van de kandidaat-kredietnemers zodat ze het kredietrisico beter kunnen inschatten. Uiteraard heeft
ook de consument toegang tot de informatie die op zijn naam staat geregistreerd en kan hij - indien
nodig - zijn recht doen gelden om die gegevens te corrigeren.
22/23
De internationale samenwerking
De actieve rol die de Bank inzake internationale samenwerking speelt, vloeit rechtstreeks
voort uit haar verantwoordelijkheid als nationale monetaire autoriteit en lid van het
Eurosysteem. Deze samenwerking wil voor alles de stabiliteit van het internationaal
monetair en financieel stelsel waarborgen.
De Bank neemt deel aan de activiteiten van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), dat
toezicht houdt op het economisch beleid van de lidstaten. In overleg met de Belgische overheid
neemt de Nationale Bank deel aan de voorbereiding van de standpunten van de Belgische
bewindvoerder bij het IMF, die aan het hoofd staat van een kiesgroep (constituency) van 10 landen
(Wit-Rusland, Hongarije, Kazakstan, Luxemburg, Oostenrijk, Slowakije, Slovenië, de Tsjechische
Republiek en Turkije). Voorts financiert de Nationale Bank de Belgische bijdragen in het kapitaal
van het IMF, waarmee economische aanpassingsprogramma’s kunnen worden bekostigd van
leden die kampen met betalingsbalansproblemen.
De Nationale Bank is lid van de G10, die bestaat uit de Verenigde Staten, Japan, Frankrijk, het Verenigd
Koninkrijk, Italië, Canada, Nederland, België, Duitsland en Zweden. Zwitserland werd nadien lid
van de groep.
De Nationale Bank neemt eveneens deel aan het overleg in de Organisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), waarvan 30 industrielanden deel uitmaken die een
engagement voor democratisch bestuur en markteconomie delen. De OESO wordt beschouwd
als een belangrijk reflectieforum.
Ten slotte neemt de Nationale Bank actief deel aan de werkzaamheden van expertengroepen
onder de auspiciën van de Raad van de Europese Unie of van de Europese Commissie. Ze
staat de Belgische Staat bij in de internationale onderhandelingen die verband houden met haar
opdracht van monetaire autoriteit en ze adviseert de regering bij de beraadslagingen in de
Wereldhandelsorganisatie (WHO) wat betreft de liberalisatie van de financiële diensten. Haar
experts nemen geregeld deel aan internationale missies van technische bijstand in opkomende
landen of transitielanden, voornamelijk in landen die behoren tot de Belgische kiesgroep bij het IMF.
De Nationale Bank organiseert voor vertegenwoordigers van die landen ook opleidingen en stages.
De internationale samenwerking
De Nationale Bank is eveneens een van de historische aandeelhouders van de Bank voor Internationale
Betalingen (BIB) in Bazel. Naast haar taak als “bank van de centrale banken” speelt deze instelling
een belangrijke ondersteunende rol voor de comités van de G10 en voor het Financial Stability Forum
die instaan voor het toezicht op en de regulering van het internationaal financieel systeem.
24/25
Nationale Bank van België
Naamloze vennootschap
RPR Brussel - Ondernemingsnummer: 0203.201.340
Maatschappelijke zetel: de Berlaimontlaan, 14 - 1000 Brussel
www.nbb.be
Verantwoordelijke uitgever
Philippe Quintin
foto’s
Image Plus - Emmanuel Manderlier
© Nationale Bank van België
Design en realisatie
www.imageplus.be
Druk
Deckers Druk
Wettelijk depot
D/2007/0210/1